گاه‌شمار صفویان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتویات
شاه اسماعیل یکم[ویرایش]
تصویر ۱: نقاشی شاه اسماعیل یکم
- ۱۵۰۱ بنیانگزاری دودمان صفوی به وسیله شاه اسماعیل یکم (تصویر ۱: نقاشی قرون وسطایی اروپایی).
نوشتار(های) وابسته: بینش و ایدئولوژی صفویان
- ۱۵۰۲ تا ۱۵۲۴ شاه اسماعیل یکم مذهب شیعه را به عنوان مذهب رسمی ایران اعلام می‌نماید.
نوشتار(های) وابسته: جنگهای ایران و پرتغال
نوشتار(های) وابسته: اشغال هرمز (۱۵۰۷)
- ۱۵۰۷ قوای پرتغالی (تصویر ۲: توپ و زندان قوای پرتقالی در قلعه هرمز) به فرمانروایی آلفونسو دالبوکرک جزیره هرمز را اشغال می‌کنند.
- ۱۵۰۸ تصرف عراق و آرامگاه‌های مقدس شیعه و نابودی کامل آق‌قویونلوها توسط لشکر صفوی.
- ۱۵۰۸ افزایش قدرت پرتغالی‌ها در منطقه با اشغال و سنگربندی نوار ساحلی خلیج فارس.
- ۱۵۱۰ پیروزی شاه اسماعیل یکم بر شیبک خان ازبک و بازپسگیری خراسان از ازبک‌ها.
- ۱۵۱۲ شکست صفویان از ازبک‌ها در جنگ گوجدوان نزدیک بخارا.
- ۱۵۱۴ پیروزی قوای عثمانی بر ارتش صفوی در نبرد چالدران.
- ۱۵۱۴ تا ۱۵۲۰ تحریم اقتصادی دولت عثمانی علیه ایران.
- ۱۵۱۵ بازگشت قوای پرتغالی به جزیره هرمز و اشغال کامل آن.
- ۱۵۲۱ اعزام نماینده سیاسی از سوی شاه اسماعیل یکم به واسیلی سوم تزار روسیه.
- ۱۵۲۲ صفویه شهر قندهار را از دست داده و گورکانیان آن را ضمیمه خاک خود می‌کنند.
- ۱۵۲۴ مرگ شاه اسماعیل یکم و جانشینی پسرش شاه تهماسب یکم.
شاه تهماسب یکم[ویرایش]
جنگهای شاه تهماسب یکم
→ جنگهای شاه اسماعیل یکم
| ۱۵۵۵–۱۵۳۲ | با عثمانی | |
| ۱۵۴۷ | جنگ با شروانشاهان | |
| ۱۵۴۸ | نبرد قارص | |
| ۱۵۵۲ | نبرد ارزروم | |
| ؟ | جنگ صافی‌رود | |
| ؟ | اتحاد ایران-هابسبورگ | |
| ؟ | جنگ مرند |
جنگهای شاه شاه اسماعیل دوم ←
- ۱۵۲۶ تا ۱۵۳۰ ظهیرالدین محمد بابر امپراتوری گورکانیان هند (۱۵۲۶ تا ۱۸۵۸) را بنیان نهاد.
- ۱۵۲۸ ارتش صفوی ازبک‌ها (شیبانیان) را در نبرد جام شکست می‌دهد.
- ۱۵۳۰ نصیرالدین همایون جانشین بابر می‌گردد.
- ۱۵۳۳ شاه تهماسب یکم (تصویر ۳: نقاشی سده هجدهم میلادی) از تمام خوشی‌های دنیوی توبه کرده و آنها را رها می‌کند. ندامت راستین او با پشیمانی از کلیه گناه‌ها و پلیدی‌های گذشته همراه بود.
نوشتار اصلی: جنگ صفویان و عثمانی (۱۵۵۵–۱۵۳۲)
تصویر ۴: مینیاتوری که رژه سلیمان یکم با لشکرش را در نخجوان در تابستان ۱۵۵۴ و در پایان نبرد با «ایران صفوی» نشان می‌دهد.
- ۱۵۳۴ سلیمان یکم یا سلیمان محتشم یا قانونی (تصویر ۴: مینیاتوری از پایان جنگ) پادشاه عثمانی به ایران حمله می‌کند.
- ۱۵۳۴ درگذشت محقق کرکی عالم شیعه.
