بجستان
| بجستان | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| شهرستان | بجستان |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | باجستان |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۱٬۱۳۳ نفر[۱] |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۲۶۵ متر[۲] |
| اطلاعات شهری | |
| نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی | محمد رجایی باغ‌سیایی |
| شهردار | مرتضی رییسی |
| ره‌آورد | انار، زعفران، سنگ |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۵۱ |
بَجِستان، مرکز شهرستان بجستان، در استان خراسان رضوی واقع است.
جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۰، برابر با ۱۱٬۱۳۳ نفر بوده‌است.[۱]
انار بجستان معروف است.
محتویات
موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های طبیعی[ویرایش]
شهرستان بجستان در فاصله ۲۷۸ کیلومتری جنوب مشهد با مساحتی بالغ بر ۳۷۰۰ کیلومتر مربع از نظر موقعیت در طول جغرافیایی ۴۳ درجه و ۳۱ دقیقه در ارتفاع ۱۲۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است. این شهرستان از شمال به خلیل‌آباد و از جنوب به فردوس، از شرق به گناباد و از غرب به بشرویه منتهی می‌شود. بلندترین نقطهٔ آن در محدودهٔ روستای آهنگ (ارتفاعات سیاه‌کوه) بالغ بر ۲۴۴۰ متر و پست‌ترین نقطه در اطراف مرندیز و سر دق به ارتفاع ۸۳۶ متر از سطح دریا می‌باشد. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری بجستان دارای دو بخش مرکزی و بخش یونسی و ۳ دهستان است.
پیشینهٔ تاریخی[ویرایش]
بجستان از شهر های مقدس زرتشتیان است .وجود محوطه‌ها و آثار باستانی اطراف بجستان و مسجد جامع با اهمیتی که در دوران شاهرخ تیموری ساخته شد دلیل بر اهمیت و اعتبار تاریخی این شهرستان می‌باشد. احتمالاً قدمت بجستان به دوره هخامنشی می‌رسد. این شهر در گذشته به عنوان بوزستان، بزستان و بژستان نیز نامیده شده و به اعتقاد برخی از مورخین توسط سام نریمان قهرمان افسانه‌ای ایران ساخته شده‌است. همچنین معتقدند نام بجستان یا بغستان (سرزمین ایزد) خود گویای وجود این است که این آبادی از دوران قبل از زرتشت و یا دست کم وابستگی آن به آیین‌های قبل از زرتشت است . سرزمین ایزد هم چنان شهری مذهبی است و مردم آن پایبند به دین اسلام هستند. گویا، یاقوت حموی نخستین جغرافیا نویس مسلمانی است که آن را اسم برده و گوید «دهکده‌ای است» بجستان در دوران تیموریان از اهمیت برخوردار بوده و اعتبار آنجا آنقدر بوده که حاکمان و بزرگان معاصر تیمور قادر بوده‌اند تیمور را از خرابی آن شهر باز دارند. از حیث تجارت و داد و ستد بجستان در دوران قاجاریه از اهمیت و رونق بالایی بر خوردار بوده‌است شبکه گسترده راه‌ها و رباطهای متعدد از جمله فخر آباد، قاسم‌آباد، زین‌آباد و ... در راه فیض آباد به بجستان و فردوس دلایل رونق و داد وستد در این ناحیه‌است.
مسجد جامع بجستان[ویرایش]
مهمترین اثری که از قرن نهم هجری در شهرستان بجستان باقی‌مانده مسجد جامع بجستان است که در زمان شاهرخ تیموری به همت"محمد بن فخر الدین بن سیف الدین بن مقدم بجستانی "بنا شده و تاریخ اتمام ان بر اساس کتیبه موجود در مسجد سال۸۲۸ هجری می‌باشد. این مسجد که در کوچه طاهری قرار دارد در حال حاضر دارای دو ایوان بر دو سوی صحن مربع شکل آن می‌باشد و بر انتهای ایوان قبلی محرابی مقرنس کاری تعبیه شده‌است و در سمت مغرب مسجد شبستانی است که سقف آن بر فراز ستون‌هایی استوار گردیده‌است ایوان شمالی بنا در سال ۱۰۲۴ ه. ق در عصر صفویه توسط حاج ناصر الدین محمدبن احمد مرمت شده‌است.
پل یونسی[ویرایش]
از ابنیه تاریخی بجستان که بر امتداد کال شور و بر روی آن ایجاد شده سازه‌ای است آجری و مستحکم موسوم به پل یونسی که نام خود را از شهر یونسی واقع در ۴۵ کیلومتری بجستان گرفته‌است. معماری این پل دارای ۹ چشمه طاق جناقی و آبروهای نیمه مدور است که در بخشی از آن سنگ یا ملات ساروج و قسمتهایی دیگر از آجر و گچ ساخته شده‌است. این بنای تاریخی از یادگارهای دوره صفویه است.
