یاسر عرفات

یاسر عرفات
یاسر عرفات در مجمع جهانی اقتصاد، ۲۰۰۱
رئیس‌جمهور حکومت خودگردان فلسطین
مشغول به کار ۵ ژوئیه ۱۹۹۴ – ۱۱ نوامبر ۲۰۰۴
نخست وزیر	محمود عباس
پیش از او:	تشکیل
بعد از او:	روحی فتوح
رئیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین
مشغول به کار ۴ فوریه ۱۹۶۹ – ۲۹ اکتبر ۲۰۰۴
پیش از او:	یحیی حموده
بعد از او:	محمود عباس
رئیس و بنیانگذار جنبش فتح
مشغول به کار ۱۹۵۹ – ۲۰۰۴
اطلاعات شخصی
تولد	محمد عبدالرحمان عبدالرئوف القدورة الحسینی ۲۴ اوت ۱۹۲۹(۱۹۲۹-08-۲۴) قاهره، مصر
مرگ	۱۱ نوامبر ۲۰۰۴ میلادی (۷۵ سال) ۲۱ آبان ۱۳۸۳ شمسی بیمارستان نظامی پرسی، حومه پاریس، فرانسه
ملیت	فلسطین
حزب سیاسی	جنبش فتح
همسر	سها عرفات
فرزندان	Zahwa
پیشه	، سیاستمدار
دین	اسلام سنی
امضاء
کنیه(ها)	أبو عمّار

یاسر عرفات (به عربی: ياسر عرفات) با نام کامل محمد عبدالرحمان عبدالرئوف القدورة الحسینی و کنیه أبو عمّار (زاده ۲۴ اوت ۱۹۲۹ قاهره، مصر - درگذشته ۱۱ نوامبر ۲۰۰۴ در بیمارستان نظامی پرسی، حومه پاریس) رهبر فلسطینی بود. او رئیس حکومت خودگردان فلسطین از هنگام تشکیل در ۱۹۹۶، رئیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین از سال ۱۹۶۹ و رئیس و بنیانگذار جنبش فتح از سال ۱۹۵۹ تا هنگام مرگ بود.

عرفات در آغاز دهه ۱۹۹۰ میلادی، دولت اسرائیل را به رسمیت شناخت و به مذاکره با نخست وزیر وقت اسرائیل اسحاق رابین پرداخت. مذاکراتی که به عقد پیمان اسلو میان اسرائیل و فلسطین منجر شد. یاسر عرفات، اسحاق رابین و شیمون پرز به خاطر این مذاکراتشان در راه صلح میان اسرائیل و فلسطین، جایزه صلح نوبل را دریافت کردند. اما اسلام‌گرایان (به طور برجسته دولت ایران، حماس و حزب‌الله لبنان) مذاکرات عرفات با اسرائیل را محکوم کردند.

مذاکرات صلح فلسطین و اسرائیل

عرفات پس از امضای پیمان اسلو با دولت اسرائیل، با نخست‌وزیر وقت اسرائیل اسحاق رابین دست داد، در بین آن‌ها رئیس وقت جمهور آمریکا، بیل کلینتون ایستاده است. تاریخ: ۱۳ سپتامبر ۱۹۹۳

عرفات بیش‌تر عمر خود را در مبارزه با اسرائیل طی کرد، اما در سال ۱۹۸۸ با قبول قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت موضع خود را در مورد اسرائیل تعدیل کرد.