- ۱۵۴۴ نصیرالدین همایون مطرود و شکسته‌خورده از گروه‌های مختلف مخالفین در پی پشتیبانی و کمک شاه تهماسب یکم به ایران پناهنده می‌شود. شاه ایران به شرط پذیرفتن مذهب شیعه، قول مساعدت به شاه گورکانی می‌دهد، شرطی که همایون او را می‌پذیرد ولی از آن مذهب پیروی نمی‌نماید.
- ۱۵۴۵ شاه تهماسب یکم به وسیله اعزام نیروی مشترک ایرانی و قوای همراه نصیرالدین همایون قندهار را محاصره می‌نماید.
- ۱۵۴۸ شاه تهماسب یکم پایتخت ایران را از تبریز به قزوین منتقل می‌کند.
- ۱۵۵۵ انعقاد پیمان‌نامه صلح آماسیه بین ایران و عثمانی.
- ۱۵۵۵ آغاز پادشاهی مجدد نصیرالدین همایون.
- ۱۵۵۶ تا ۱۶۰۵ دوران حکومت و قدرت اکبر فرزند همایون.
- ۱۵۵۷ زندانی شدن اسماعیل میرزا (بعداً شاه اسماعیل دوم).[۱]
- ۱۵۵۸ اکبر پادشاه گورکانی طی فرمانی زبان فارسی را زبان اداری امپراتوری اعلام می‌کند.
- ۱۵۵۸ بازپسگیری قندهار از اکبر توسط تهماسب یکم.
- حدود ۱۵۶۰ اکبر پادشاه گورکانی با توجه به این که به ادیان و عقاید علاقمند بود، دین تلفیقی و جدیدی به نام دین الهی ابداع نمود. در این دین، برخی از عناصر دین اسلام و هندوئیسم در هم مخلوط شده بود.
- حدود ۱۵۶۱ شاه تهماسب سرشار از اشتیاق مذهبی، اقدامات خود را بر تحکیم و گسترش مذهب شیعه در ایران و تقویت آن در سرتاسر امپراتوری صفوی، متمرکز می‌کند.
- حدود ۱۵۶۱ طراحی و ساخت کتاب مشهور و مصور شاهنامه تهماسبی در کارگاه درباری شاه تهماسب یکم.
- ۱۵۶۱ تا ۱۵۶۳ آنتونی جنکینسون نماینده شرکت انگلیسی مسکووی روابط تجاری با ایران برقرار می‌نماید.
- ۱۵۷۱ رویداد قلعه قهقهه و نهایتاً بدگمانی بیشتر شاه طهماسب یکم به سماعیل میرزا و همچنین بالا رفتن اختلافات و نفاق امیران قزلباش و روسای طوایف گوناگون قزلباش.[۲]
- ۱۵۷۶ مرگ شاه تهماسب یکم.
شاه اسماعیل دوم[ویرایش]
درگیری‌های شاه اسماعیل دوم
→ جنگهای شاه طهماسب یکم
| ۱۵۴۷ | جنگ با شروانشاهان | |
| ۱۵۴۸ | نبرد قارص | |
| ۱۵۵۲ | نبرد ارزروم | |
| ۱۵۷۱ | رویداد قلعه قهقهه | |
| ۱۵۷۶ | به قدرت رسیدن |
جنگهای شاه محمد خدابنده ←
- ۱۵۷۶ درگیری‌های جانشینی شاه طهماسب یکم و کشته شدن حیدر میرزا (فرزند شاه طهماسب یکم) و به حکومت رسیدن شاه اسماعیل دوم.[۳][۴][۵][۶][۷]
- ۱۵۷۶ تا ۱۵۷۷ دوران پادشاهی شاه اسماعیل دوم.
- ۱۵۷۶ تا ۱۵۸۷ دوران نفوذ و قدرت پریخان خانم دختر شاه تهماسب یکم و مهد علیا (خیرالنساء بیگم) همسر محمد خدابنده در سیاست و کشورداری.
