مسجد جامع آمل

مسجد جامع آمل
نام	مسجد جامع آمل
کشور	ایران
استان	استان مازندران
شهرستان	آمل
اطلاعات اثر
کاربری	مذهبی
دیرینگی	دوره صفوی
دورهٔ ساخت اثر	دوره صفوی، دوره قاجار
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۲۰۶۶۶
تاریخ ثبت ملی	۹ بهمن ۱۳۸۶

مسجد جامع آمل مربوط به دوره صفوی - دوره قاجار است و در آمل، راسته بازار، مسجد جامع آمل واقع شده و این اثر در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۰۶۶۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معماری و بنا

ازمساجد جامع قدیمی ایرانی است که طبق منابع ذکر شده از سال ۱۱۰۶ به دستور شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده و بعد از گذر از زلزله و آتشسوزی کماکان پابرجاست.

کتیبه های تاریخ دار بنا

یگانه کتیبه تاریخ دار بنا سنگ نبشته ای است در دهلیز مسجد، حاوی فرمانی از شاه سلطان حسین صفوی، مورخ به ۱۱۰۶ (ستوده، ۱۳۶۶).

بانیان و سازندگان

در منابع بررسی شده، از چند نفر به عنوان بانی نام برده شده است، از جمله، عثمان بن نهیک و ابراهیم بن عثمان بن نهیک، (کاتب، ۱۳۶۶) عبداله بن قحطبه، (مرعشی، ۱۳۶۳) عمربن علاو ابوالخصیب و هانی بن هانی. (حجازی کناری، ۱۳۷۲) خطاط سنگ نبشته مسجد محمد ابراهیم همدانی بوده است (ستوده، ۱۳۶۶)

دیگر اطلاعات مکتوب

مَقدِسی در کتاب خود به دو مسجد در شهر آمل اشاره کرده است، جامع عتیق، در کنار بازار، و جامع دیگر در نزدیک آن. (مقدسی، ۱۳۶۱) وجود دو مسجد جامع در این شهر از دیگرمنابع نیز استنباط می شود. ابن اسفندیار در تاریخ طبرستان آورده است که ابراهیم بن عثمان بن نهیک در سال ۱۷۷، در زمان خلافت هارون الرشید، این مسجد را بنا کرده است، و در جای دیگر، عثمان بن نهیک، پدر ابراهیم را بانی مسجد خوانده است. او در توصیف ساختمان این مسجد آورده است، چون عمارت تمام شد و خواستند تا قبله پدید کنند، چهل شبانه روز باران بود. وضع و تعیین به حقیقت میسر نشد، به حدس و تخمین فرو نهادند. (کاتب، ۱۳۶۶) در کتاب از آستارا تا استارباد آمده که امروزه در مسجد جامع آمل محراب مستقیم (منطبق بر محور بنا) است، ولی نمازگزاران به سمت راست منحرف می شوند، و این انحراف ظاهراً به همان سبب است که ابن اسفندیار درباره مسجد ابراهیم بن عثمان بن نهیک یادآور شده است. (ستوده، ۱۳۶۶)

سیر تحول بنا

چنان که گذشت، قدمت این مسجد به قرون اولیه هجری قمری می رسد، ولی بنا در طی زمان دچار تغییرات فراوانی شده است. این بنا یک بار در اثر زلزله تخریب و در سال ۱۲۲ به دست آقا علی اشرف مشایی و حاجی گرشاسب بازسازی شد. (رابینو، ۱۳۶۵) در سال ۱۳۳۵، مسجد طعمه حریق شد و بار دیگر متولیان آن را مرمت کردند. در سالهای اخیر، شبستان جنوبی بنا را تخریب و شبستان دیگری با سازه فلزی بجای آن احداث کرده اند.

جستارهای وابسته

• فهرست آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

منابع

• حجازی کناری، س. ح. (۱۳۷۲). یادگار های دینی و تاریخی باستانی مازندران. تهران: انجمن خدمات فرهنگی ایرانیان خارج از کشور.
• رابینو، ه. .. (۱۳۶۵). سفرنامه مازندران و استرآباد. تهران: علمی و فرهنگی.
• ستوده، م. (۱۳۶۶). از آستارا تا استارباد. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی .
• کاتب، ب. م. (۱۳۶۶). تاریخ طبربستان از بتدای بنیاد طبرستان تا استیلای آل زیار. تهران: پدیده خاور.
• مرعشی، ظ. ب. (۱۳۶۳). تاریخ طبرستان، رویان و مازندران. تهران: گستره.
• مقدسی، ا. م. (۱۳۶۱). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران.