تریاک در ایران
تریاک در ایران به صورت گسترده در دسترس است و ایران دارای بالاترین سرانه معتادان به تریاک است.[۱] حدود ۲٫۸٪ ایرانیان بالای ۱۵ سال، به تریاک اعتیاد دارند.[۱] دولت ایران تعداد معتادان ایران را ۲ میلیون نفر برآورد کرده‌است.[۲] محموله‌های تریاک و هروئین از افغانستان و پاکستان (که به هلال طلایی مشهور هستند) به صورت گسترده وارد این کشور می‌شود.[۲] میزان موادی که به طور سالانه، توسط نیروهای انتظامی ایران کشف می‌شود، بیشتر از هر کشور دیگری‌است،[۳] ولی دولت اذعان کرده که آنها سالانه فقط می‌توانند جلوی ورود مقدار بسیار کمی از هزاران تن مواد قاچاق شده به کشور را بگیرند.[۲]
تریاک در ایران بسیار ارزان‌تر از غرب است[۲] و حتی از آبجو نیز ارزان‌تر است.[۱] در زاهدان ۳ گرم تریاک تنها ۱۰٬۰۰۰ ریال قیمت دارد، که معادل ۱ دلار آمریکا می‌شود و یک کیلوگرم آن ۳۳۰ دلار آمریکا ارزش دارد.[۴] این درحالی است که در زابل با ۱ دلار می‌توان ۵ گرم تریاک خرید.[۴] یکی دیگر از دلایل مصرف زیاد تریاک در ایران به علاوهٔ قیمت پایین، این است که الکل حرام است و همچنین دولت در قبال تریاک سختگیرانه عمل نمی‌کند. بنا بر گزارش رسمی دولت ایران، در شهر تهران، روزانه ۴ تن تریاک مصرف می‌شود.[۵] با توجه به برآورد دفتر مقابله با مصرف مواد مخدر و جرایم سازمان ملل، سالانه ۴۵۰ تن تریاک در ایران مصرف می‌شود.[۶]
تاریخچه[ویرایش]
در دوره قاجار کشت گسترده خشخاش به منظور صادرات آغاز شد. در این دوران تریاک در صندوق‌های ۱٫۲ شاهمنی (حدود ۶۰۰ کیلویی) صادر می‌شد. چون در طول مسیر حدود ۵ تا ۱۰ درصد به دلیل از دست دادن رطوبت از وزن آن کم شد وزن آن به یک پیکول چینی می‌رسید. در سال ۱۸۵۹ میلادی ۳۰۰ صندوق، در ۱۸۸۹ میلادی ۱۸۸۶ صندوق تریاک و در سال ۱۹۰۷ حدود ۱۰ هزار صندوق از ایران صادر شد که رشد سریع تولید این محصول را نشان می‌دهد.
به نوشته چاپ ۱۹۱۱ دانشنامه بریتانیکا؛ سود قابل توجه فروش تریاک موجب شد تا زمین‌های مخصوص کشت غلات، پنبه و محصولات دیگر به خشخاش‌کاری اختصاص پیدا کند و نتیجه آن یک قحطی بزرگ در سالهای ۱۷۲–۱۸۷۱ بود که خشکسالی و عوامل دیگری هم در آن دخیل بودند. به ویژه در اصفهان که رودها و نهرهای زیادی در آن واقع بود. در شیراز، بهبهان و کرمانشاه بیشتر زمین‌ها به کشت این محصول اختصاص یافت و همین موجب کمیابی و گرانی گندم و غلات دیگر شد. مرغوبترین تریاک معروف به «تریاک عربستانی» در دزفول و شوشتر کشت می‌شد و تریاک یزد و ساری و بابل هم تریاک مرغوبی بود.
در سال ۱۹۰۷ حدود نیمی از کل صادرات تریاک به چین می‌رفت. بیشتر صادرات به چین از طریق بندرعباس و بوشهر به بنادر هنگ کنگ و مالزی می‌رفت و بخش کوچکی هم از طریق زمینی از مسیر بخارا - خجند - کاشغر وارد غرب چین می‌شد. بریتانیا دومین مقصد صادرات تریاک ایران بود. مقدار کمی هم از طریق زمینی به استانبول فروخته می‌شد و بخشی از آن پس از مخلوط شدن با داروهای محلی به اروپا فروخته می‌شد. بخشی نیز به زنگبار در شرق آفریقا فروخته شده و مقداری هم از طریق بلوچستان به هند قاچاق می‌شد.
بیشتر تریاکی که به لندن فروخته می‌شد دوباره صادر می‌شد. فقط بخش کوچکی در داخل انگلستان مصرف شده و از آن برای تولید کدئین استفاده می‌شد. به گفته دکتر رویل؛ تریاک ایرانی ۷۵ تا ۸۴ درصد محلول در آب بود و ۱۳ تا ۳۰ درصد گلوکز (قند) داشت. این قند که نوعی تقلب برای افزایش محصول محسوب می‌شد، معمولا قبل از برداشت به کاسبرگ گل خشخاش مالیده می‌شد و درخشندگی و سختی تریاک‌ها هم به همین دلیل بود. همچنین در برخی نقاط تریاک‌هایی که برای بازار چین ساخته می‌شد را پس از خشک کردن با کمی روغن (به اندازه ۵ درصد وزن تریاک) می‌آمیختند تا با ذائقه چینی‌ها سازگارتر باشد.
بهترین تریاک ایران که بعدها به «تریاک سناتوری» شهرت یافت در ماهان کرمان کشت می‌شد. دکتر پولاک، پزشک ناصرالدین شاه در این مورد نوشته است: «تریاک ماهان بسیار قوی است. جنس نامرغوب از شاهزاده عبدالعظیم و کاشان و قم به دست می‌آید. مصرف آن عمومیت دارد، و مانند حشیش سرشگستگی ندارد، و قبول عامه یافته است. تقریبا هر ایرانی که بتواند از عهده خرج آن برآید، حداقل روزی یک بار حب تریاک می‌خورد، و در ساحل خزر مصرف دو برابر مناطق دیگر است.» قیمت تریاک هم در این دوره بسیار ارزان بود. قهوه‌خانه عرش در خیابان چراغ گاز تهران از پاتوق‌های شیره‌ای‌ها و تریاکی‌ها بود و در آنجا قیمت دو استکان چای ۳ شاهی و قیمت سه مثقال تریاک و یک وعده قلیان ۷ شاهی بود.
در سالهای نخست دهه ۱۳۳۰ دولت ایران شمار معتادین کشور را بیش از ۱٫۵ میلیون نفر معادل ۷ درصد کل جمعیت کشور برآورد نمود که ۹۸ درصد این افراد را معتادین به تریاک و شیره تشکیل می‌دادند. در سال ۱۳۳۳ با اعلام ممنوعیت کشت خشخاش و مصرف تریاک، شمار معتادین کاهش یافت اما با ورود تریاک از کشورهای همسایه به ویژه از طریق مرزهای شرقی کشور که ممنوعیتی در آنها وجود نداشت، شمار معتادین دوباره رو به افزایش گذاشت و دولت خط مشی تازه‌ای را در سال ۱۳۴۷ در مورد کشت و مصرف تریاک در پیش گرفت. در این طرح معتادین به دو گروه معتادین ثبت‌نام شده یا کوپن‌دار و معتادین غیرقانونی تقسیم شدند. گروه نخست را معتادینی تشکیل می‌دادند که سن بالاتر از ۶۰ سال داشتند. برای تأمین نیاز این افراد به تریاک، دولت، کشت خشخاش را در نواحی محدودی با نظارت دولت مجاز اعلام کرد.