- ۱۵۷۷ شاه اسماعیل دوم برای نخستین بار نماد شیر و خورشید را به رنگ طلایی بر روی پرچم ایران سوزن دوزی کرد. این پرچم تا آخر دوره صفوی نیز درفش رسمی ایران بود.[۸]
شاه محمد خدابنده[ویرایش]
سال‌شمار جنگهای
شاه محمد خدابنده
شاه محمد خدابنده
→ درگیری‌های شاه اسماعیل دوم
| ۱۵۷۸ | حمله ازبک‌ها | |
| ۱۵۷۸ | حمله کردها و ترک‌های عثمانی به آذربایجان | |
| ۱۵۷۸ | اردوکشی مصطفی‌پاشا به قفقاز | |
| ۱۵۷۸ | نبرد چلدر | |
| ۱۵۷۹ | محاصره قلعه فیروزجاه | |
| ۱۵۷۹ | حمله به شروان | |
| ۱۵۸۰ | جنگهای خراسان | |
| ۱۵۸۱ | فتح شروان | |
| ۱۵۸۱ | محاصره قلعه نیشابور | |
| ۱۵۸۲ | محاصره قلعه تربت | |
| ۱۵۸۳ | نبرد تیرپل | |
| ۱۵۸۳ | نبرد مشعل |
جنگهای شاه عباس یکم ←
- ۱۵۷۸ تا ۱۵۸۷ دوران پادشاهی شاه محمد خدابنده.
- ۱۵۸۵ حمله قوای عثمانی به ایران و اشغال تبریز.
- ۱۵۸۶ نخستین ماموریت نمایندگان سیاسی ایران به امپراتوری روسیه به سرپرستی هادی بیگ.
شاه عباس یکم[ویرایش]
سال‌شمار جنگهای شاه عباس یکم
→ جنگهای شاه محمد خدابنده
| ۱۵۸۰ | جنگهای خراسان | |
| ۱۵۸۱ | محاصره قلعه نیشابور | |
| ۱۵۸۲ | محاصره قلعه تربت | |
| ۱۵۸۳ | نبرد تیرپل | |
| ۱۵۹۲ | جنگ ایران با ازبک‌ها | |
| ۱۵۹۵ | جنگ ایران با ازبک‌ها | |
| ۱۵۹۹ | جنگ ایران با ازبک‌ها | |
| ۱۶۰۳ | فتح تبریز | |
| ۱۶۰۴ | نبرد ایروان | |
| ۱۶۰۴ | نبرد ارومیه | |
| ۱۶۰۵ | محاصره قندهار | |
| ۱۶۰۷ | فتح شماخی | |
| ۱۶۰۹ | نبرد قلعه دم دم | |
| ۱۶۱۶ | فتح تفلیس و نبرد گوگجه | |
| ۱۶۱۸ | نبرد تبریز | |
| ۱۶۲۲ | فتح هرمز | |
| ۱۶۲۲ | جنگ صفویه با گورکانیان | |
| ۱۶۲۳ | فتح بغداد | |
| ۱۶۲۵ | نبرد بغداد | |
| ۱۶۲۵ | نبرد مارتقوپی * | |
| ۱۶۲۵ | نبرد مارابدا * | |
| ۱۶۳۴ | شورش شیرخان افغان | |
| ۱۶۳۸ | سقوط بغداد * |
- ۱۵۸۸ آغاز سلطنت شاه عباس بزرگ (تصویر ۵: نقاشی قرون وسطایی در کتابخانه ملی فرانسه).
- ۱۵۸۸ تا ۱۶۲۹ دوران زمامداری شاه عباس بزرگ نقطه اوج و شاخص دوران صفوی محسوب می‌گردد. شاه عباس ضمن تشکیل یک ارتش منظم و آماده، عثمانی را شکست می‌دهد. او پایتخت را از قزوین به اصفهان منتقل می‌کند. شاه عباس حامی و علاقمند به هنر و هنرمندان، به ویژه معماری بود. او مساجد، مدارس، پل‌ها و بازارهایی که در سطح جهان به عنوان معماری اسلامی مطرح هستند را از خود به جای گذاشت. در خلال دوران شاه عباس، صنعت‌گران و هنرمندان در فلزکاری، ساخت ظروف چینی، خوشنویسی، ابریشم‌بافی، پوشاک، مینیاتور و قالی‌بافی از بارزترین و ماهرترین هنرمندان به شمار می‌رفتند.[۹]
- ۱۵۹۰ صلح شاه عباس با عثمانی‌ها. قوای ایرانی شروان، گرجستان، تبریز و لرستان را ترک می‌کنند.
- ۱۵۹۵ جدا شدن قندهار از کنترل صفویان و پیوستن آن به امپراتوری گورکانی.
