زرشک

برای دیگر کاربردها، زرشک (ابهام‌زدایی) را ببینید.

زرشک
طبقه‌بندی علمی
فرمانرو:	گیاهان
سرده:	Barberry
گونه:	حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰

شکوفه‌های بهاری درخت زرشک در روستای کوشک زر

زرشک رسیده

تصویری از بوته زرشک در روستای ییلاقی ایرا

زرشک درختچه‌ای تیغدار به طول ۱ تا ۵ متر است. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و میوه اش قرمز رنگ بیضوی شکل و ترش مزه‌است. به ریشهٔ درخت زرشک «آئر خیس» گفته می‌شود.

انتهای بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است، غنچه‌های زرد رنگ زرشک در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند.

زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است. کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان و شهرستان قائنات با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.

خواص دارویی

ریشه، پوست و ساقه

سبوس و ریشه زرشک حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید ایزوکوئینولین است. این ترکیبات دارای خواص آنتی بیوتیکی دارد. برخی ازآن‌ها باعث پائین آوردن تب، کاهش تورم و فشار خون شده و به تنظیم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب کمک می‌کنند.

• برای برطرف کردن سوزش ادرار مفید است.
• واریس را درمان می‌کند.
• نقرس و رماتیسم را برطرف می‌کند.
• بی اشتهایی را برطرف می‌کند.
• اعمال دستگاه گوارش را منظم می‌کند و سوء هاضمه را از بین می‌برد.
• برای درمان زردی و یرقان مؤثر است.
• آنهایی که مبتلا به ورم طحال هستند می‌توانند برای معالجه از این گیاه کمک بگیرند.
• برای معالجه بواسیر نافع است.
• برای شست‌وشوی چشم، می‌توان از جوشانده ریشه و ساقه زرشک استفاده کرد.
• برای درمان یرقان و زردی مؤثر است.

برگ

• اسهال‌های مزمن را درمان می‌کند.
• برگ زرشک دارای مقدار زیادی ویتامین ث می‌باشد.
• در موقع آنژین و گلودرد، دم کرده برگ زرشک را غرغره کنید.
• مصرف مقدار زیاد زرشک و یا ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست.
• میزان مصرف بالای این گیاه به مدت طولانی می‌تواند سبب ناراحتی معده و روده‌ها شود و جذب ویتامین B کافی در بدن را مشکل می‌کند.
• جویدن برگ زرشک، باعث محکم شدن لثه و دندان می‌شود.

میوه

زرشک

درمان اعتیاد

به سبب الکالوئید بربرین موجود درآن قادر به درمان اعتیاد با تریاک بوده. و اعتیاد معتادان را بر طرف می‌نماید. مضافاً" اینکه این اثر بخشی در حیوانات آزمایشگاهی که بطور مصنوعی به مرفین معتاد گردیده بودند کراراً" به اثبات رسیده است.

گیاه‌شناسی زرشک

زرشک و ارتباط آن با محیط طبیعی

انواع زرشک دانه دار به عنوان درختچه‌ای میوه دهنده و خودرو در اکثر مناطق کوهستانی کشورمان به چشم می‌خورد و از آنجایی که از اجزا طبیعی اکوسیستم مناطق کوهستانی است حتی در شرایط سخت و نامساعد نیز میوه فراوانی تولید می‌کنند.

نیاز آبی

نیاز خالص آبیاری آن حدود ۹۹۰۰ متر مکعب در هکتار است که بسته به روش‌های آبیاری به کار گرفته شده نیز ناخالص آبیاری، بیشتر از این مقدار می‌باشد.

نیاز کودی

زرشک بی دانه طالب خاک‌های نسبتاً سبک لومی – شنی با زهکش خوب در مناطق کوهپایه‌ای است و در خاک‌های گچی و آهکی نیز بخوبی رشد می‌کند، همچنین EC PH و بالا را نیز تحمل کرده نیازی به خاک‌های غنی ندارد. تحقیقات نشان داد که فسفر به کار رفته در طول تابستان باعث رشد گیاه در همان سال نگردیده، بلکه در بهار سال بعد اثرات خود را نشان داده و بیشتر فسفر موجود در رشد جدید ناشی از فسفر ذخیره شده در ریشه‌ها بوده است. فرایند انتقال فسفر به این صورت است که فسفر ابتدا بیشتر در ریشه‌ها ذخیره می‌شود، سپس بهع داخل مناطق رشد جدید حرکت می‌کند و فسفر جذب شده جدید، جایگزین فسفر منتقل شده از ریشه‌ها می‌شود.

زرشک در طب سنتی

زرشک دارای مزاج سرد و خشک است و مصلحهای آن عبارتند از: میخک، شکرسرخ و شیرینی‌های طبیعی ... زرشک تسکین دهنده صفرا و خون و تشنگی و حرارت معده و کبد، تقویت کننده قلب و کبد معده گرم می‌باشد. به تنهایی یا با داروهای گرم مانند دارچین و عسل و ... برای تقویت کبد سرد و تر و بازکردن انسداد مجاری کبدی و سردی احشا مفید است. مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان بلغمی و سوداوی مضر است.

کشت زرشک در استان خراسان

این نوع محصول در این استان خصوصاً در شهرهای قاین و مهموئی و سیدان و فنود کشت و زراعت می‌شود و فاصله آن تا مرکز استان خراسان حدود ۱۰۰ الی ۱۱۰ کیلومتر می‌باشد. استان خراسان مقام اول کشوری را در تولید این محصول دارا می‌باشد.و پس از آن مازندران با تولید زرشک های زیبا بویژه در تنکابن مقام دوم را دارا می باشد لازم بذکر است زرشک های زیبا فقط به منظور زیباسازی محیط و حیاط سازی است و میوه ی چندانی نمی‌دهد.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•