برابر گزارش سال ۱۹۹۹ «کمیته بین‌المللی کنترل مواد مخدر سازمان ملل متحد»، پیش از انقلاب اسلامی در ایران، ۲ میلیون نفر (۴٪ کل جمعیت ایران) مصرف‌کننده مواد مخدر وجود داشته است. در بحبوحه انقلاب به دلیل آنکه نظارت دولت بر کنترل مواد مخدر به پایینترین سطح رسیده بود، تولید و توزیع مواد مخدر در کشور به یکباره رو به فزونی گرفت و به اذعان مقامات رسمی کشور حدود ۵ درصد از کل جمعیت کشور در آن هنگام معتاد به مواد مخدر بودند. در سال ۱۳۵۸ مبارزه جدی با مصرف و فروش مواد مخدر آغاز شد. بر اساس گزارشی که ایران در سال ۱۳۶۴ به کمیسیون بین‌المللی مواد مخدر سازمان ملل ارائه کرد؛ تعداد معتادان به ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفر کاهش یافته بود که ۴۰ درصد از این افراد معتاد به هروئین بودند و بیشتر آنها را جوانان تشکیل می‌دادند.[۷]
شیوع[ویرایش]
در سال ۱۹۹۷ از مجموع ۹۶۰ هزار نفری که برای ازدواج، مجوز کسب‌وکار و گواهینامه رانندگی مورد آزمایش اپیوئیدها قرار گرفتند ۲٫۳۹٪ پاسخ مثبت داشتند. با توجه به اینکه افرادی که مورد آزمون قرار می‌گرفتند از عواقب پاسخ مثبت، اطلاع داشتند این رقم بایستی پایینتر از میزان واقعی باشد.
یک مطالعه مهم درباره اپیدمیولوژی و الگوی مصرف مواد مخدر در ایران مطالعه «ارزیابی مختصر وضعیت سوء مصرف مواد در ایران» است که با همکاری دفتر کنترل مواد مخدر سازمان ملل UNDCP در سالهای ۹۹–۱۹۹۸ انجام شده و بر اساس آن بیشترین گروه معتادین (۶۸٪) را افراد ۲۰ تا۴۰ ساله تشکیل می‌دادند. اکثریت افراد متأهل (۵۶ درصد) بودند. بیشتر افراد تحصیلات در حد ابتدایی و راهنمایی داشتند. از نظر شغلی کارگران در رده اول بودند (۲۴ درصد) و پس از آن بیکاران، مغازه‌داران و رانندگان به ترتیب در رده‌های بعدی قرار می‌گرفتند. بیشترین ماده مصرفی تریاک بود. ۷۳ درصد افراد در یک ماه گذشته تریاک مصرف کرده بودند. هروئین با ۳۹ درصد، شیره تریاک با ۲۲ درصد و حشیش با ۱۳ درصد در رتبه‌های بعدی قرار می‌گرفتند و مصرف کوکائین و محرک‌ها بسیار نادر بود. مردان بیش از ۹۰ درصد و زنان کمتر از ۱۰ درصد از معتادین را تشکیل می‌دادند. میانگین سن شروع مواد در این مطالعه هم ۲۲ سال بود.[۸]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ویک، کارل. «Opiates of the Iranian People, Despair Drives World's Highest Addiction Rate» (انگلیسی). واشنگتن پست، ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۵. بازبینی‌شده در ۲۸ مه ۲۰۱۱.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ الیور، کریستین. «Iran Opium Addicts Find Supplies Despite Earthquake» (انگلیسی). رویترز، ۳ ژانویه ۲۰۰۴. بازبینی‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۰.
- ↑ سامی، بیل. «Iran: Opium Cultivation Makes A Return» (انگلیسی). Radio Free Europe Radio Liberty، ۱۶ ژوئن ۲۰۰۶. بازبینی‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۰.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ چمکا، مکس. «3grams of opium for 1 dollar» (انگلیسی). Caucaz.com. بازبینی‌شده در ۲۸ مه ۲۰۱۱.
- ↑ ب. بامداد. «Low times: The drug problem» (انگلیسی). The Iranian، ۲۴ اوت ۲۰۰۴. بازبینی‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۱.
- ↑ «United Nations World Drug Report 2010 and Iran» (انگلیسی). payvand.com، ۲۴ ژوئن ۲۰۱۰. بازبینی‌شده در ۲۰۱۱.
- ↑ کتاب جامع بهداشت عمومی، مهرداد افتحار اردبیلی، فصل ۱۲، گفتار ۵
- ↑ Azarakhsh Mokri, Brief Overview of the Status of Drug Abuse in Iran, Department of Psychiatry, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran
