من لایحضره الفقیه
کتاب مَن لایَحضُرُه اَلفَقیه تألیف ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی ملقب به شیخ صدوق کتابی است به عربی شامل ۵۹۶۳ حدیث. این کتاب یکی از کتب اربعه و از معتبرترین کتب شیعه بوده و در شش جلد تألیف شده‌است. این اثر از زمان نگارش مورد توجه و استقبال علمای شیعه قرار گرفته‌است و پیوسته در مجموعه‌های بزرگ و کوچک روایی به آن استناد نموده و از آن روایت نقل کرده‌اند.
معنی نام کتاب «(برای) کسی که فقیه نزد او حضور ندارد» است.
علت نگارش[ویرایش]
شیخ صدوق این کتاب را به درخواست یکی از سادات شهر بلخ به نام شریف الدین ابو عبدالله محمد بن حسین، معروف به نعمت، نگاشته‌است. او از شیخ صدوق درخواست کرده بود که مانند کتاب طبی من لا یحضره الطبیب، نوشته محمد بن زکریا رازی، او هم کتابی در علم فقه به نگارش درآورد تا مورد استفاده کسانی قرار گیرد که به علما و فقها دسترسی ندارند.
شیوه نگارش[ویرایش]
مؤلف کتاب در مورد این کتاب می‌گوید:
این کتاب کتابی است که در فقه و حلال و حرام و قوانین و مقررات شرع نوشته شده، به قسمی که همهٔ آنچه را که در موضوعات مختلف فقه (از طهارت تا دیات) تاکنون نوشته‌ام در برداشته باشد و آن را کتاب من لایحضره الفقیه نام نهادم، تا به وقت نیاز بدان مراجعه کرده و مورد اعتماد و اطمینان باشد. و این کتاب را با حذف اسانید تألیف کردم که مبادا به سبب نقل آن حجم کتاب زیاد شود. در این کتاب منظورم این بوده که آن دسته از روایاتی را که بدان فتوا می‌دهم و به صحت و صدورش از معصومین وثوق دارم و بدان حکم می‌کنم بیاورم.
محتوا[ویرایش]
این کتاب شامل 4099 حدیث [۱] در این موضوعات است:
- جلد اول: کتاب صلاة در باب نماز، وضو، غسل، تیمم، فضیلت نماز، قبله، اذان و اقامه، اذان و اقامه و تعقیبات نماز.
- جلد دوم: شامل ادامهٔ کتاب صلاة، کتاب زکاة، کتاب صوم و کتاب اعتکاف.
- جلد سوم: در باب حج، علل و اسرار حج، سفر و آداب سفر، آداب مسافر، زیارت قبور ائمه و زیارت قبور شهیدان.
- جلد چهارم: شامل کتاب قضاء در ابواب داوری‌ها، شرایط داوری، باب عدالت، شهادت دادن به دروغ، باب وکالت و باب آزاد کردن بنده و احکام آن. کتاب المعیشة در باب شغل‌ها، تجارت و آداب آن، باب خرید و فروش، باب صید و شکار و سر بریدن حیوانات، تعهدات به سوگند و نذر و کفاره.
- جلد پنجم: کتاب زناشویی، کتاب طلاق، کتاب حدود و کتاب دیات.
- جلد ششم: شامل باب وصیت، کتاب فرائض و مواریث، سهم میراث پدر و مادر متوفا، باب میراث فرزندان، باب میراث اجداد، باب میراث مردگان.
شرح‌ها و تعلیقات[ویرایش]
شروح و تعلیقات زیادی بر این کتاب نوشته شده‌است، از جمله آنها:
- شرح من لا یحضره الفقیه، نوشته ملامراد تفرشی
- شرح عربی من لا یحضره الفقیه به نام روضة المتقین (۱۴ جلد)، نوشته ملا محمد تقی مجلسی پدر علامه مجلسی
- شرح فارسی آن به نام لوامع صاحبقرانی در ۱۰ جلد نوشته و نیز توسط محمد تقی مجلسی
- شرح من لا یحضره الفقیه، نوشته سید امیرمحمد صالح بن امیر عبدالواسع داماد علامه مجلسی
- شرح من لا یحضره الفقیه، نوشته شیخ بهائی
- شرح من لا یحضره الفقیه به نام معاهد التنبیه، نوشته شیخ ابوجعفر محمد بن حسن بن زین الدین شهید ثانی
- شرح من لا یحضره الفقیه، نوشته ملا صالح مازندرانی.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «مدخل کتاب من لایحضره‌الفقیه در دانشنامه‌ی اسلام». بازبینی‌شده در ۰۲ سپتامبر ۲۰۱۴.
- محمد رضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، ص ۳۵۰- ۳۵۱
|
||||||||||||||||||
