فخر رازی
فخر رازی | |
---|---|
زادروز | ۵۴۳ (قمری) ری |
درگذشت | ۶۰۶ (قمری) هرات |
آرامگاه | هراتمرادخان |
محل زندگی | ری، هرات، خراسان |
ملیت | ایرانی، طبرستان |
نامهای دیگر | ابن خطیب، خطیب ری، فخرالدین، امام المشککین |
پیشه | فیلسوف و دانشمند و حکیم |
سالهای فعالیت | سدهٔ قرن ششم و هفتم |
لقب | فخر الدین، امام فخر رازی |
مذهب | اسلام، سنی |
آثار | حفظ البدن، تفسیر کبیر، مفاتیحالغیب و رسالههای بسیاری به عربی و فارسی |
فرزندان | ضیاالدین؛ شمس الدین |
ابوعبدالله محمد بن عمر بن حسین بن حسن تَیْمیِّ بَکْریِّ طبرستانی رازی، فقیه، متکلم، فیلسوف، مفسر و حکیم مسلمان ایرانی که درسال ۵۴۴ (قمری) در ری متولد شد و وفاتش در سال ۶۰۶ (قمری)، در هرات اتفاق افتاد.[۱]
لقبش فخرالدین است و به امام رازی یا امام فخر رازی نیز شهرت دارد. او بر علوم عقلی و علوم نقلی، تاریخ، کلام، فقه، اصول و علوم ادبی عصر خود تسلط کامل داشت. کتابهایش در دوران حیاتش بسیار مورد استقبال قرار گرفت و به عنوان کتب درسی از آنها استفاده میشد. پدرش ضیاءالدین عمر بن حسین رازی آملی خود از بزرگان علم و عرفان بود که از آمل به ری سفر کرده بودند.
محتویات
دورهٔ زندگی[ویرایش]
برجستهترین دورهٔ زندگی امام فخر رازی در شهر هرات بوده و در مجمع درسیاش بیشتر از دوهزار نفر دانشمند شرکت میکردند و حتی در هنگام سواری نیز بیش از سیصد نفر از فقها و شاگردانش برای بهرهبردن از دانشش او را همراهی میکردند. وی در اصول و کلام مذهب اشعری و در فروع و فقه مذهب شافعی داشت. برای فراگیری علم و تدریس و تقریر خطابههای علمی به شهرهای بزرگ و مراکز علمی از جمله خوارزم سفر کرد. در آنجا با معتزله به بحث و مجادله افتاد و سرانجام از آنجا اخراج شد. بعداً به ماوراءالنهر و شهرهای بخارا، سمرقند، خجند و چندین شهر دگر با فقها و علما مناظراتی کرد و بر همه فائق آمد و هیچکس [را] یارای جرِّبحث و مناظره با او نبود. گاهی هم در مباحثه تند میشد و بدگویی میکرد. او سخنرانی ماهر و مورد احترام فوقالعادهٔ پادشاهان و حکام زمان خودش بود. ثروت زیادی داشت. در علوم فقه، تفسیر، کلام، فلسفه، طب و ریاضیات متبحر بود و در تمام این زمینهها تألیفاتی دارد که تألیفاتش نیز مثل خودش، شهرت و اهمیت زیادی پیدا کرد و در سراسر ممالک اسلامی مورد بحث و تحقیق قرار گرفت. امام فخر رازی، در اواخر زندگیاش در هرات ساکن بود. در آن زمان، هرات نیز در تصرف محمد خوارزمشاه بود. وی نخستین کسی بود که از شیوهٔ «سَبْر» و «تقسیم» در کتابهای خویش استفاده کرد؛ به این معنی که هر مسئلهای را با موشکافی کمنظیری میشکافت، آن را به کوچکترین اجزای سازندهٔ آن تجزیه میکرد و از همهٔ زوایا و وجوه به آن مینگریست.
