شمشک

شمشک
کشور	ایران
استان	تهران
شهرستان	شمیرانات
بخش	رودبارقصران
سال شهرشدن	۱۳۹۱
مردم
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۲۶۰۰ متر
اطلاعات شهری
پیش‌شماره تلفنی	۰۲۱
شمشک روی نقشه ایران ۳۶.۲۰۰۰° شمالی ۵۱.۲۶۵۹° شرقی / 36.2000; 51.2659

شمشک یکی از شهرهای بخش رودبارقصران شهرستان شمیرانات استان تهران است. وزیران عضو کمیسیون سیاسی و دفاعی دولت بنا به پیشنهاد وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری -مصوب ۱۳۶۲ - در آبان ماه سال ۱۳۹۱ تصویب کردند: روستاها، مزارع و مکان‌های سفیدستان، شمشک بالا، شمشک پایین، دربندسر، درود و جیرود از توابع دهستان رودبار قصران بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات با یکدیگر ادغام و از این پس به عنوان شهر شمشک شناخته می‌شود.

در میان ییلاق‌های توریستی رودبار قصران تنها شهری است که در هر یک از فصل‌های سال به روی انبوه دل خستگان شهر آغوش بازگشوده است. بهار دل‌انگیز سرمست، تابستان خرم و با نشاط، پائیز دلفریب و پر خاطره، و زمستانی سفید برای مشتاقان اسکی. پیست اسکی شمشک و پیست اسکی دربندسر در این شهر قرار دارند. پیست اسکی بین‌المللی دیزین نیز در نزدیکی شهر شمشک در منطقهٔ دیزین شهرستان کرج قرار دارد.

مردم شهر شمشک به زبان تاتی صحبت می‌کنند.

محله‌های شهر شمشک

• جیرود
• درود
• سفیدستان
• شمشک بالا
• شمشک پایین
• دربندسر

پیست‌های اسکی

• پیست اسکی شمشک
• پیست اسکی دربندسر

معادن زغال سنگ شمشک

رسوبات زغالدار ایران با نام گروه زغالدار شمشک و نای بند (سازندهای شمشک و نای بند) از دیدگاه زمانی از تریاس بالایی آغاز و تا ژوراسیک میانی ادامه دارد. محدودهٔ گسترش این رسوبات، شمال و مرکز و غرب ایران را دربر می‌گیرد.

حوضه‌های زغالی ایران در دو بخش بزرگ زمین‌شناسی ایران یعنی البرز و ایران مرکزی گسترش دارند. این حوضه‌های زغالی، اغلب در محیط‌های زمین ساختیِ فعال و عمومأ ناودیسی تشکیل شده‌اند. سنگ‌های دربرگیرندهٔ زغال سنگ‌های این حوضه‌ها، کنگلومرا، ماسه سنگ، شیل، سیلت و ماسه سنگ آهکی است. زغال سنگ‌های البرز عمومأ در سازند شمشک و زغال سنگ‌های ایران مرکزی عمومأ در سازند نای بند با سن تریاس فوقانی تا ژوراسیک زیرین تشکیل شده‌اند. رسوبات زغالدار حوضهٔ البرز، اغلب از نوع تخریبی هستند و رسوبات حوضه ایران مرکزی بیشتر تحت تأثیر رسوبات دریایی قرار گرفته‌اند. ویژگیِ عمومی زغال سنگ‌های این حوضه‌ها آن است که این زغال سنگ‌ها اغلب از نوع گازدار، گازدار چرب تا چرب هستند. این زغال سنگ‌ها از نظر تجاری اغلب از نوع کُک شو و کمتر از نوعِ حرارتی هستند.

براساس سوابق موجود با تأسیس وزارت صناعت وفلاحت درسال ۱۳۰۹ و آغاز احداث کارخانجات قند سازی و سیمان و ذوب فلزات، موضوع اکتشاف و گشایش معادن زغال سنگ برای تأمین مواد اولیه و انرژی این صنایع مطرح و فعالیت‌های معدنی برای تولید زغال سنگ در سال ۱۳۱۳ با گشایش معادن زغال سنگ شمشک و گاجره و لالون و الیکا در دامنهٔ جنوبی البرز و معادن چشمه گل در استان خراسان و هجدک در کرمان آغاز و در سال ۱۳۱۶ همزمان با عقد قرارداد کارخانه ذوب آهن کرج با کنسرسیوم دماگ/کروپ آلمان، اکتشافات جدید به منظور تأمین ۲۵۰ هزار تن زغال سنگ مورد نیاز این پروژه آغاز گردیده است. به علت وقوع جنگ جهانی دوم این فعالیتها به نتیجه نرسید لذا تولید زغال سنگ در کشور در سال ۱۳۱۶، فقط در حدود سالیانه ۱۳۳ هزار تن انجام شد.