- ۱۵۹۸ پیروزی شاه عباس بر ازبک‌ها (شیبانیان).
- ۱۵۹۸ برادران رابرت و آنتونی شرلی به قزوین پایتخت صفوی آمدند. شاه عباس ایشان را پذیرفته و دربارهٔ روابط دیپلماتیک ایران و بریتانیا مذاکره کردند.
- ۱۵۹۸ فرهاد خان قهرمانلو که کنترل اکثر مناطق شمال ایران را در دست داشت به دستور شاه عباس اعدام شد.
- ۱۵۹۸ تا ۱۶۰۳ دوران ایجاد یک ساختار حکومتی و تجاری جدید در اصفهان.
- ۱۶۰۰ برگزیده شدن اصفهان به عنوان پایتخت توسط شاه عباس.
- ۱۶۰۱ تا ۱۶۰۳ افزایش تسلط و کنترل شاه عباس بر سرزمین‌های پیرامون خلیج فارس با شکست حاکم لارستان و تسخیر بحرین.
- ۱۶۰۳ درگیری و ستیز دوباره ایران و عثمانی. فتح و بازپسگیری تبریز توسط ایران.
- ۱۶۰۳ تا ۱۶۰۷ دوران پیروزی و تسلط ارتش شاه عباس بر حکمرانی عثمانی؛ که پیرو این پیروزی‌ها، بخش‌هایی از لرستان، کردستان، گرجستان و شرق ارمنستان از دولت عثمانی پس گرفته شد.[۱۰]
- ۱۶۰۳ تا ۱۶۰۴ جنگ در قفقاز؛ تبعید و اخراج ارامنه از جلفا به حومه شهر اصفهان در منطقه‌ای با ساختار نو به نام جلفای جدید.
- ۱۶۰۴ درگذشت اروج‌بیک بیات (دون ژوان پرشیا) نویسنده کتاب دون ژوان پرشیا، یک کاتولیک شیعه.
- ۱۶۰۵ آغاز پادشاهی اکبر (اکبر کبیر) پسر جهانگیر در هند.
- ۱۶۱۲ پیمان‌نامه موقت که توسط عثمانی‌ها به امضاء رسید.
- ۱۶۱۶ تا ۱۶۱۷ ورود انگلیسی‌ها به خلیج فارس و به امضاء رسیدن نخستین تعهدات و پیمان‌نامه‌های تجاری با شاه عباس.
- ۱۶۱۸ نبرد تبریز بین شاه عباس و عثمان دوم عثمانی روی داد. در این نبرد ایران به پیروزی رسید و نهایتاً صلح نامه‌ای امضاء شد. طی صلح حاصل شده با نام عهدنامه سراب دستاوردهای زیر نصیب ایران شد: قبول متصرفات ایران از سوی پادشاهی عثمانی، به رسمیت شناختن حاکمیت ایران بر گرجستان شرقی، ارمنستان شرقی، کل آذربایجان و دیاربکر.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]
.JPG)
تصویر ۵: نقاشی قرون وسطایی از شاه عباس بزرگ در کتابخانه ملی فرانسه
- ۱۶۱۹ به جریان انداختن تجارت ابریشم توسط شاه عباس و صادرات آن به شکلی انحصاری برای دربار صفوی.
- ۱۶۲۲ بیرون راندن پرتغالی‌ها از جزیره هرمز توسط قوای ایرانی با کمک نظامیان بریتانیا.
- ۱۶۲۲ بازپسگیری قندهار از گورکانیان توسط شاه عباس.
- ۱۶۲۳ بازپسگیری بغداد و عراق عرب از امپراتوری عثمانی توسط شاه عباس.
- ۱۶۲۳ آغاز معاملات و روابط تجاری بین کمپانی هند شرقی هلند و شاه عباس.
- ۱۶۲۴ گارسیا د سیلوا دیپلمات و جهانگرد اسپانیایی که خاطرات خود را در ایران تحت عنوان کتاب «L’ambassade de d. Garcias de Silva Figueroa en Perse» نوشته بود، درگذشت.
- ۱۶۲۸ تاجگذاری شاه جهان گورکانی در هند.
- ۱۶۲۹ مرگ شاه عباس.
شاه صفی[ویرایش]
- ۱۶۲۹ تاجگذاری شاه صفی.
- ۱۶۳۰ تصرف همدان توسط قوای عثمانی.
