درگاه:ایران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری، جستجو
صفحه اصلی   رده‌ها و موضوعات   درگاه‌ها و پروژه‌ها

درگاه ایران

IranPortal.jpg

پرچم ایران


پرچم ایران

نشان رسمی ایران.

نشان رسمی ایران

ایران (به معنی سرزمین نجیب‌زادگان) کشوری در جنوب باختری آسیا، و در خاورمیانه قرار دارد.واژه ایران برگرفته از واژه «آریانام خَشَترام» و به معنای «سرزمین آریاییان» است و از ۶۰۰ سال پیش از میلاد تا ۱۳۱۴ (۱۹۳۵) در میان اروپاییان با نام «پرشیا» شناخته می‌شد. ایران به عنوان یک سرزمین و یک ملت پیشینه‌ای کهن دارد و یکی از تاریخی‌ترین کشورهای جهان به‌شمار می‌رود. فلات ایران نام یک منطقهٔ گسترده جغرافیایی و زمین شناختی در قارهٔ آسیا (اورآسیای مرکزی) در نیمکره شمالی است. این فلات در آسیای جنوبی، آسیای جنوب غربی و قفقاز گسترده شده‌است و از سرزمین‌های کم ارتفاع مجاور خود قابل تمایز است. فلات ایران تقسیمی جغرافیایی بر پایه وجوه تاریخی است. این منطقه، زیستگاه اقوام ایرانی و محدودهٔ اصلی کشور ایران در دوره‌های مختلف تاریخی بوده‌است.

وسعت ایران ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومترمربع و از ۳۱ استان تشکیل شده‌است و ۷۷٬۶۴۶٬۵۴۶ نفر (سال ۱۳۹۳) جمعیت دارد.پایتخت کنونی ایران تهران است. ایران از شمال با جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان، از شرق با افغانستان و پاکستان و از غرب با ترکیه و عراق همسایه‌است. دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب ایران جای دارند. بیش از نیمی از ایران کویری و نیمه کویری است. حدود یک سوم ایران نیز کوهستانی است و بخش کوچکی از ایران (شامل جلگهٔ جنوب دریای خزر و جلگهٔ خوزستان) نیز از جلگه‌های حاصلخیز تشکیل شده‌است. بلندترین کوه ایران نیز دماوند (۵۶۷۱ متر) می‌باشد.

فرهنگ ایرانی ریشه در تاریخ دارد. برای شناخت فرهنگ ایران باید به کشورهای مستقلی که در پیرامون ایران هستند نیز نگریست. افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و حتّی ارمنستان و گرجستان و همچنین کردهای عراق و ترکیه همگی کم یا زیاد گوشه‌ای از فرهنگ ایران را به ارث برده‌اند. حتی سرود ملی پاکستان به زبان پارسی است.

اسلام دین رسمی، تشیّع مذهب رسمی و فارسی زبان رسمی ایران است. نظام سیاسی ایران برپایهٔ قانون اساسی مصوّب ۱۳۵۸ (و بازنگری ۱۳۶۸) پایه‌ریزی شده‌است. ایران از اعضای سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهّد، سازمان کنفرانس اسلامی، اوپک، سازمان اکو و چندین سازمان بین‌المللی دیگر است.

مهمترین صنایع و معادن ایران عبارتست از: نفت و گاز. ایران، سومین ذخایر نفتی جهان و دومین ذخایر گازی جهان را در اختیار خود دارد. ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان در اختیار دارد.

نوشتار برگزیده

Frühling blühender Kirschenbaum.jpg

نوروز برابر با اول فروردین ماه (تقویم شمسی)، جشن آغاز سال و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان است. خاستگاه نوروز در ایران باستان است و هنوز مردم مناطق مختلف فلات ایران نوروز را جشن می‌گیرند. امروزه زمان برگزاری نوروز، در آغاز فصل بهار است. نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها تعطیل رسمی است.مجمع عمومی سازمان ملل ۲۱ ماه مارس را به‌عنوان روز جهانی عید نوروز، با ریشهٔ ایرانی به‌رسمیت شناخت و آن را در تقویم خود جای داد. در متن به تصویب رسیده در مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز، جشنی با ریشه ایرانی که قدمتی بیش از ۳ هزار سال دارد و امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آن را جشن می‌گیرند توصیف شده‌است.