سفر[ویرایش]
از جمله سفرهای مهم او، سفری به خوارزم بود که در آنجا با طرفداران عقاید معتزله سخت درگیر شد، و قدرت گروهی از داعیه داران مقیم خوارزم را به خطر افکند. پس از پیروزی امام فخر، زمینهٔ تحریک عوام فراهم آمد و احتمال برپایی فتنه و آشوب مردم، حکام خوارزم را به وحشت افکند. ناگزیر از حمایتش دست برداشتند و از خوارزم اخراجش کردند. پس از آن راه ماوراءالنهر در پیش گرفت. در شهرهای سمرقند و بخارا، خجند و بناکت، با علما و فقهای سرشناس به مباحثه و مناظره پرداخت. از جمله با رضی الدین نیشابوری، رکن الدین قزوینی و شرف الدین مسعودی در مجالس عمومی به جدل و مناظره نشست و بر همگان چیره شد. در سال ۵۸۲ قمری اختر شناسان سمرقندی و طرفداران احکام نجوم، پیش بینی کرده بودند که در این سال در برج میزان طوفانی از باد رخ مینماید که شهر را زیر و زبر میکند. امام فخر با شرف الدین مسعودی در مورد بطلان حکم منجمان به مباحثه نشست و سرانجام بر وی پیروز شد و بر سخن منجمان و بطور کلی به احکام نجومی خط بطلان کشید. صاحب مجمل فصیحی این حادثه را چنین توصیف کردهاست: «در این سال اجتماع اختران هفتگانه در ماه رجب ۵۸۲ در برج میزان واقع شد و مدتها در افواه افتاده بود که «طوفان باد» خواهد شد. طوفانی که سی گز یا بیست گز، از (خاک) زمین برگیرد! و از ابتدای قران تا یکماه بادی نجنبید که برگ درختی حرکت یابد یا شعلهٔ چراغی فرو نشاند، و در این واقعه شعرا به جد و هزل چیزی گفتهاند.
شخصیت اجتماعی[ویرایش]
امام فخر رازی خطیبی زبر دست بود و مردم خراسان برای شنیدن سخنانش شوق و رغبت بسیار نشان میدادند. وی مورد احترام فوق العادهٔ شاهان و امیران و وزیران روزگار خود قرار داشت و از ثروت و اعتبار فراوان برخوردار شد. در جدل و مناظره سخت نیرومند بود و کسی را یارای مباحثه با او نبود. در مناظره گاهی تندی میکرد و بدمی گفت. در علوم زمان خود مانند: فقه، تفسیر، کلام، فلسفه، طب و ریاضیات متبحر بود و در تمام این زمینهها تألیفات مرغوب دارد. تألیفات وی نیز مانند خودش شهرت و اهمیت فراوان یافت و در سراسر ممالک اسلامی آن روزگار مورد بحث و تدریس قرار گرفت. امام فخر ذهنی آزاد و مستقل داشت و میکوشید که تحت تأثیر هیچ مکتبی قرار نگیرد. هم بر نهج البلاغه علی بن ابیطالب ع شرح نوشت و هم بر سقط الزند ابو العلاء معری. با این همه در کلام پیرو مذهب اشعری و در فقه پیرو امام شافعی بود.
وفات و آرامگاه[ویرایش]
امام فخر رازی در روز دوشنبه، عید فطر سال ۶۰۶ قمری در شهر هرات در گذشت. او بسیار مورد علاقه و احترام دولت وقت بود و برخی میگویند بهمین سبب فرقه کرامیه به خاطر حسادت به موقعیتش او را مسموم نمودند.[۲] مرقدش در شمال غرب شهر هرات و در سمت غربی متوسط جاده خیابان هرات واقع بوده و زیارتگاه خاص و عام میباشد. در طول جنگهای اخیر و هجوم روسها به افغانستان، مقبره امام فخر رازی ویران گردیده اما در این اواخر مختصر بازسازی گردیدهاست.
شاگردان[ویرایش]
آثار[ویرایش]
فخر رازی آثار بسیاری در علوم نقلی و علوم عقلی دارد که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- تفسیر کبیر که به «مفاتیح الغیب» موسوم است.
- الاربعین فی اصول الدین، این کتاب دارای چهار مسئله از مسائل کلامی است. او این کتاب را برای پسرش محمد تألیف نمود.
