آرامگاه علامه شهرستانی

آرامگاه علامه شهرستانی
نام	آرامگاه علامه شهرستانی
کشور	ایران
استان	استان خراسان رضوی
شهرستان	درگز
بخش	نوخندان
اطلاعات اثر
نام‌های دیگر	ابوالفتح محمد بن ابوالقاسم عبدالکریم
نوع بنا	خشتی
سال‌های مرمت	۱۳۷۴
کاربری	آرامگاه
دورهٔ ساخت اثر	عصر ایلخانی
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	بله

در حدود ۲۰ کیلومتری غرب درگز و ۴ کیلومتری جنوب شهر نوخندان از توابع شهرستان درگز بقعه‌ای قرار دارد که به مدفن علامه شهرستانی مشهور شده‌است.

تاریخچه

علامه ابوالفتح محمد بن ابوالقاسم عبدالکریم ، معروف به شهرستانی ، فقیه و متکلم ، عالم ادیان و از دانشمندان اشعری است که در سال ۴۷۹ ه ق در شهرستان یا شهرستانه خراسان دیده به جهان گشود. شهرستانی نزد ابوالمظفر خوافی )قاضی توس ( و ابونصر قشیری و ابوالقاسم سلمان بن ناصر انصاری و ابوالحسن علی بن احمد مدینی به کسب علم و معرفت پرداخت و در این راه تلاش فراوان کرد تا این که در بحث و مناظره و وعظ و تذکیر از مشاهیر عصر خود شد. او مدتی در خوارزم به سر برد و پس از آن ، مدت ۳ سال در بغداد زندگی کرد و پس از بازگشت از بغداد، بقیه عمر خود را در خراسان گذرانید که در این دوران ، مدتی را ملازم مجدالدین ابوالقاسم علی نقیب سادات ترمذ بود و مدتی هم به خدمت سلطان سنجر مشغول بود و آنگاه در اواخر عمر به مولد خود "شهرستان " رفت و تا پایان عمر در این منطقه زندگی کرد و در سال ۸۴ ه.ق درگذشت و همانجا دفن شد.

آثار

از آثار معروف او میتوان به "ملل و نحل"، "المصارعه" و "نهایة الاقدام فی علم الکلام" اشاره کرد.

آرامگاه

متأسفانه در یورش قبایل غز و شکست سلطان سنجر، "شهرستانه " بکلی ویران شد، که آرامگاه علامه شهرستانی نیز از این تخریب مصون نماند.آرامگاه علامه شهرستانی بنایی است با ۳ ایوان در اضلاع شمالی ، غربی و شرقی که مدخل اصلی و ایوان رفیع و عمیق و پرتکلف آن در جانب شمالی قرار دارد. البته امروزه از آن ایوان مرتفع و عظیم اثری بر جای نمانده است و تنها آثار و نشانهای قوس ایوان بر پیشانی بنا خودنمایی می کند. ۲ ایوانچه منتهی به یک اتاقک و یک در ورودی در طرفین ایوان ورودی قرار دارد.از داخل جناحین ایوان دو ضلع دیگر، راهرویی به وسیله پلکانی به پشت بام راه دارد و یک نورگیر در پاگرد، روشنایی لازم را تامین میکند.از مدخل آرامگاه در ضلع شمالی که وارد گنبدخانه و درواقع مقبره می شویم ، ابتدا به قبر علامه شهرستانی برمی خوریم.داخل آرامگاه به صورت تاقنماهایی است که در جرز جناحین خود با تاقهای دیگر مشترک است.درست روی تاقنماها و ساقه گنبد، کتیبه ای شامل آیه الکرسی به خط ثلث به چشم می خورد که اسلیمی های خوش طرح و آذینی نوار کتیبه را زینت داده است ظاهراً رقم کاتب آن نیز در انتهای کتیبه موجود است که البته در حال حاضر به دلیل آسیب های وارده خوانا نیست مصالح بنا سنگ لاشه و ملات ساروج و در مواضع خاصی و از جمله ایوان ورودی گنبد وآجر و گچ است.این بنا قبل از سال ۷۴ از سوی دفتر فنی سازمان حفاظت آثار باستانی خراسان و با اعتبار انجمن آثار و مفاخر، مرمت شد. پوشه دوم گنبد به دلیل فقدان هر گونه مدرک و نشانه از طرح اصلی فعلاً بازسازی نشده است.هیات بنا، گنبد و ایوان ها قابل مقایسه با بناهای دوره ایلخانی و کتیبه آن نیز به همان سبک و سیاق است ؛ بنابراین احتمالاً بنای فعلی آرامگاه در دوره ایلخانی ساخته شده است ؛ یعنی بیش از صد سال پس از زمان درگذشت علامه شهرستانی.این بنای تاریخی دارای ویژگی های خاص دوره تیموری و مصالح آجر و سنگ رودخانه ای است . متأسفانه هم اکنون آرامگاه ، بدون متولی مشخصی به حال خود رها شده است ؛

منابع

سیمای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی، هادی تقی زاده، فرامرز صابر مقدم میرزایی، ابوالفضل مکرمی فر. سازمان میراث فرهنگی مشهد، ۱۳۸۷.

پیوند به بیرون

وب سایت روزنامه جام جم مورخ ۲۳ آبان ۱۳۸۰

عکس‌های بقعه علامه شهرستانی