عیسی صدیق
| عیسی صدیق | |
|---|---|
 |
|
| عیسی صدیق | |
| وزیر فرهنگ | |
| در زمانِ | محمدرضا شاه پهلوی |
| نخست وزیر | محمدعلی فروغی |
| پس از | اسماعیل مرآت |
| پیش از | سید محمد تدین |
| سومین رئیس دانشگاه تهران | |
| پس از | اسماعیل مرآت |
| پیش از | سید محمد تدین |
| اطلاعات شخصی | |
| تولد | ۲۸ خرداد ۱۲۷۳ تهران، |
| مرگ | ۱۵ آذر ۱۳۵۷ تهران، |
| ملیت |  ایران |
| پیشه | نویسنده و سیاستمدار |
| دین | اسلام |
| کنیه(ها) | صدیق اعلم |
| والدین: عبدالله صدیق التجار اصفهانی و خدیجه بیگم | |
عیسی صدیق، ملقب به صدیق اعلم (۲۸ خرداد ۱۲۷۳ تهران - ۱۵ آذر ۱۳۵۷ تهران)، ادیب، نویسنده و سومین رئیس دانشگاه تهران.[۱][۲]
او در تهران در محله‌ی بین بازارچه نایب‌السلطنه و حمام قبله به دنیا آمد. پدرش میرزاعبدالله شاملو ملقب به صدیق‌التجار اصفهانی از نوادگان میرزا مهدی خان استرآبادی بود. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس ادب، کمالیه و دارالفنون فرا گرفت. در سال ۱۲۹۰ جزو اولین گروه از دانشجویان اعزامی به خارج در دورهٔ بعد از مشروطیت بود که عازم فرانسه شد. در سال ۱۲۹۷ دورهٔ دانشسرای ورسای را به پایان رساند و از دانشگاه پاریس دانشنامهٔ لیسانس در رشتهٔ ریاضی گرفت. همزمان با تحصیل در پاریس به عضویت در حزب سوسیالیست فرانسه در آمده بود. چندی نیز در دانشگاه کمبریج به‌عنوان دستیار پروفسور ادوارد براون به مطالعه و تدریس زبان فارسی پرداخت. کمی بعد به فرانسه برگشت و توانست زبان فارسی را در ردیف زبان‌هایی قرار دهد که هر کس می‌توانست به جای زبان خارجی در امتحانات رسمی انتخاب نماید.
طی دوران تحصیل در فرانسه و انگلستان که مصادف با اشغال ایران از طرف قشون بیگانه و مداخلهٔ مأمورین دولت روسیهٔ تزاری در امور مملکت بود، عیسی صدیق به نگارش سلسهٔ مقالاتی در روزنامه‌های اومانیته ارگان حزب سوسیالیست و تایمز چاپ انگلستان پرداخت و از این راه و با کمک دوستانی نظیر ادوارد براون نسبت به عملیات سپاهیان بیگانه در ایران اعتراض و این عملیات ستمگرانه را تقبیح کرد. مقالات مذکور آن چنان تأثیری منفی بر حیثیت دولت روسیهٔ تزاری در محافل آزادی‌خواه اروپا نهاد که موجب شد سفیر روسیه در لندن به وزارت خارجهٔ انگلیس اعتراض کند و خواستار توقف انتشار چنین مقالات تحریک‌آمیزی شود.
عیسی صدیق در سال ۱۲۹۷ به ایران بازگشت و به سمت بازرس مدارس منصوب شد. چندی نیز رئیس فرهنگ گیلان، رئیس تعلیمات عالیه، معلم در مدرسهٔ حقوق، دارالفنون و دارالمعلمین مرکزی، رئیس دفتر وزارت فواید عامه، نمایندهٔ ایران در مجمع بین‌المللی آموزش و پرورش در ژنو و رئیس دفتر وزارت عدلیه بود. در آذر ۱۳۰۰ به درخواست ممتازالسلطنه وزیر معارف، از طرف احمدشاه لقب «صدیق اعلم» گرفت. در سال ۱۳۰۴ به هنگام تشکیل مجلس مؤسسان، نمایندهٔ این مجلس بود. علاوه بر مشاغل دولتی و فرهنگی، در طول این سال‌ها مدتی نیز مدیر داخلی روزنامه مرد آزاد بود که امتیاز آن را علی‌اکبر داور داشت. زمانی هم که داور حزبی به نام حزب رادیکال تأسیس کرد، عیسی صدیق در آن حزب به‌عنوان قائم مقام با وی همکاری کرد.
صدیق در سال ۱۳۰۹ بنا به دعوت دانشگاه کلمبیا برای مطالعه و تحقیق به آمریکا رفت و یک سال بعد موفق به اخذ درجهٔ دکتری در فلسفه از آن دانشگاه شد. همزمان با تحصیل در دانشگاه کلمبیا، بنا به درخواست عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار پهلوی، اقدام به تهیه و تنظیم طرح تأسیس دانشگاه (دارالفنون) تهران کرد. هم او بود که برای اولین بار واژهٔ «دانشگاه» را به جای دارالفنون به کار برد. دکتر صدیق در سال ۱۳۱۰ به ایران بازگشت و مأمور تأسیس دانشگاه تهران شد.