رباط زین‌آباد[ویرایش]
این بنای با ارزش در ۶۰ کیلومتریی گناباد و به فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی بجستان و در امتداد جاده بجستان – فردوس واقع است. رباط زین‌آباد با وسعت تقریبی ۲۵۰۰ متر مربع به صورت نقشه چهار ضلعی و فضاهای معماری متفاوت توقفگاه کاروانیانی بوده‌است که مسیر کویر را طی می‌نموده‌اند. در اضلاع شمالی و جنوبی در هر طرف از صحن رباط فضاهایی به عرض سه متر برای اقامت مسافران و اتاقهایی نیز به ابعاد ۴*۳ متر تعبیه شده‌است. شاه نشین بنا که قسمت شاخص این اثر معماری محسوب می‌شود در ضلع غربی صحن قرار گرفته ودو دالان که به پشت آن منتهی می‌شود. رباط زین‌آباد از یادگارهای معماری عصر قاجاریه می‌باشد.
رباط فخر آباد[ویرایش]
رباط چهار ایوانی فخر آباد در حاشیه روستایی به همین نام واقع است. این مکان با فضاهای وسیع خود ظاهراً در زمان رونق و آبادانی مورد استفاده کاروانیانی بوده‌است که ازاین طریق قصد سفر به سوی کویر را داشته‌اند. بنای رباط متعلق به دوره قاجاریه است و از معماری آن شامل سر در ورودی، ایوانچه‌های طرفین ورودی به عنوان توقف گاه تابستانی، شاه نشین، فضای اصطبل، بار انداز و صحن است. تزیینات جالب توجه این رباط استفاده از آجرهای با پخت ناقص است که با تلفیق آن با آجرهای معمولی اشکال هندسی زیبایی در قسمت پیشانی سر در ورودی و بخش شاه نشین آن بوجود آمده‌است.
مسجد مرندیز[ویرایش]
این بنا با وسعت تقریبی ۶۰۰ متر مربع در ۳۷ کیلومتری شمال خاوری بجستان قرار دارد. معماری آن شامل صحن، ایوان، قبله و شبستان گنبد دار بوده و از نوع بناهای یک ایوانی است. ایوان مقصوره بنا دارای پوشششی است که با ایجاد تاق و تویزه در آن شکل گرفته‌است. در بخش انتهایی این قسمت رسمی بندی‌های زیبا بر روی گچ ایجاد شده‌است. قسمتی از تزیینات این پوشش نیز به نقاشی "ل اخرایی و ردیفی از قطار بندی‌های گچی اختصاص یافته‌است. مسجد جامع مدندیز به سبب وجود بخشی از تزیینات و نمای بیرونی اطراف و صحن و ایوان از نظر نقشه و نوع عناصر تزیینی با مسجد تاریخی خواف، مسجد رشتخوار و گگنبد مقبره قطب الدین حیدر مشابه‌است. این بنا متعلق به قرن یازدهم هجری است.
مسجد مزار[ویرایش]
در دامنه تپه‌ای طبیعی درروستای مزار فاصله پنج کیلومتر از بجستان اثر با ارزشی حفر شده و احتمالاً با قلعه دختر مزار در ارتباط است. در زمانهایی این مکان به عنوان سردابه و پناهگاهی می‌توانسته برای ساکنین آن مورد استفاده قرار گیرد. به احتمال بسیار زیاد این اثر در دوران اسلامی بعنوان زاویه و صومعه نیز به کار رفته‌است. امروزه این مکان با ا نجام تغییراتی در فضای داخلی به عنوان مسجد زمستانی اهالی مورد استفاده قرار کرفته که در مجاورت آن مسجد کنونی مزارواقع است. این مکان شامل تعدادی ستون چهارضلعی و مستحکم با تاق‌ها و فضاهای وسیع است.
کاروانسرای قاسم‌آباد[ویرایش]
کاروانسرای قاسم‌آباد یکی از بناهای با ارزش بر جای مانده از دوره صفوی می‌باشد که در روستایی به همین در ۲۰ کیلومتری غرتب بجستان واقع گردیده‌است. بنای مذکور در مرکز روستا واقع گردیده و از خصوصیات بارز آن می‌توان به معماری بسیار زیبا، تزیینات نوع پو شش سقفها و بادگیر چهارضلعی اشاره کرد. این بنا که یکی از کاروانسراهای شاه عباسی هفتگانه بجستان است در قدیم مسیر جاده ابریشم بوده که هم اکنون راه آهن بافق- مشهد از حاشیه آن عبور می‌کند. کاروانسرای قاسم‌آباد بنایی است از معماری گذشته در دل کویر زیبای بجستان که بادگیر چهارضلعی آن در خراسان از معروفیت بالایی برخوردار است.