- اساس التقدیس، این کتاب برای سیف الدین ملک عادل نوشته شدهاست و در قاهره منتشر شدهاست.
- اسرارالتنزیل و انوارالتاویل، امام فخر رازی میخواستهاست این کتاب را در چهار مبحت: اصول، فروع، اخلاق و مناجات بنویسد؛ ولی بعد از پایان مبحث اول در گذشت.
- اسرارالنجوم
- الانارات فی شرح الاشارات، در این کتاب از بوعلی سینا انتقاد نمودهاست.
- البیان و البرهان
- تحصیل الحق، رسالهای در مورد کلام
- تعجیزالفلاسفه
- تهذیب الدلایل و عیون المسائل
- زبده العالم فی الکلام
- شرح قانون ابن سینا
- شرح نهج البلاغه[۲]
- الشجرة المبارکة
- حفظ البدن
معرفی تفسیر از نظر برخی صاحب نظران[ویرایش]
- سید نورالله حسینی شوشتری: فخر الدین رازی، اساس تفسیر خودش را از تفسیر «روض الجنان و روح الجنان» اثر «ابوالفتوح رازی» گرفته و برای رفع توهم، بعضی از تشکیکات خود را بر آن اضافه کردهاست.
- حلبی، قول شوشتری را رد میکند و معتقد است که چون امام فخر رازی، عقل گرا بوده، بسیاری اوقات با خواندن تفاسیر عقلی از جمله تفاسیر شیعی، متأثر گشته و برخلاف عقاید اشاعره سخن گفتهاست.
- ذهبی: این تفسیر از نوع تفسیر به رأی جائز است.
- طباطبایی: از طرفی این تفسیر را تفسیری کلامی میگوید و از طرف دیگر، تفسیر متکلمان را تطبیق نامیده و رد کردهاست.
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ امام فخر رازی
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ فرهنگ لغت دهخدا
منابع[ویرایش]
در پروژههای خواهر میتوانید در مورد فخر رازی اطلاعات بیشتری بیابید.
در میان متون از ویکینبشته
- تاریخ ماندگار ایران
- تاریخ ما. امام فخرالدین رازی طبرستانی
- شیخ الاسلام فخر رازی
- تفسیر کبیر فخر رازی
- بزرگ اعلم و العلم ایرانی امام فخر رازی
- فیلسوفان و فقها؛ فخر رازی
- فخر الدین رازی
- Iranian News JMJ،Fakhr razi iranian philosopher
- fakhr al Din al razi
- IC فخر رازی
- شیخ الاسلام هرات
- Tebyan FAKHR RAZI
- نویس، فخر رازی
- روایت حدیث، فخر رازی بزرگمرد ایرانی
- محمد بن ابوبکر فخر رازی طبرستانی آملی
- God's Essence and Attributes in Tafsir_e_Fakhr Razi
- پر ارزشترین فیلسوف پزشک ایرانی در جهان فخر رازی
- [۱]
- کتابخانه طهور - کتاب تفسیر کبیر یا مفاتیح الغیب (تفسیر فخر رازی)
- [۲]
|
|
|
- اشاعره
- اشعری
- افراد ایرانیتبار در سده ۱۲ (میلادی)
- افراد ایرانیتبار در سده ۱۳ (میلادی)
- اهالی آمل
- اهالی خراسان
- پزشکان مسلمان
- پیروان مذهب شافعی
- دانشمندان اهل ایران
- دانشمندان سده ۱۲ (میلادی)
- درگذشتگان ۱۲۰۹ (میلادی)
- درگذشتگان ۶۰۶ (قمری)
- روحانیان سنی اهل ایران
- روحانیان شافعی
- زادگان ۱۱۴۹ (میلادی)
- زادگان ۵۴۴ (قمری)
- فیزیکدانان قرون وسطی
- فیلسوفان اسلامی
- فیلسوفان اهل ایران
- فیلسوفان مسلمان
- کیهان شناسان
- متکلمان
- مفسران قرآن
- شافعیان ایران