آذر

برای ایزدی با این نام، آذر (ایزد) را ببینید.

آذر (در فارسی افغانستان: قوس)، نهمین ماه سال خورشیدی است و در گاه‌شماری رسمی ایران و افغانستان همواره ۳۰ روز دارد و از روز ۲۴۷م سال آغاز شده و در روز ۲۷۶م سال پایان می‌یابد. آذر سومین و آخرین ماه فصل پاییز است. برج فلکی آذرماه برج قوس (کمان) است.

در گاه‌شماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه نهم گاه‌شماری اوستایی نو برگرفته شده‌است. در گاه‌شماری [زرتشتی] نهمین روز هر برج نیز آذر نام دارد و در آذرروز از آذرماه، جشن آذرگان برگزار می‌شود. ایزد این ماه ایزدآذر است.

ایزدآذر، در اسطوره‌های ایرانی و زرتشتی، ایزد نگاهبان آتش و فروزه اهورامزدا است برای همین گاه جایگاه او را در شمار امشاسپندان نیز آورده‌اند و او را پسر اهورامزدا دانسته‌اند.

واژه‌شناسی

واژهٔ آذر به‌معنای آتش و در اوستایی آتَر (ātar) و در پارسی میانه آتُر (ĀDUR یا ādar) است. واژهٔ آتَش (ātaš) که در پارسی میانه آتَخش (ātaxš) بوده، برگرفته از این واژه است.

مناسبت‌ها

• ۱ آذر آذرجشن
• ۹ آذر جشن آذرگان
• ۱۵ آذر روز هوانیروز
• ۱۶ آذر روز دانشجو
• ۳۰ آذر روز انارام، جشن میانه سال، جشن شب یلدا یا شب چله: انقلاب زمستانی و جشن زایش خورشید است، ایرانیان در این شب با فراهم آوردن خوراکی‌های گوناگون تا بامداد به انتظار دیدار نخستین پرتوهای خورشید بیدار می‌نشسته‌اند.
• ۲۵ آذر روز پژوهش

نامگذاری‌ها

• ۵ آذر - روز بسیج مستضعفان.
• ۷ آذر - روز نیروی دریایی.
• ۹ آذر - روز بزرگداشت شیخ مفید.
• ۱۰ آذر - روز مجلس.
• ۱۲ آذر - روز جهانی معلولان.
• ۱۴ آذر - روز بیمه.
• ۱۵ آذر - روز هوانیروز
• ۱۶ آذر - روز دانشجو.
• ۱۹ آذر - روز جهانی حقوق بشر.
• ۲۵ آذر - روز پژوهش. روز مادر پیش از انقلاب ۱۳۵۷.
• ۲۶ آذر - روز حمل و نقل.
• ۲۷ آذر - روز وحدت حوزه و دانشگاه.

زادروزها

• ۲ آذر ۱۳۰۲ - جلال آل احمد
• ۲ آذر ۱۳۱۲ - علی شریعتی
• ۲ آذر ۱۳۴۷ - حمید حسنی، پژوهشگر، فرهنگ‌نویس و ویراستار
• ۳ آذر ۱۳۴۲ - کیهان کلهر آهنگساز و نوازنده
• ۶ آذر ۱۳۱۳ - جمشید مشایخی بازیگر پیشکسوت
• ۶ آذر ۱۳۲۶ - داریوش فرهنگ کارگردان، فیلم نامه نویس و بازیگر
• ۸ آذر ۱۳۴۴ - سروش صحت بازیگر، کارگردان و نویسنده
• ۱۰ آذر ۱۳۰۲ - نظام فاطمی ادیب، ترانه‌سرا، و فیلم‌ساز
• ۱۱ آذر ۱۳۵۶ - سالار عقیلی خواننده
• ۱۴ آذر ۱۳۵۹ - علی صادقی بازیگر
• ۱۷ آذر ۱۳۱۸ - داریوش مهرجویی کارگردان، نویسنده و مترجم
• ۱۸ آذر ۱۲۶۵ - ملک‌الشعرای بهار
• ۲۱ آذر ۱۳۰۴ - احمد شاملو شاعر و مترجم
• ۲۳ آذر ۱۳۲۸ - ناصر حجازی مربی و بازیکن فوتبال
• ۲۹ آذر ۱۳۴۴ - مهتاب نصیرپور بازیگر
• ۳۰ آذر ۱۳۵۴ - لاله اسکندری بازیگر و عکاس

درگذشت‌ها

۱ آذر:

• محمد عشقی نوایی، سازندهٔ سه‌تار، ۱۳۶۶ شمسی
• مسعود سالاری، سازندهٔ تار، سه‌تار و تنبور، ۱۳۷۶ شمسی

۲ آذر:

• غلامحسین ساعدی، نویسنده، پژوهشگر و روانشناس، ۱۳۶۴ شمسی
• حسین گل‌گلاب؛ ادیب، شاعر و ترانه‌سرا، ۱۳۶۳ شمسی
• درویش خان، ۱۳۰۵ شمسی

۳ آذر:

• محمود کریمی، ردیف‌دان و مدرس آواز، ۱۳۶۳ شمسی

۵ آذر:

• محمدعلی فروغی، ۱۳۲۱ ش
• حسن میرخانی، از بنیانگذاران انجمن خوشنویسان ایران، ۱۳۶۹ ش

۷ آذر:

• میرزا حسن زرین‌خط، استاد خوشنویسی، ۱۳۵۷ ش
• جلال تاج اصفهانی، خواننده، ردیف‌دان و مدرس آواز، ۱۳۶۰ ش
• حمید مصدق، شاعر و وکیل، ۱۳۷۷ ش

۸ آذر:

• سید محمدهاشم پیر، از مورخان و پایه‌گذاران جنبش‌های نوین فکری در ایران، ۱۳۲۵ ش

۹ آذر:

• عیسی بهنام، باستان‌شناس و استاد دانشگاه تهران، ۱۳۶۳
• مهدی خالدی، نوازنده ویولون و مدرس ۱۳۶۹ ش

۱۰ آذر:

• آیت الله مدرس، ۱۳۱۶

۱۱ آذر:

• میرزا کوچک خان، ۱۳۰۰

۱۲ آذر:

• نصرت‌الله گلپایگانی، نوازنده تار، ویولون، تنبک و آهنگساز، ۱۳۴۱

۱۳ آذر:

• عمر خیام نیشابوری، ۵۰۲
• آیت الله گلپایگانی، ۱۳۷۲

۱۴ آذر:

• غلامحسین یوسفی، استاد زبان و ادبیات فارسی، ۱۳۶۹
• علی حاتمی، فیلم ساز، ۱۳۷۵

۱۵ آذر:

• احمد کشوری

۱۶ آذر:

• میرزا آقا امامی اصفهانی (محمد مهدوی)، نقاش، ۱۳۳۴
• هوشنگ پزشک نیا، نقاش معاصر ایرانی، ۱۳۵۱
• جواد معروفی، نوازندهٔ پیانو و آهنگساز، ۱۳۷۲

۱۹ آذر:

• سعدی، ۶۷۱

۲۶ آذر:

• مولوی، ۶۵۲

۲۹ آذر:

• ابوالحسن صبا، ۱۳۳۶

منابع

• برگرفته از تقویم رسمی ایران، در سال ۱۳۸۸