مشاغل و هنرهای سنتی بجستان[ویرایش]
در شهرستان بجستان از دیر باز هنرهای سنتی و مشاغل سنتی جایگاه ویژهای در تأمین معیشت مردم این سرزمین داشته‌اند. هنوز در گوشه و کنار شهر و روستاهای این منطقه می‌توان بخشی از این مشاغل بومی را مشاهده کرد. از این مشاغل می‌توان به گیوه دوزی در روستاهای جزین، بقچیر و افکان، آهنگ، گلیم بافی در یونسی، فخر آباد، نیان، ابراهیم‌آباد و قالی بافی، پار چه بافی، نمد مالی، حوله بافی و سبد بافی در سایر مناطق اشاره کرد. در گذشته قالیچه‌های آن با نقش بلوچی به دلیل کیفیت به خارج صادر می‌شد.
سایر تفرجگاه‌ها و مناطق ییلاقی[ویرایش]
بجستان از یک سو به کویر و از سوی دیگر به کوه‌های مرتفع سیاه کوه منتهی می‌شود. وجود مناطق ییلاقی همچون "تنکه نسترن" " بوستان طبیعی نوبهار" "دره آهنگ" "باغ سلیمه مزار"سد سریده"به لحاظ رویش لاله‌های درشت و گلگون و شقایقهای زیبای بهاری و بید مشکهای زیبا و دو منطقه حفاظت شدهٔ هلالی و افتخار با گونه‌های کم‌نظیر حیات وحش و کویر زیبای بجستان از دیگر جاذبه‌های گردشگری بجستان می‌باشد.
پارک طبیعی بجستان[ویرایش]
مجموعه پارک طبیعی و باغ زیبای پرندگان بجستان یکی از کم نظیرترین مجموعه‌های استان خراسان رضوی است این مجموعه شامل حیات وحش و نمایشکاه جلوه‌هایی از طبیعت و باغ پرندگان و سایت نگهداری آهو و جبیرمی باشد. این پارک نسبتاً طبیعی چون نگینی زیبا در مرکز شهر بجستان است و دارای پرندگان زیبا و خوش الحانی همچون زاغی پا قرمز، طوطی‌های رنگارنگ، طاووس و ... می‌باشد. این مجموعه همه روزه پذیرای علاقه‌مندان به طبیعت و مسافران نوروزی و گردشگری است که از این مسیر عبور می‌کنند.
سیاه‌کوه هلالی[ویرایش]
منطقه حفاظت شده هلالی در جنوب شرق شهرستان بجستان، شمال شهرستان فردوس و غرب گناباد با وسعتی قریب به ۱۲۰۰۰۰ هکتار قرار گرفته‌است. منطقه ییلاقی سیاه‌کوه دارای کوه‌های مرتفع و به هم پیوسته و دره‌های سرسبز و عمیق و چشمه‌سارهای متعدد می‌باشد. از مهمترین گونه‌های جانوری آن می‌توان به آهو، کل و بز، قوچ و میش، سمور و گربه وحشی اشاره کرد. پوشش گیاهی منطقه نیز شامل زیره سیاه، کاکوتی، رازیانه، درختان بنه، انجیر، تاغ، بادامشک و زرشک می‌باشد. این منطقه به‌دلیل آنکه در اقلیم نیمه‌خشک و بیابانی قرار گرفته‌است، قابلیت‌های مطلوبی در جهت جذب گردشگر و مسافران عبوری از این منطقه دارد. بهار این منطقه به لحاظ رویش گل‌های الوان از چشم‌انداز بسیار زیبایی برخوردار است.
سوغات بجستان[ویرایش]
در میان سوغات سفر بجستان می‌توان ازیاقوت سرخ کویر یا همان انار بجستان نام برد که به بسیار ی از کشورهای شرق دور صادر می‌شود و کام هر رهگذری و مسافری را که به این شهر می‌گذارد شیرین می‌کند. از سوغات مشهور شهر بجستان می‌توان از کلوچه و حلوای این شهر نام برد که در بازاز شهرهای اطراف، جایگاه ویژهای دارد. از دیگر سوغات و محصولات این منطقه می‌توان زعفران، زیره، حنا، پسته و محصولات خشکباری اشاره کرد که می‌تواند بخش زیادی از سبد خرید مسافران را پر نماید.
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «تعداد جمعیت و خانوار تا سطح آبادی براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰، استان خراسان رضوی». مرکز آمار ایران. بازبینی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۴.
- ↑ مختصات و ارتفاع