دکتر عیسی صدیق پس از بازگشت به ایران، ابتدا به سمت ریاست دارالمعلمین عالی انتخاب شد و سپس آن را هستهٔ مرکزی دانشگاه قرار داد. پس از تأسیس دانشگاه تهران در ۱۳۱۳، تا سال ۱۳۱۹ ریاست و استادی دانشسرای عالی و دانشکدهٔ علوم را عهده‌دار بود. در سال ۱۳۱۹ اداره کل انتشارات و تبلیغات را تأسیس کرد و به عنوان اولین رئیس آن منصوب شد. او توانست در طی یک سال که ریاست آن را به عهده داشت، به تشکیلات متشتت و از هم گسیخته در رادیو که هریک از فعالیت‌هایش در هنگام افتتاح زیرنظر بعضی از وزارت‌خانه‌ها انجام می‌شد سامان دهد. بعد از استعفای رضاشاه و تشکیل کابینهٔ محمدعلی فروغی نیز این سمت را حفظ کرد. هرچند که یک بار به دستور شاه کم مانده بود از این سمت کنار گذاشته شود. مدتی نیز رئیس دانشگاه تهران بود. عیسی صدیق در تشکیل فرهنگستان ایران نیز نقش عمده‌ای داشت وی در سال ۱۳۱۴ خورشیدی طرحی برای تأسیس فرهنگستان ایران تهیه نمود و خود نیز جزو اعضای پیوسته اولیه آن شده، ابتدا به‌عنوان نایب رئیس فرهنگستان انتخاب شد و چند سال بعد به ریاست آن نشست.[۳]در همین دوره مجلهٔ آموزش و پرورش را بنیان گذاشت.
دکتر صدیق در کابینهٔ محمدعلی فروغی که در ۳۰ شهریور سال ۱۳۲۰ تشکیل شد، برای اولین بار به وزارت فرهنگ منصوب شد و برای بار دوم در کابینهٔ علی سهیلی که در ۲۳ آذر ۱۳۲۲ تشکیل شد، به این سمت انتخاب شد. در کابینهٔ سهام‌السلطان بیات نیز که در ۴ آذر۱۳۲۳ تشکیل شد، و در کابینهٔ ۱۹ شهریور ۱۳۲۶ قوام‌السلطنه هم این سمت را حفظ کرد. مدتی رئیس دانشگاه تهران و استاد دانشگاه نیز بود. در سال ۱۳۲۸ به نمایندگی مجلس مؤسسان برگزیده شد. در مهر ۱۳۳۹ برای ششمین بار در کابینهٔ شریف امامی به وزارت فرهنگ منصوب شد. در سال ۱۳۲۸ در اولین دورهٔ مجلس سنا به عضویت آن مجلس انتخاب شد. پنج دوره سناتور انتخابی تهران بود و در تمامی ادوار نمایندگی، ریاست کمیسیون فرهنگ و هنر در مجلس سنا را عهده‌دار بود. وی در شورای فرهنگی سلطنتی، شورای فرهنگی انجمن ایران و انگلیس، هیأت مدیره انجمن فرهنگی ایران و آمریکا، انجمن آثار ملی و سازمان پرورش افکار عضور بود. صدیق در سال ۱۳۵۰ به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران شناخته شد.
عیسی صدیق در ۱۵ آذر ماه ۱۳۵۷ در تهران درگذشت و در آرامگاه شماره ۵۵۴ گورستان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
آثار[ویرایش]
- اصول تدریس حساب و حل مسایل فکری، ۱۳۰۲
- صد مسئله حل‌شده حساب، ۱۳۰۲
- صنایع ایران در گذشته و آینده (ترجمه سخنرانی آرتور پوپ)، ۱۳۰۴
- اصول علمی علم تربیت، ۱۳۰۷
- اصول تعلیم و تربیت
- یکسال در آمریکا. ۱۳۱۱
- روش نوین در تعلیم و تربیت، ۱۳۱۴
- تاریخ مختصر فرهنگ ایران، ۱۳۱۶
- سیر فرهنگ در ایران و مغرب‌زمین، ۱۳۳۲
- تاریخ فرهنگ ایران، ۱۳۳۶
- تاریخ فرهنگ اروپا از آغاز تا عصر حاضر
- حقوق بین‌الملل
- دوره مختصر تاریخ فرهنگ ایران، ۱۳۳۴
- شرح حال و شخصیت و آثار فردوسی
- مشهودات چهل ساله در فرهنگ
- نه کنفرانس در خصوص تعلیمات عمومی
- یادگار عمر (خاطراتی از سرگذشت مؤلف)، ۲ جلد، ۱۳۳۸–۱۳۵۲
- چهل گفتار ذر بارهٔ سالگردهای تاریخی، یادبود دانشمندان معاصر، تاریخ و فرهنگ ایران، ۱۳۵۲
منابع[ویرایش]
- ↑ وزیران علوم و معارف و فرهنگ ایران. ویرایش اقبال یغمایی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۵. ص ۳۴۱–۳۵۳.
- ↑ آموزش و پرورش در ایران. ناصر تکمیل همایون. دفتر پژوهش‌های فرهنگی. شابک ۹۶۴-۳۷۹-۰۹۲-۴ ۱۳۸۵ ص۸۷–۸۸
- ↑ صدیق، یادگار عمر (خاطراتی از سرگذشت)، صفحات متعدد.
- اثرآفرینان، زندگینامهٔ نام‌آوران فرهنگی ایران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، جلد چهارم
- یادگار عمر، خاطراتی از سرگذشت دکتر عیسی صدیق، ۱۳۳۸–۱۳۵۲
|
|||||||||||||