او در سال ۱۹۷۴، در سازمان ملل متحد درباب مواضع خود سخن گفت و در پایان آن سخن‌رانی معروف گفت:

من این جا در حضور همه شما می‌گویم که ما میل نداریم که حتی یک قطره از خون اعراب یا یهود (فرق نمی‌کند) بر زمین ریخته شود... امروز من آمده‌ام با یک شاخه زیتون در یک دست و تفنگ رزمنده راه آزادی در دست دیگر، کاری نکنید که شاخه زیتون از دست من رها شود

— یاسر عرفات، سخن رانی معروف عرفات در سازمان ملل، ۱۹۷۴،

عرفات در آغاز دههٔ ۱۹۹۰، دولت اسرائیل را به رسمیت شناخت و در مذاکرات صلح فلسطین و اسرائیل، معروف به پیمان‌های اسلو (شماره‌های یک و دو) با نخست‌وزیر وقت اسرائیل، اسحاق رابین شرکت کرد. به دنبال صلح نخستین با اسرائیل (پیمان اسلو ۱)، مناطق خودگردان فلسطین موقتاً تشکیل شد تا در آینده کشور مستقل فلسطینی بشود. وی در سال ۱۹۹۴ همراه با اسحاق رابین و شیمون پرز (وزیر امور خارجه دولت رابین) به خاطر پیمان اسلو میان اسرائیل و فلسطین، جایزه صلح نوبل گرفت. عرفات به عنوان نخستین رئیس جمهور فلسطین و محمود عباس به عنوان نخست وزیر فلسطین تعیین شدند. در سال ۱۹۹۵، عرفات و رابین، پیمان اسلو ۲ را امضا کردند. در این معاهده مناطق مختلف کرانه باختری و نوار غزه به سه دستهٔ الف، ب و ث تقسیم شده و حکومت خودگردان در سطح محدودی از قدرت اجرایی و مسئولیت ادارهٔ مناطق الف و ب بهره‌مند شد. هم‌چنین چشم‌انداز مذاکرات برای دستیابی به یک توافق نهایی برای حل کامل مناقشات دو طرف بر مبنای قطع‌نامه‌های ۲۴۲ و ۳۳۸ شورای امنیت ترسیم شد. اسحاق رابین به دلیل تلاش برای صلح با فلسطین، توسط افراط‌گرایان اسرائیل، خائن به آرمان‌های اسرائیل نام گرفت و توسط یک یهودی افراطی در سال ۱۹۹۵ در اسرائیل ترور شد.

علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در محکوم کردن مذاکرات عرفات با دولت اسرائیل گفت:

مذاکرات به اصطلاح صلحی است که بین گروهی از فلسطینی‌ها، یعنی همین عرفات و دارودسته او، با اسرائیلی‌ها در جریان است؛ یعنی قضیه سازش و حکومت به‌اصطلاح خودمختار فلسطینی و از این حرف‌ها. این هم یکی از آن زشت‌ترین فریب‌ها و ترفندهای اسرائیلی‌هاست که متأسفانه عدّه‌ای از مسلمانان و عدّه‌ای از خود فلسطینی‌ها به دام آن افتاده‌اند.

— علی خامنه‌ای، ۱۳۷۸/۱۰/۱۰

پس از ترور رابین، عرفات به مذاکره با دولت دولت بنیامین نتانیاهو در ۱۹۹۷ پرداخت که موفقیتی نداشت. در سال ۲۰۰۰ با دولت آیهود باراک مذاکره کرد و با اسرائیل پیمان کمپ دیوید ۲ را بست، اما نهایتاً این مذاکرات هم شکست خوردند.

رابطه با ایران و عراق

تأسیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین، از جانب محمدرضا شاه پهلوی محکوم شده بود، زیرا شاه در آن هنگام از اسرائیل حمایت می‌کرد. ایران و اسرائیل با سازمان آزادی‌بخش فلسطین به مخالفت برخاستند و شکل گیری چنین سازمانی را تهدیدی برای منطقه خاورمیانه قلمداد کردند. در مقابل، سازمان آزادی‌بخش با همه مخالفان شاه روابط برقرار کرد، به طوری که بسیاری از اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران را برای آموزش نظامی در اروگاه‌های خود پذیرفت.

