سفر محمد خاتمی به ایتالیا (۱۹۹۹)

سفر سه روزه محمد خاتمی رییس جمهور وقت ایران به ایتالیا با دعوت رسمی دولت ایتالیا، بعنوان اولین سفر یک مقام بلندپایه ایرانی به اروپا پس از انقلاب ۵۷، ۱۸ اسفند ۱۳۷۷ آغاز گردید. ایتالیا از مهمترین شرکای تجاری ایران و ایران سومین تامین کننده نفت ایتالیا پس از عربستان سعودی و لیبی بود. این سفر چند ماه پس از وقوع قتل‌های زنجیره‌ای و افشای دست داشتن برخی عوامل وزارت اطلاعات در آن با پیگیری خاتمی و برگذاری اولین دور انتخابات شوراهای شهر و روستا پس از انقلاب همراه بود.

سفر خاتمی شروع دور جدیدی از مناسبات میان ایران و اتحادیه اروپایی تلقی شد.وی در این سفر نشان طلایی شهر رم را از فرانچسکو روتلی شهردار رم دریافت کرد. سفر بعدی خاتمی در اکتبر سال ۱۹۹۹ به فرانسه بود.

اهداف سفر

خاتمی بجز نخست وزیر ایتالیا، پاپ ژان پل دوم رهبر کاتولیک‌ها و همچنین رییس جمهور و روسای مجالس سنا و نمایندگان نیز دیدار کرد. امضای یک یادداشت تفاهم پیرامون مبارزه با مواد مخدر، یادداشت همکاری‌های علمی و فنی و یادداشت همکاری‌های دوجانبه و یکجانبه از برنامه‌های سفر وی بود.

دیدارها و سخنرانی‌ها

آثار مثبت سخنرانی خاتمی در سازمان ملل متحد و ازائه طرح گفتگوی تمدن‌ها بر روابط خارجی ایران سایه افکند. این استراتژی در برابر برنامه «صدور انقلاب» که در روزهای نخست انقلاب توسط روح الله خمینی ارائه گردید و سیاست خارجی ایدئولوژیک ایران، قرار داشت.گفتگوی تمدن‌ها بابی برای گفتگو میان ایران و غرب گردید و در اغلب دیدارهای مهم مورد اشاره رهبران قرار گرفت.

اسکار لوییجی اسکالفارو رییس جمهور وقت ایتالیا نیز در دیدار با خاتمی به همین موضوع اشاره داشت و ضمن ابراز شادمانی از سفر هیات ایرانی به کشورش گفت:

گفتگو بر اساس دین می‌تواند نتایج خوبی داشته باشد.بار اصلی گفتگوی تمدنها بر دوش کسانی است که از غنای فرهنگی و تاریخی برخوردارند.

خاتمی با ماسیمو دالما نخست وزیر، نیکولا منچینو رییس مجلس سنای ایتالیا و ژاک دیوف رییس سازمان خواربار جهانی فائو نیز دیدار داشت.

خاتمی در دیدار با پاپ بر گفتگوی اسلام و مسحیت برای عرضه زندگی بهتر به بشریت تاکید کرد.وی گفت:

محتوی پیام حضرت مسیح محبت است.اگر بشریت غربی در داخل بر فاشیسم و دیکتاتوری پرولتریا غلبه کرده است، ولی در سطح جهانی روابط بین‌المللی دیکتاتوری و تبعیض وجود دارد.لذا برای رسیدن به صلح پایدار باید بی عدالتی از جهان برود و ادیان الهی پیشتاز تحقق دعوت به عدالت و تحقق آن باشند.

خاتمی که در پیش از آغاز سفر خود به دیدار علی خامنه ای رفته بود به توصیه وی یا تمایل شخصی خود سنت جمهوری اسلامی در حمله به اسرائیل و مطرح کردن آن در مذاکرات را حفظ کرد، اما با با لحنی ملایم تر از مقامات دیگر ایران، وی اسرائیل را به نژادپرستی متهم ساخت:"ما در طول تاریخ صدای توحید ابراهیمی، صلابت موسوی، محبت عیسوی، و عدالت محمدی را از قدس می شنویم، بنابر این نباید این مکان مقدس به مرکز نژادپرستی و انگاره‌های صهیونیستی تبدیل شود." پاپ و محمد خاتمی در این دیدار هدایایی به یکدیگر دادند.پاپ قابی با نقوش حکاکی شده با خاتمی اهداکرد و خاتمی نیز یک فرش ایرانی قاب شده با نقش میدان سن مارکو واقع در شهر ونیز ایتالیا، دیوان حافظ و ششم نوار ویدئویی پیرامون تاریه یک گروه مسیحی در ایران را به پاپ اهداکرد.

نتایج

این سفر در شرایطی انجام شد که سقوط قیمت نفت دولت را به شدت تحت فشار قرار داده و بیش از پیش به سمت توجه به سرمایه گذاری خارجی هدایت کرد. به گفته وزیر صتایع ایران توافقاتی با شرکت‌های ایتالیایی به ارزش دو میلیارد دلار برای سرمایه گذاری در ایران صورت گرفته است از جمله:

• توسعه نیروگاه بندرعباس، فروش ۳۰ توربین گازی و انتقال فناوری به ایران به ارزش یک میلیارد دلار توسط شرکت آنسالدو.
• طرح توسعه فولاد مبارکه به ارزش ۲۵۰ میلیون دلار.
• آمادگی شرکت نفت ایتالیا (آنی) برای سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران به ارزش سه میلیارد دلار.
• توافق ورود ۲۵۰۰ کامیون بار به ایتالیا و دو سفر در هفته توسط آلیتالیا .
• معاون بنیاد مستضعفان و جانبازان گفت که سفر خاتمی به ایتالیا درخواست اروپائیان برای بازدید از ایران را سه برابر کرده است.

بازتابها

سی ان ان سفر خاتمی به ایتالیا را تاریخی و دعوتی به گفتگو خواند.دیدار خاتمی که ریاست سازمان کنفرانس اسلامی را نیز بر عهده داشت با پاپ رهبر کاتولیک‌ها این دیدار را به گفتگوی میان اسلام و مسحیت تعبیر کرد. این دیدار در کانون توجه رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفت از جمله روزنامه واشنگتن پست نوشت:"صحنه‌ای که در آن پاپ به خاتمی و هیات بلندپایه همراه از جمله سه روحانی معمم خوش‌آمد گفت بسیار تماشایی بود ." اعلب رسانه‌های نیز به این سفر را مورد توجه قرار داده و درعین به نقل از سازمانهای حقوق بشر تاکید کردند که انتظار از دولت خاتمی بیش از روند کند فعلی بوده است.

جنجالها

همزمان با سفر خاتمی سازمان مجاهدین خلق ایران تجمعات اعتراض آمیزی را در رم برگزار کرد. تلاشها و تحرکات این سازمان سبب شد تا سفر خاتمی در فضای شدید امنیتی صورت گیرد. همزمان با این سفر دانشگاه تورین نیز از سلمان رشدی دعوت کرده و به وی لیسانس افتحاری اعطا کرد.لامبرتو دینی وزیر خارجه ایتالیا در نامه به خرازی این همزمانی را تصادفی و اقدام دانشگاه تورین را مستقل از دولت خواند و از این همزمانی ابراز تاسف کرد.

جستارهای وابسته

• سفر محمود احمدی‌نژاد به رم (۲۰۰۸)