گفتار برگزیده

بسی رنج بردم بدین سال سی عجم زنده کردم بدین پارسی
پی افکندم از نظم کاخی بلند که از باد و باران نیابد گزند
بناهای آباد گردد خراب ز باران و از تابش آفتاب

فردوسی

شاهنامه

تاریخ ایران

ساسانی.jpg

امپراطوری ساسانیان نام خاندان شاهنشاهی ایرانی است که از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی بر ایران فرمانروایی کردند؛ بنیان این شاهنشاهی یکپارچه را اردشیر بابکان بنا کرد.شاهنشاهان ساسانی که ریشه‌شان از استان پارس بود.بر پهنه بزرگی از آسیای باختری چیرگی یافته، گستره فرمانروایی خود؛ کشور ایران را برای نخستین بار پس از هخامنشیان، یکپارچه ساخته و زیر فرمان تنها یک دولت شاهنشاهی آوردند.پایتخت ایران در این دوره، شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود.

بیشتر...

اساطیر

Nadir Madrasah Phoenix.JPG

ققنوس یک پرندهٔ مقدس افسانه ای در اساطیر ایران است.ققنوس پرنده‌ای نادر و تنهاست و جفتی و زایشی ندارد. اما هزار سال یکبار، بر توده‌ای بزرگ از هیزم بال می‌گشاید و آواز می‌خواند،و با منقار خویش آتشی می‌افروزد و با سوختن در آتش از خاکستر آن ققنوسی دیگر زاده می‌شود. ققنوس در اغلب فرهنگ‌ها، نماد جاودانگی و عمر دگربار انگاشته شده‌است.

بیشتر...

پرچم

Deleted

فرهنگ

Haft-Sin.jpg

هفت‌سین سفره‌ای است که ایرانیان هنگام نوروز می‌آرایند.بعضی سفره را در مدت سیزده روز نوروز نگه می‌دارند و در پایان این دوره، در روز سیزده نوروز، سبزه را به آب می‌دهند. در سفره هفت سین معمولا هفت جزء که با حرف سین آغاز می‌شوند قرار می‌گیرد این جزها باید، پارسی باشند، با بند واژه‌ی «س» آغاز شوند، ریشه‌ی گیاهی داشته باشند، خوردنی باشند، اسم مرکب نباشند، برای بدن سودمند باشند، هر آنچه که دارای این ویژگی‌ها نباشد نمی‌توان جزء هفت سین به حسابش آورد. در زبان پارسی، تنها هفت چیز هستند که این ویژگی‌ها را دارا هستند: سیر (به نام و عنوان اهورامزدا)، سیب (به نام و عنوان سپندارمذ)، سبزی (به نام فرشته‌ی اردیبهشت)، سنجد (به نام فرشته‌ی خرداد)، سرکه (به نام فرشته‌ی امرداد)، سمنو (به نام فرشته‌ی شهریور)، سماق (به نام فرشته‌ی بهمن).

بیشتر...

آشپزی ایرانی

Fesenjan.jpg

خورش فسنجان یکی از انواع خورش‌های اصیل ایرانی است. در طبخ این خورش از مغز گردو، رب انار ترش و یا شیرین به دلخواه، پیاز، مرغ یا گوشت قرمز رنده شده، روغن آفتابگردان، ادویه جات، زعفران استفاده و با پلو مصرف می‌شود.

بیشتر...

ایران در جهان

  • بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ پسته، با ۲۳۰٬۰۰۰ تن
  • بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ زعفران، ۹۳٫۷٪ تولید دنیا
  • بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ خاویار
  • بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ انواع توت
  • بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ میوه‌های هسته‌دار
  • بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ زرشک
  • داغ‌ترین دمای ثبت‌شده در سطح زمین، ۷۰٫۷ درجه سانتی‌گراد (۱۵۹ فارنهایت) ثبت شده در دشت لوت
  • مرگبارترین بوران ثبت‌شده در دنیا، ۴۰۰۰ کشته در بوران ۱۳۵۰ ایران
  • بالاترین نرخ فرار مغزها در جهان
  • دقیق‌ترین گاهشماری جهان: گاهشماری خورشیدی
  • بالاترین درصد شیوع مصرف مواد افیونی، ۲٫۸٪ از کل جمعیت سلامت
  • بالاترین تعداد پایتخت‌های پیشین، ۳۱ پایتخت سابق
  • میزبان بزرگ‌ترین جمعیت آوارگان خارجی، عمدتاً آوارگان عراقی و افغان
  • بزرگترین تولیدکنندهٔ فیروزه
  • بزرگترین ذخیره روی
  • بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکنندهٔ قالی دست‌باف
  • سریع‌ترین رشد سالانه در علم و تکنولوژی دنیا، ۱۰۰۰٪ افزایش تولید علم و تکنولوژی در جهان