۶ روز پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، یاسر عرفات اولین مهمان خارجی ایران بود. هواپیمای او با وجود تعطیلی فرودگاه مهرآباد بر زمین نشست و به محض ورود در پاسخ به دلیل اطلاع ندادن سفرش گفت: «آدم برای رفتن به خانه‌اش اجازه نمی‌گیرد، من هم اجازه نگرفتم.» ابوعمار سپس به مدرسه علوی رفت و با سید روح‌الله خمینی دیدار کرد. او سپس به بهشت زهرا رفت و در سخنرانی‌اش گفت؛ «به موشه دایان گفتم آمریکا مال تو، من به ایران تکیه می‌کنم.» او یک هفته در ایران ماند و به مشهد و خوزستان هم سفر کرد.

با شروع جنگ ایران و عراق، عرفات که روابط نزدیکی با هردو طرف درگیر داشت و نیز این جنگ را به زیان خود و به سود اسرائیل می‌دانست، در ۲ مهر ۱۳۵۹ با مقامات عراق و چند روز بعد در تهران با رئیس جمهور (ابوالحسن بنی‌صدر) و نخست وزیر (محمدعلی رجایی) دیدار داشت تا آن‌ها را نسبت به پذیرش میانجی‌گری متقاعد کند. پیش‌نهاد عرفات برای حل مسالمت‌آمیز بحران چنین این بود که عراق در اسرع وقت، نیروهایش را از خاک ایران بیرون بکشد و ادعاهای ارضی خود را تا حل مباحث مورد اختلاف به تعویق بیندازد و در مقابل، ایران نیز انجام مذاکره در یک کشور بی طرف را با حضور یک کشور ثالث بپذیرد. این پیش‌نهاد توسط ایران رد شد.

در جریان جنگ ایران و عراق، ایران و سوریه به هم نزدیک تر شدند و به دلیل اختلافاتی که با سازمان آزادی‌بخش فلسطین پیدا کرده بودند، به حمایت از گروه‌های فلسطینی مخالف یاسر عرفات برخاستند. و یاسر عرفات هم از صدام حسین حمایت کرد. عرفات با وجود قطع روابطش با ایران، روابط خود را با مجاهدین خلق ایران حفظ کرد.

عرفات در زمان حمله عراق به کویت از صدام حسین حمایت کرد این اقدام او باعث کاهش حمایت از او دربین کشورهای حاشیه خلیج فارس شد.

تأسیس جنبش فتح

یاسر عرفات در کنار منتظری، هاشمی، و بهشتی

در کویت چندی از دوستان فلسطینی وی به پیش او آمدند و بعد از بررسی وضعیت آن زمان فلسطین تصمیم به ایجاد یک جنبش جدید برای آزاد فلسطین گرفتند؛ و در ۱۰ اکتبر ۱۹۵۹ همراه با خلیل وزیر و صلاح خلف و خالد حسن و فاروق قدومی جنبشی با نام فتح را که مخفف معکوس شده جمله حرکت تحریر فلسطین است، تأسیس کردند.

مرگ

یاسر عرفات، برنده جایزه صلح نوبل، که برای نزدیک به چهار دهه رهبری جنبش استقلال سرزمین‌های فلسطینی را برعهده داشت، در ۱۱ نوامبر ۲۰۰۴ پس از چند هفته دوره درمانی در بیمارستانی در پاریس درگذشت.
بنا به یافته‌های تحقیقات آزمایشگاهی در سویس یاسر عرفات با پلونیوم، مسموم شده بود. فرانسوا بشود، رئیس مؤسسه فیزیک پرتوی در دانشگاه لوزان، گفت تحقیقات بر نمونه‌های بیولوژیکی متمرکز بود که از وسایل شخصی و لباس‌های عرفات در بیمارستان نظامی پاریس گرفته شده و به همسر او سهی عرفات، تحویل داده شده بود. آقای بشود به الجزیره گفته است: «نتیجه آن شد که آثار پلونیوم روی این نمونه‌ها یافته شد». البته به گفته رئیس تیم تحقیقات آزمایشگاه، برای تأیید قطعی مسمومیت، لازم است که عرفات نبش قبر شود و عنوان داشت: «اگر سهی عرفات واقعاً می‌خواهد بداند چه بر سر همسرش آمده، باید نمونه برداری صورت بگیرد یعنی همسرش نبش قبر شود. خانم عرفات باید نمونه‌ای در اختیار ما بگذارد که غلظت بالای پلونیوم را نشان دهد».
باید گفت در زمان درگذشت عرفات، مقامات فلسطینی اسرائیل را متهم به مسموم سازی او کردند که یک تیم تحقیقاتی فلسطینی، یک سال پس از مرگ او، احتمال ابتلای او به سرطان، ایدز، و همچنین مسمومیت را رد کرد.

