گلستان سعدی

گلستان
دیباچهٔ گلستان سعدی: «منت خدای را عزوجل که طاعتش موجبِ قُربت است و به شُکراَندَرَش مزیدِ نعمت، هر نَفَسی که فرومی‌رود مُمِدِ حیات است و چون برون می‌آید، مُفرحِ ذات؛ پس در هر نَفَس دو نعمت موجود است و بر هر نعمت، شُکری واجب»
نویسنده	سعدی
محل نشر	ایران
تاریخ نشر	۶۵۶ هجری (۱۲۵۸ میلادی)
سبک	شعر: نظم و نثر
زبان	زبان فارسی

گلستان نوشتهٔ شاعر و نویسندهٔ پرآوازه ایرانی سعدی شیرازی است. به باور بسیاری، گلستان تاثیرگذارترین کتابِ نثر در ادبیات فارسی می‌باشد که در یک دیباچه و هشت باب به نثر مُسَّجَع (آهنگین) نوشته شده‌است. بیشترِ نوشته‌های آن کوتاه و به شیوهٔ داستان‌ها و پندهای اخلاقی است.

زمانِ نگارشِ گلستان

سعدی، هنگامِ نگارشِ گلستان را سالِ ۶۵۶ هجری (۱۲۵۸ میلادی) می‌شمارد.

در آن دوران که ما را وقت خوش بود

ز هجرت ششصد و پنجاه و شش بود

هم‌اکنون، بیشترِ گزاره‌ها و ابیاتِ گلستان به شکلِ ضرب‌المثل به گفتارِ ایرانیان راه یافته‌است؛ همچون: بیار آنچه داری زِ مردیّ و زور.

ساختار کتاب

• دیباچه
• باب اول - در سیرت پادشاهان
• باب دوّم - در اخلاق درویشان
• باب سوّم - در فضیلت قناعت
• باب چهارم - در فواید خاموشی
• باب پنجم - در عشق و جوانی
• باب ششم - در ضعف و پیری
• باب هفتم - در تأثیر تربیت
• باب هشتم - در آداب صحبت

دیباچه

سعدی در دیباچهٔ کتاب، چراییِ نگارشِ آن و زمانِ نگارش را با گفتاری فاخر، شیرین و روان بازگو می‌کند. وی در دیباچه، کتابِ گلستان را گلستانی راستین می‌شمارد که سرما و گرمایِ روزگار بر آن تأثیری ندارد و چنین می‌گوید:

برای نُزهتِ ناظران و فُسحَتِ حاضران، کتابِ گلستانی توانم تَصنیف کردن، که بادِ خزان را بر وَرقِ او دستِ تَطاول نباشد و گردشِ زمان، عیشِ ربیعَش را به طیشِ خَریف مُبَدل نکند.

به چه کار آیدت ز گُل طَبَقی		از گلستانِ من بِبر وَرقی
گُل همین پنج روز و شِش باشد		وین گلستان همیشه خوش باشد

نمونه‌هایی از نثر گلستان سعدی

سعدی در گلستان. از یک نسخهٔ خطیِ مغولی از گلستان.

• منت خدای را، عَزَّ وَ جَلّ، که طاعتش موجبِ قُربت است و به شُکر اندرش مزیدِ نعمت. هر نفَسی که فرومی‌رود مُمِدّ حیات است و چون برمی‌آید مفرِّح ذات؛ پس در هر نفَس دو نعمت موجود است و بر هر نعمت شُکری واجب.
• دو کس رنج بیهوده بردند و سعی بی‌فایده کردند؛ یکی آن‌که اندوخت و نخورد، و دیگری آن‌که آموخت و نکرد.
• سه چیز پایدار نمانَد: مالِ بی تجارت و علمِ بی بحث و مُلکِ بی سیاست.
• دشمنی ضعیف که در طاعت آید و دوستی نماید؛ بدان! مقصود وی جز آن نیست که دشمنی قوی گردد؛ و گفته‌اند بر دوستیِ دوستان اعتماد نیست، تا به تملقِ دشمنان چه رسد! و هرکه دشمنِ کوچک را حقیر می‌دارد، بدان مانَد که آتشِ اندک را مُهمل می‌گذارد.

متن‌شناسی

برخی از چاپ‌های معتبر گلستان عبارت است از تصحیح قریب، تصحیح فروغی، تصحیح یوسفی و تصحیح انوری.

ترجمه‌ها

ترجمهٔ انگلیسی

سر ریچارد فرانسیس برتون (به انگلیسی: Sir Richard Francis Burton) (زاده ۱۸۲۱ - درگذشته ۱۸۹۰) کتاب گلستان سعدی را در سال ۱۸۸۸ از فارسی به انگلیسی ترجمه کرد. افزون بر او ترحمه‌هایی از اندرسون (۱۸۶۱)، ایست ویک (۱۸۵۹)، راس (۱۸۷۹) و ریهاتسک (۱۹۵۶) در دست است

ترجمه زبان فرانسه

گلستان سعدی اول بار در سال ۱۶۳۴ به صورت ناقص توسط آندره دوریه (به فرانسوی: André Du Ryer)، مترجم قرآن، به زبان فرانسه ترجمه شد. مطابق فهرست مندرج در کتاب «کتابشناسی ادبیات فارسی در زبان فرانسه»، این کتاب تاکنون نه بار به طور کامل به زبان فرانسه ترجمه شده است. معروفترین مترجمان آن عبارتند از نیکول سِمله(به فرانسوی: N.Sémelet)، شارل دفرمری (به فرانسوی: Ch. Defrémery)، فرانتس توسن (به فرانسوی: F. Toussaint)، عمر علی شاه (به فرانسوی: Omar Ali Shah) و ژاک موریس گودن (به فرانسوی: J. -M. Gaudin).

ترجمه زبان آلمانی

فریدریش روکرت (به آلمانی: Friedrich Rückert) در سال ۱۸۴۷ (میلادی) گلستان سعدی را به صورت منظوم به زبان آلمانی ترجمه کرد. اما ترجمه او نیم قرن بعد در ۱۸۹۵ منتشر شد.

ترجمه زبان روسی

گلستان سعدی به همت رستم علی‌اف به زبان روسی ترجمه و منتشر شده است.

ترجمه زبان عربی

محمد الفراتی شاعر و مترجم سوری، گلستان سعدی را از فارسی به عربی ترجمه کرد.

منابع

• گلستان سعدی، مصحح عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس، ۱۳۸۸، ۳۲۰ صفحه. شابک ۹-۴۲۵-۳۲۰-۹۶۴-۹۷۸
• ابراهیمی، جعفر، و شفیعی، فرشید (تصویرگر). قصه‌های شیرین گلستان سعدی، چاپ اوّل، نشر پیدایش، تهران، پاییز ۱۳۷۶ شابک: ۰-۴۰-۶۰۵۵-۹۶۴
• سعدی شیرازی، مصلح‌الدّین. گلستان سعدی، بر اساس نسخهٔ محمد علی فروغی، چاپ اوّل، نشر سرایش، تهران، ۱۳۸۲ شابک: ۳-۶-۹۴۳۶۸-۹۶۴
• محمدجواد کمالی. «کتابشناسی ادبیات فارسی در زبان فرانسه (به زبان فرانسه)». انتشارات سخن‌گستر و معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد مشهد، ۱۳۹۳. 

نگارخانه

• 

  مینیاتورِ نشان‌دهندهٔ سعدی از کتابِ گلستانِ سعدی

• 
• 
• 
• 

پیوند به بیرون

• در دانشنامه ایرانیکا
• گلستان سعدی در سایت گنجور