- ۱۶۳۰ تا ۱۶۳۴ دوران تصفیه حساب‌های سیاسی خونین شاه صفی با رقبای تاج و تخت. شاه صفی با کشتن و کور کردن مخالفان شورشی و یا کسانی که بعدها ممکن بود برایش دردسر ایجاد کنند، مثل امامقلی خان که در فارس شوریده بود، آنها را از صحنه سیاست ایران خارج می‌کند.
- ۱۶۳۵ درگذشت آنتونی شرلی.
- ۱۶۳۴ سرزمین فارس جزء اراضی خالصه سلطنتی گردید.
- ۱۶۳۸ تسخیر ایروان و تبریز توسط عثمانی.
- ۱۶۳۸ ورود و تسخیر مجدد بغداد توسط عثمانی. [۲]
- ۱۶۳۹ عهدنامه زهاب بین صفویان و عثمانی منعقد شد. بنا بر این پیمان سرزمین عراق (عرب) تحت کنترل و قیومیت عثمانی قرار می‌گیرد.
شاه عباس دوم[ویرایش]
- ۱۶۴۲ آغاز زمامداری شاه عباس دوم.
- ۱۶۴۵ قتل ساروتقی اعتمادالدوله که منجر به کشتن جانی‌خان قورچی‌باشی گردید.
- ۱۶۴۵ درگیری بین ایران و کمپانی هند شرقی هلند. در این جنگ، هلند پس از حمله به قشم، بندرعباس را محاصره می‌کند.
- ۱۶۴۵ تا ۱۶۵۴ اتخاذ تصمیمات محدود کننده و اقدامات بازدارنده علیه مذاهب غیرشیعی.
- ۱۶۴۹ بازپسگیری قندهار از قوای شاه جهان زمامدار گورکانیان توسط شاه عباس دوم.[۳]
- ۱۶۵۰ شکست نهایی ارتش امپراتوری پرتغال از قوای صفوی و خروج پرتغالی‌ها از خلیج فارس. این جنگ با همکاری سپاه صفوی و ناوگان دریایی کمپانی هند شرقی صورت گرفت.
منابع[ویرایش]
- ↑ Fearing that his son might conspire against him, Ṭahmāsp had him incarcerated in 1557. Esmāʿil owed his release from the prison fortress of Qahqaha to the succession struggle that ensued after his father’s death and, more particularly ...
- ↑ نصرالله فلسفی. «جلد اول». در زندگانی شاه عباس اوّل. فرید مرادی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۹۱. ۳۹ و ۴۰. ISBN 9789643517267.
- ↑ نصرالله فلسفی. «جلد اول». در زندگانی شاه عباس اوّل. فرید مرادی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۹۱. ۴۰ تا ۴۹. ISBN 9789643517267.
- ↑ والتر هینتس. شاه اسماعیل دوم صفوی. ترجمهٔ کیکاوس جهانداری. چاپ اول. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۱. ISBN 9644453476 [۱].
- ↑ ترکمان، اسکندر بیک. عالم آرای عبّاسی. تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۰.
- ↑ والهٔ قزوینی، محمد یوسف. خلدبرین. تهران، ۱۳۷۳.
- ↑ منجّم یزدی، جلال الدّین محمّد. تاریخ عبّاسی. تهران: انتشارات وحید، ۱۳۶۶.
- ↑ “Flag after Ismail II (1576-1732)”. jstor.org. Archived from the original on 4 November 2013. Retrieved 4 November 2013.
- ↑ The reign of Shah Abbas the Great marked the pinnacle of the Safavid dynasty. He developed ... persepolis.nu
- ↑ Eventually in 1603, Shah Abbas waged a war against Ottomans. It was their first war in the centurywith Ottomans lifesciencesite.com
- ↑ غفوری، علی. جنگهای ایران، از مادها تا به امروز. انتشارات اطلاعات، ۱۳۸۸. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۲۳۷۳۸۶.
- ↑ دانشناه رشد، نبرد سپاهیان ایران و عثمانی نزدیک تبریز
- ↑ تاریخ ایران، سایکس جلد ۲ صفحهٔ ۲۵۵.
- ↑ سفرنامه پیترو دلاواله صفحهٔ ۳۱۸.
- ↑ تاریخ امپراطوری عثمانی، پور گشتال صفحهٔ ۱۷۸۴.
- CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
|
||||||||||||||||||||