در نوامبر ۲۰۱۲ گروهی از بازپرسان بین‌المللی بنابر درخواست سهی عرفات، همسر یاسر عرفات، مأمور شدند تا با نبش قبر وی و نمونه‌برداری از پیکر وی، مجدداً احتمال مرگ وی با موارد رادیواکتیو را بررسی نمایند. اینکار در تدابیر شدید امنیتی برگزار شد و متخصصانی از کشورهای فرانسه، روسیه و سوئیس مأمور آنالیز نمونه گرفته شده شدند.

لحظه اهداء جایزه صلح نوبل به اسحاق رابین، شیمون پرز و یاسر عرفات در سال ۱۹۹۴ در اسلو، نروژ

پولونیوم در جسد عرفات

متخصصان سویسی پس از آزمایش جسد یاسر عرفات اعلام کردند که در استخوان رهبر فلسطینی‌ها ۱۸ برابر اندازه معمول رادیواکتیو یافته‌اند. متخصصان روسیه قبلاً وجود رادیواکتیو در جسد عرفات را انکار کرده بودند. یک سال پس از کالبد شکافی جسد یاسر عرفات، کارشناسان سویسی اعلام کردند که در دنده و لگن خاصره عرفات ۱۸ برابر حد معمول ماده رادیواکتیو پولونیوم وجود دارد. آن‌ها همچنین تأکید کردند که حتی در آن قسمت از خاک پیرامون جسد، که مایعات پیکر عرفات را به خود جذب کرده، به همین مقدار ماده رادیواکتیو وجود داشته است. روز ۱۵ اکتبر ۲۰۱۳ یعنی درست یک ماه قبل از اعلام نظر کارشناسان سویسی، همکاران روسی آن‌ها به خبرگزاری اینترفاکس گفتند که در جسد عرفات نشانی از پولونیوم یافت نشده است. برای تحقیق پیرامون علت مرگ عرفات، هیئتی مرکب از متخصصان بیوپزشکی فرانسه، سویس و روسیه تشکیل شده بود. کارشناسان هرکشور قرار بود به صورت جداگانه روی یک سوم باقی‌مانده جسد عرفات تحقیق کنند، اما فرانسوی‌ها از این کار خودداری کردند.

شناسایی قاتل

تندیسی از یاسر عرفات در موزه مادام توسو لندن

در فوریه ۲۰۱۵ جنبش فتح گفت: «کمیته ویژه تحقیق دربارهٔ قتل یاسر عرفات، قاتل این رهبر فلسطینی را شناسایی کرده است و برای اطمینان از یافته‌های پژوهش به عمل آمده نیاز به زمان دارد». وی تصریح کرد: «اسرائیل مسئول ترور است؛ ولی ما به دنبال شخصی هستیم که مستقیماً اجرای طرح ترور را بر عهده داشته است».

پیوند به بیرون

• سخنرانی یاسر عرفات در سازمان ملل (۱۹۷۴)
• وب‌گاه رسمی
• گزارش تصویری زندگی عرفات، وب‌گاه فرارو
• http://ir.voanews.com/content/arafat-poisoned-by-polonium/1363024.html