تحقیق و اکتشاف سیستماتیک بر روی منابع زغال سنگ ایران از سال ۱۳۴۵ و به منظور تأمین نیاز کارخانه ذوب آهن اصفهان و پیش بینی تهیه زغال سنگ برای فازهای بعدی توسعهٔ این کارخانه آغاز شد. وسعت نواحی زغال خیز ایران حدود یکصد هزار کیلومتر مربع است. میزان ذخایر زغال سنگ این نواحی در ۶۵۰ میلیون تن ذخیرهٔ قطعی و ۱۲۰۰ میلیون تن ذخیرهٔ احتمالی زغال سنگ کک شو و حدود ۳۰۰۰ میلیون تن ذخیرهٔ احتمالی زغالسنگ حرارتی برآورد شده است. معادن زغال سنگ شمشک سبب اشتغال ساکنین شمشک و محله‌های مجاور نظیر میگون، جیرود و دربندسر در این معادن گردید، همچنین مهاجرت حدود ۴۰۰ خانواده ترک به شهر شمشک را در پی داشت؛ که دولت برای سکونت این مهاجرین بخشی از زمین‌های محلی را برای احداث مسکن مهاجرین از اهالی خریداری نمود.

قانون مجلس در حمایت مالی از معادن شمشک

این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه بیستم مرداد ماه ۱۳۰۷ شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

ماده واحده - برای استخراج معادن زغال سنگ شمشک و ساختن راه شمشک به تهران برای حمل زغال و همچنین برای مخارج و حقوق اداره کل معادن وزارت مالیه مجاز است تا مبلغ دویست هزار تومان از محل عایدات انحصار قند و شکر به وزارت فواید عامه کارسازی دارد. تبصره - وزارت مالیه مکلف است بودجه اداره معادن وزارت فواید عامه را که از محل مذکور فوق می‌پردازد از محل صرفه جویی بودجه کل وزارت فواید عامه در سال ۱۳۰۷ تأمین نماید.

انفجار معدن شمشک

یکی از معادن دولتی در شمشک در سال ۱۳۳۹ بعلت انتشار گاز منفجر گشت و تعداد ۲۱ تن از کارکنان معدن در این انفجار جان خود را از دست دادند.

گزارش عبدالمجید وکیل (مکتشف معدن مس سرچشمه) در دوران کاراموزی از احتمال انفجار در معدن شمشک

مهندس عبدالمجید وکیل که دوران کاراموزی خود را در معدن شمشک می‌گذراند در گزارش‌های خود بارها از احتمال انفجار معدن بعلت کشیدن سیگار توسط کارگران در قسمت‌های گازدار هشدار داده بود. مهندس نصراله محمودی استاد کاراموزی ایشان بارها این گزارش‌ها را به مقامات مسئول داده بودند و حتی کپی این گزارش‌ها به رئیس معدن هم رسیده بود.

معدن فسفات شمشک تنها معدن فعال حال حاضر در شمشک

در حال حاضر تنها از دو معدن بزرگ در کشور فسفات استخراج می‌شود یکی معدن فسفات اسفوردی در ۳۵ کیلومتری شمال‌شرقی شهرستان بافق و دیگری شمشک در ۴۵ کیلومتری شمال‌شرق پایتخت. فسفات آسفوردی با منشأی آذرین به دلیل بالا بودن عیار و روباز بودن معدن (هزینه استخراج کم) و قیمت تمام شده ۳۰ دلار به ازای هر تن، اقتصادی برآورد شده و طرح فسفات آسفوردی جهت احداث کارخانه تغلیظ در سال ۱۳۶۸ تشکیل شد.

تاریخچه اسکی

در ابتدا مهندسین آلمانی و سوئیسی که برای احداث معادن به ایران آمده بودند با مشاهده کوه‌های پر برف ایران به اسکی در ایران پرداختند.

