گندلی

خاک بختیاری، منتشر شده توسط دانشنامه ایرانیکا. ایرانیکا گستره سکونتگاه بختیاری‌ها را از فریدن تا اهواز معرفی می‌کند.

گَندِلی یا طایفهٔ گَندِلی یکی از طوایف ایل بختیاری، در ایران است. ایل بختیاری از دو شاخه هفت لنگ و چهارلنگ تشکیل می‌شود شاخه هفت‌لنگ به چهار باب بختیاروند، بابادی باب، دورکی و دینارانی تفکیک شده است، که طایفهٔ گندلی از طوایفِ زیرمجموعهٔ دورکی بشمار می‌آید. پیشینهٔ این تقسیماتِ طایفه‌ای سازمان‌یافته، به قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد، که امروزه به‌عنوان ساختار اجتماعی ایل بختیاری شناخته می‌شود. طایفه گندلی از ۱۱ تیره تشکیل شده است.

ساختار اجتماعی

ایل بختیاری، از دو شاخه هفت‌لنگ و چهارلنگ تشکیل شده است. شاخه هفت‌لنگ، به چهار باب تقسیم شده و گندلی از طوایف زیرمجموعهٔ دورکی محسوب می‌شود. طایفهٔ گندلی، خود، شامل ۱١تیره است که هر یک از این تیره‌ها، خود شامل زیر شاخه‌های فراوانی بنام اولاد بوده، که این اولادها نیز، تعداد زیادی خانوار را شامل می‌شوند.

تیره‌های طایفه گندلی، به ترتیب الفبا عبارتند از:

۱. بازی‌وَند

۲. بَرِه بی چاست

۳. جَلیل وَند

۴. خواجه‌وَند

۵. سَبزعَلی‌وَند

۶. سُلطانعَلی‌وَند

۷. شَهریاروَند

۸. صَل بوری (صالِح بابِری)

۹. گوله وَند

۱۰. مَدولی

۱۱. وَرناصِری

وجه تسمیه

گندلی نام گذشته و حال این طایفه است؛ چرا که نام هر چیزی نشان دهنده ماهیت آن است و وجه تسمیه این نام، در این است که، ایشان در اندیکا در ناحیه‌ای زندگی می‌کردند که گیاهی به نام گندل در آن ناحیه می‌روید و از این گیاه، در رنگرزی استفاده می‌شد. با توجه به اینکه شغل مردم منطقه فروش گندل و رنگرزی پشم و... بوده کم‌کم نام این مردمان، به نام گندلی شهرت یافت. کلمه (ی) پسوندی برای شغل‌ها است مانند حلاج+ی=حلاجی یا خیاط+ی=خیاطی.

محل سکونت

مراکز تجمع ایل بختیاری، به دو قسمت ییلاق و قشلاق تقسیم می‌شود. ییلاق گندلی‌ها، در استان چهارمحال و بختیاری، دواب صمصامی، دهستان پشتکوه، دشتک و حومه آن است.

قشلاق آنها در استان خوزستان است که بخش عمده جمعیتی این طایفه نیز، در این منطقه مستقر هستند. گندلی ها در اندیکا، مسجدسلیمان و مناطقی از ایذه همچون سوسن و مرغا مستقر می‌باشند. همچنین در روستاهای جاه بالن (تل بزان)، آب چهرو، قلعه برون، قلعه بردی، سر مورد، دینه راک، چگارمون، تنگ شیرکش، پاچه شاه عباس، کوشک، برد قمچی و سرتنگ گدار لندر نیز سکنی دارند اما در دیگر شهرستان ها مانند ایذه، لالی، اهواز و شوشتر و همچنین در استان‌های دیگر و در شهرهای شهرکرد، فارسان، اصفهان، شاهین شهر، فولاد شهر، شهر ناغان، شهر خانمیرزا لردگان و شهر باباحیدر نیز می‌توان رد پایی از گندلی‌ها، پیدا کرد.

مشاهیر

از مشاهیر طایفه گندلی، می‌توان به اشخاص زیر اشاره نمود:

• اسماعیل جلیلی: سیاست‌مدار و نماینده دوره نهم مجلس.
• جهانشاه دانش: سیاست‌مدار و نماینده دوره چهارم مجلس.
• همایون یوسفی: سیاست‌مدار و نماینده دوره دهم مجلس.

منابع

• حسین ابراهیمی ناغانی. «اسامی طوایف و شعب ایل بختیاری». وب‌گاه انسان‌شناسی و فرهنگ، ۲ اسفند ۱۳۸۸. 
• شینی، داریوش. نگرشی بر ایل بختیاری و طایفه شهنی. اهواز: انتشارات معتبر، ۱۳۸۵
• تاریخ بختیاری نوشته سردار اسعد بختیاری
• عیدیوندی، حافظ. مروری بر تاریخ ایران از سپیده دم تاریخ و نگرشی بر ایل بختیاری. قم: نسیم حیات، ۱۳۸۳
• مردانی، سعید. تاریخ چهارمحال وبختیاری