شهرستان خور و بیابانک

شهرستان خور و بیابانک
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	اصفهان
مرکز	خور
سال شهرستان شدن	۱۳۸۸
مردم
جمعیت	۱۷٬۷۹۳ (۱۳۹۰)
شهرها
خور و جندق، فرخی
تعداد بخش‌ها
خور و بیابانک

شهرستان خور و بیابانک یکی از شهرستان‌های استان اصفهان است. مرکز این شهرستان شهر خور می‌باشد. این شهرستان در مرداد ماه ۱۳۸۸ خورشیدی تأسیس شده‌است.

جغرافی دانان نخستین جهان اسلام چون ابن خردادبه و اسطخری و مقدسی و به دنبال آنها ناصرخسرو از خور و بیابانک با نام سه ده یاد کرده‌اند که عبارتند از: بیاذق (بیاذه)، جرمق (گرمه) و ارابه (اردیب). به گفته اینان روستاهای مزبور بر سر راه اصفهان به نیشابور قرار گرفته بودند.

در دوره قاجاریه خور و بیابانک را قرای سبعه می‌گفتند و بنا به نوشته اعتمادالسلطنه در مرآت البلدان این قراء عبارت بودند از: خور، جندق، فرخی، مهرجان، بیاضه، اردیب، گرمه.

از نوشته‌های مورخین و جغرافیدانان چنین بر می‌آید که منطقه خور و بیابانک به تناوب جزیی از استان یزد، خراسان، قومس (سمنان) به شمار می‌رفته‌است. در قرن چهارم و پنجم هجری از توابع خراسان و یزد و در دوران صفویه و قاجاریه از توابع یزد و سمنان بوده‌است. اسناد راهگشا در این مورد، سفرنامه ناصر خسرو، نزهه القلوب حمدالله مستوفی قزوینی، احسن التقاسیم مقدسی، المسالک و الممالک استخری، معجم البلدان یاقوت حموی، صوره الارض ابن حوقل و... می‌باشد.

در منطقه خور و بیابانک ۱۲۶ آبادی بزرگ و کوچک وجود دارد که در اینجا با تقسیم منطقه به هشت روستای مادر و دهکده‌های اقماری آنها به بررسی شناسنامه هریک می‌پردازیم. روستاهای بخش خور از نوع متراکمند و خانه‌ها در مظهر قنات چشمه و یا در راستای جوی آب پیش رفته‌اند. چنان‌که در شهر خور بافت قدیمی بر روی کانال قنات دهزیر بنا گشته‌است. مواد و مصالح خانه‌های روستایی از گِل و خشت و سقف خانه‌ها، گنبدی و یا تخت با اندود کاهگل است. در دوران معاصر خانه‌ها به سبک و سیاق شهرهای بزرگ ساخته می‌شود.

روستاهای جنوبی خورو بیابانک از جمله روستای ۵۰۰۰ ساله ایراج، روستای اردیب و بازیاب از آب شیرین و آب و هوای نسبتاً بهتری برخوردارند؛ و در این روستاها میوه‌هایی از قبیل انار، انگور، زردآلو، سیب، انواع توت، انجیر و... بیشتر از مصرف روستاها به عمل می‌آید و به مرکز شهرستان و روستاهای دیگر نیز ارسال می‌شود. انواع میوه هابه قدر گنجایش در جندق و اردیب و ایراج هست اما در فرخی و خور و بیاضه و مهرجان غیر از نخل و درخت انار هیچ نیست. روستای اردیب مقر فرمانروایی منطقه بوده و دارای آثار و اماکن قدیمی من جمله خانه‌های قدیمی دیوانخانه اسماعیل خان عرب عامری، خانه خلوت سهام السلطنه، خانه محمدرضابیک زفرقندی، خانه محمدابراهیم بیک زفرقندی و... می‌باشد.

در تپه‌های باستانی روستای ایراج که در سالهای اخیر مورد اکتشاف قرار گرفته است اشیایی با قدمت ۴۵۰۰ سال تا ۵۰۰۰ سال بدست آمده و این تپه‌ها به ثبت میراث فرهنگی استان اصفهان رسیده است.

همچنین قبرستان گبرهای ایراج، دخمه ایراج و، قلعه‌های بیاضه، گرمه و ایراج، همچنین قبرستان کشته‌های گرمه و آثار دیگر نشان دهنده قدمت شهرستان خورو بیابانک می‌باشد.

تقسیمات کشوری

• بخش خور و بیابانک
  • دهستان بیابانک
  • دهستان جندق
  • دهستان نخلستان

شهرها: خور و جندق و فرخی

منابع

• پورتال وزارت کشور، شهرستان خور و بیابانک به نقشهٔ تقسیمات کشوری اضافه شد.
• خور شهرستان شد
• نماینده نایین از شهرستان شدن خور خبر داد
• اینا - خبرگزاری شرق استان اصفهان