در سال ۱۳۱۰ آلمانی‌ها و سوئیسی‌ها برای اسکی به منطقه حاجی‌آباد رفتند که در همان سال بهمن در حاجی‌آباد باعث مرگ ۳ آلمانی شد و رضا شاه بعد از این اتفاق اسکی در ان منطقه را ممنوع کرد.

و بعد از ان مهندسین آلمانی در شمشک آغازگر ورزشی بودند که تا امروز هزاران نفر را به سوی خود جذب کرده است.

مرحوم بابا جان علی ساوه شمشکی خاطراتش را با آلمانیهای مقیم شمشک و معادن زغال سنگ منطقه اینچنین تعریف می‌کند:مهندس آلمانی، رئیس موتور خانه معدن زغال سنگ در روزهای تعطیل چوبهای بلند به پا می‌بست و برروی برف سر می‌خورد. گاهی از روی یک گودال عمیق می‌پرید. من و چند نفر از بچه‌های شمشک علاقه‌مند شدیم. تخته‌های را با بوم غلتان بصورت چوبهای او درست کردیم وبرای خودمان اسکی ساختیم و مشغول شدیم. پس از مدتی بعضی از بچه‌ها چنان ماهر شدند که از روی گودال می‌پریدند (صدر الله ساوجی یکی از آنها بود)

تاریخچه پیستهای اسکی در ایران

نقشه شمشک

اولین محل اسکی تپه‌های تلو بود و بعد از آن منطقه حاجی‌آباد پشت خط الراس قله توچال بطرف اوشان محل اسکی شد؛ و بعد از آن شمشک محلی بود که اسکی بصورت حرفه‌ای تر در آنجا انجام می‌شد اولین دستگاه بالابر در ۲۹ دیماه در سال ۱۳۲۹ در پیست اسکی تلو نصب شد و پس از ۳ سال به علت کم برفی منطقه تلو دستگاه بالابر به منطقه آبعلی منتقل شد. در سال ۱۳۳۱ خلیل عباسی و حسین آهنگران یک دستگاه تل اسکی به طول ۳۷۰ متر که با موتور جیپ کار می‌کرد برای پیست آبعلی ساختند. در سال ۱۳۳۶ محمود بیگلو یک دستگاه تله اسکی چکشی ساخت و در پیست مبتدی آبعلی موسوم به خرس سفید نصب شد. در پیست شمشک که فعالیت اسکی از سال۱۳۲۷ شروع شده بود نخستین تله اسکی در سال ۱۳۳۷ به طول ۲۵۰ متر که به صورت ۳ پایه‌ای بود نصب شد.

نخستین تله سیژ در سال۱۳۴۲ توسط گالتون کاتیار (اولین مربی اتریشی ایران) از شرکت Poma خریداری شد و در شمشک نصب شد که طول آن ۵۰۰ متر می‌رسید.

پیست اسکی دیزین در سال ۱۳۴۴ شروع به ساخت شد و در سال ۱۳۴۸ تله کابین اول (هتل به شاله وسط) احداث شد و بعد از آن تله اسکی شاله و تله سیژ شاله تا قله شروع به کار کرد و به مرور زمان تله کابین قله و تله‌های پیست‌های دره و گوزنی شروع به کار کرد. بعد از چندین سال تله سیژ دره تبدیل به تله کابین شد. (شکل دیزین قبل از ساخت تله کابین۱۹۷۰)

پیست اسکی توچال در سال ۱۳۵۳ آغاز به کار کرد که خط تله کابین اسکی بازان را تا ایستگاه ۵ به ارتفاع ۲۷۰۰ متر و ایستگاه ۷ به ارتفاع ۳۸۵۰ متر انتقال می‌داد.

پیست اسکی دربندسر در سال۱۳۵۷ به کمک و همت مربیان اسکی و اهالی شمشک و دربندسر بنام پاپا آغاز به کار کرد که در حین احداث پیست پدر علیداد ساوجی بنام مرحوم اسمعیل ساوجی از مربیان و قهرمانان سابق، از پایه بالابر به پایین سقوط کرده و جان می‌بازد.

