جورماغون

جُرماغُون نُویان سردار مغول بود که در سال ۶۲۶ ه ق و در شروع حکومت اوگتای قاآن پسر سوم و جانشین چنگیز، به امر او دو سپاه برای فتح ممالک مفتوح نشده تشکیل شد، یکی به سمت ختای یعنی چین شمالی رفت و فرمانده سپاه صد هزار نفری دوم جرماغون نویان بود. این سپاه عهده‌دار سرکوبی قطعی جلال‌الدین خوارزمشاه و فتح آذربایجان و کردستان شد.

جرماغون عازم ایران شد و به تسخیر ممالکی که مغول درست آن را نگشوده بودند مانند غزنین، کابل، سند، زابلستان، طبرستان، گیلان، اران و آذربایجان و غیره اقدام کرد. جورماغون سلطان جلالدین را شکست داد و سلطان جلالدین که به کوه‌های میافارقین فرار کرده بود در آنجا به دست کردان کشته شد.

بعد از قتل جلال‌الدین مغول به سه دسته تقسیم شدند. یک دسته به غارت دیار بکر و نواحی اطراف رفتند و تا ساحل فرات پیش رفتند. دستهٔ دیگر به طرف شهر بتلیس (در ترکیه امروزی) رفتند دستهٔ سوم در سال ۶۲۸ ه ق بر مراغه تسلط یافتند و بعد به آذربایجان آمدند و چون از سرنوشت جلال‌الدین کسی خبر نداشت در حدود آذربایجان باقی ماندند و در اوایل سال ۶۲۹ به قصد تصرف تبریز حرکت کردند. مردم تبریز همینکه از نزدیک شدن سپاه مغول اطلاع یافتند با صلاح قاضی و رئیس شهر با فرستادن انواع هدایا و قبول خراجی گزافی مانع از خرابی شهر و قتل‌عام مردم شهر شدند.

در این حملات ثانوی، مغولان چون از حملات متقابل جلال‌الدین آسوده‌خاطر بودند و مردم نیز از همه جهت دچار رعب و وحشت فوق‌العاده گردیده بودند، بلامانع به تسخیر نواحی باقی مانده پرداختند و تا حوالی بغداد پیش راندند.

جرماغون و سرداران او تمامی ارمنستان و گرجستان که در آن زمان تحت فرمانروایی بهرام گرجی و ملکه رسودان بود ویران کردند ملکه رسودان گریخت اما بهرام و آواک پسر ایوانی چاره‌ای جز اطاعت نیافتند و با قبول تبعیت از مغول امان یافتند. در این حملات ثانوی، در مشرق و جنوب شرقی ایران یعنی سیستان و غزنین و کابل و حدود سند حملات بسیاری انجام گرفت و به غیر از نواحی فارس و کرمان که امرای آن اتابکان فارس و قراختاییان کرمان از خراج‌گزاران مغول بودند، بقیهٔ نقاط را قتل و غارت کردند.

جستارهای وابسته

• فهرست فرماندهان سپاه مغول در حمله به ایران

منابع

• اقبال آشتیانی، عباس. تاریخ مغول. چاپ دوم. تهران: موسسه انتشارات نگاه، ۱۳۸۹. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۳۵۱-۴۵۲-۵. 
• صفا، ذبیح‌الله. تاریخ ادبیات ایران (جلد سوم). چاپ هفدهم. انتشارات فردوس.