جاده تهران – شمشک

نمایی در فصل تابستان شهر شمشک

در سالهای بین ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ شمسی اداره طرق و شوراع اقدام به احداث راه ماشین رو بین تهران و شمشک نمود. جاده اصلی که از زردبند شروع و تا دیزین ادامه دارد، در زمان پهلوی اول با نقشه دکتر حسابی و صرفاً جهت بهره‌برداری از زغال سنگ شمشک تعمیر و تعریض و ساخته شد. این جاده با ابزارهای ساده از جمله بیل و کلنگ و دیلم و پتک و با دست و بازوی مردانی که برخی از آنان در همین جاده کشته شدند و با همت رضا خان دیواره‌های صخره‌ای تنگه میگون شکافته و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. راه شوسه و باریک بود و به علت سفتی و کوهستانی بودن منطقه در ۳ سال طول کشید. این راه از جاده آبعلی از نزدیکی سرخه حصار آغاز گردید و در آنجا از راه گردنه هزار دره به لشکرک و سپس به شمشک ادامه یافت. از آن به بعد شاخه‌های فرعی متعدّد از این راه به سوی دیگر نقاط کشیده شده است. در ادامه این جاده به دیزین و گچسر می‌رسد.

از شش محور ذیل می‌توان از تهران وارد شمشک و بالعکس شد.

۱ – شمشک- میگون – فشم – اوشان - رودک – لشکرک – استخر – تهران پارس

۲ – - شمشک- میگون – فشم – اوشان - رودک – لشکرک – گردنه هزار دره – تلو – آزمایش – سه راهی تهران پارس

۳ – شمشک- میگون – فشم – اوشان – رودک – لشکرک – لواسان کوچک – لواسان بزرگ – سد لتیان – جاجرود – سه راهی تهران پارس

۴ – شمشک -میگون – فشم – اوشان - رودک – لشکرک – گردنه قوچک – خاک سفید – تهران پارس

۵ – شمشک - میگون – فشم – اوشان - رودک – لشکرک – گردنه قوچک – مینی سیتی – نیاوران - تجریش

۶ – شمشک - میگون – فشم – امامه – راحت آباد – لواسان کوچک – لشکرک – تهران

راه اصلی شمشک از زردبند شروع و با چند فرعی به روستاهای رودبارقصران وارد می‌شود..

۱- با یک فرعی غربی وارد روستای زردبند می‌شود.

۲ - با یک فرعی غربی به روستای رودک وارد می‌شود.

۳ – با یک فرعی شرقی وارد روستای کلیگان می‌شود.

۴ – با یک فرعی غربی وارد روستای حاجی‌آباد می‌شود.

۵ – با یک فرعی شرقی وارد روستاهای امامه بالا و پایین و راحت آباد می‌شود.

۶ – با یک فرعی غربی به اوشان وصل و از آنجا به روستاهای ایگل – باغگل - آهار و شکراب می‌شود.

۷ – با یک فرعی شرقی از فشم به روستاهای روته - آبنیک - لالان – زایگان و گرمابدر می‌شود.

۸– در ادامه وارد محله جیرود، شهر شمشک شده و از آنجا به سمت دیزین، گاجره، ولایت رود به گچسر رسیده و به جاده کرج – چالوس وصل می‌شود. البته از دیزین تا گچسر در زمستانها به علت پیست اسکی مسدود و در تابستان هم با یک شیب تند و جاده خاکی پذیرای تعداد محدودی از مسافرانی است که از این طریق قصد سفر به شمال را داشته باشند.

جاذبه‌های توریستی شهر شمشک

نمایی از گاجره

• پیست اسکی بین‌المللی شمشک
• پیست اسکی بین‌المللی دربندسر
• امام زاده محمد (شمشک)
• امامزاده ابراهیم (شمشک)
• امام زاده محمود (محله دربندسر)
• چشمه آفتاب ندیده (شمشک)
• قله دال نشین (شمشک)
• کمپ کوه نوردی (شمشک)
• کلن بستک (شمشک)
• صخره بزرگ بندبن (شمشک)
• منطقه تیس (شمشک)
• قلقله چشمه (محله دربندسر)
• تلتنگه (شمشک)
• جاذبه‌های تجاری
• هتل شمشک

منابع

• قصران، نوشته دکتر حسین کریمان
• سایت روزنامه همشهری سه شنبه ۹ آبان ۱۳۹۱–۱۸:۳۲:۱۱ کد مطلب: ۱۸۹۶۸۴
• پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، کد خبر: ۲۲۱۵۷۶ , زمان مخابره: ۱۳۹۱/۸/۹ ساعت ۹: ۵۶