رویداد برج

زندگی‌نامهٔ برگزیده

Ahmad shamlu.jpg

احمد شاملو (زادهٔ ۲۱ آذر ۱۳۰۴؛ ۱۲ دسامبر ۱۹۲۵) شاعر، نویسنده، فرهنگ‌نویس، روزنامه‌نگار، پژوهشگر، مترجم ایرانی و از مؤسسان و دبیران کانون نویسندگان ایران در قبل و بعد از انقلاب بود. آرامگاه او در امامزاده طاهر کرج واقع شده‌است. در دوره‌ای از جوانی شعرهای خود را با تخلص الف. بامداد و الف.صبح منتشر می‌کرد. سرودن شعرهای آزادی‌خواهانه و ضد استبدادی، عنوان شاعر آزادی ایران را برای او به ارمغان آورده‌است.

بیشتر...

نگارهٔ برگزیده

Astrolabe-Persian-18C.jpg

اسطرلاب ایرانی متعلق به سده هجدهم میلادی که در موزه تاریخ علم کمبریج نگهداری می‌شود.این ابزار برای سنجش ارتفاع، سمت، بعد و میل خورشید و ستارگان، تعیین وقت در ساعات روز و شب، قبله و زمان طلوع و غروب آفتاب و بسیاری کاربردهای دیگر به‌کار می‌رفته‌است.

میراث جهانی یونسکو در ایران

St-Stepanous-02.jpg

قره کلیسا نام کلیسایی تاریخی در استان آذربایجان غربی ایران است. این کلیسا در جنوب ماکو و ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شده‌است.در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۸، قره‌کلیسا و کلیساهای کلیسای سن استپانوس، کلیسای مریم‌مقدس دره‌شام، کلیسای چوپان و کلیسای سور سور در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

بیشتر...

هنر

Golestaneh Shekasteh1.jpg

خوشنویسی ایرانی بخشی از خوشنویسی اسلامی است که در ایران و سرزمین‌های وابسته یا تحت نفوذ او همچون کشورهای آسیای میانه، افغانستان و شبه قاره هند به تدریج حول محور فرهنگ ایرانی شکل گرفت. و نه تنها از مفاخر هنر ایرانی بلکه از مفاخر هنر اسلامی و حتا هنر جهان به شمار می‌رود. درحالی که عمدهٔ تبدیل نگارش معمولی کلمات به خوشنویسی هنرمندانه در جهان اسلام، به‌عهده ایرانیان بوده‌است، رفته رفته ایرانیان سبک و شیوه‌هایی مختص به خود را در خوشنویسی ابداع کردند.

بیشتر...

طبیعت ایران

3 khulan am Wasser Abend.jpg

گورخر ایرانی نوعی گورخر آسیایی و پستاندار بزرگی متعلق به اسب‌سانان و بومی بیابان‌های ایران، سوریه،هند و تبت است. به این حیوان خر وحشی آسیایی نیز می‌گویند.در بین حیات وحش متنوع فلات ایران، گورخر ایرانی، که به دلیل منقرض‌شدن نسل‌اش در معرض انقراض قرار دارد، در زیست‌گاه حیات وحش یوت‌واتا، در اسرائیل پرورش داده شده‌است.

بیشتر...

آیا می‌دانید...

آیا می‌دانید...

نوشتارهای برگزیده

Symbol star gold.svg

نوشتارهای برگزیده:

دماوند • نوروز • پرچم ایران • شیر و خورشید • نقش رستم • آرامگاه داریوش بزرگ • آرامگاه کوروش بزرگ
شیراز • تبریز • استان فارس • همدان
مشهد
کوروش بزرگ • اردشیر بابکان • خیام • صادق هدایت • احمد شاملو • داریوش مهرجویی • ناصر فکوهی • خان احمد خان • داعی کبیر • دیاکو • فرورتیش
باشگاه فوتبال پرسپولیس تهران
سکه بهار آزادی • دایره مینا • انقلاب فرهنگی ایران • تأثیر آیین‌های کهن ایرانی بر آیین زرتشت


نوشتارهای خوب:

کرمانشاه • ارومیه • تالاب میقان • میدان نقش جهان
باشگاه فوتبال پاس تهران
زکریای رازی • رضاشاه • جلیل ضیاءپور • محمدرضا شاه پهلوی • اسپهبد خورشید • شاه اسماعیل دوم • شاه صفی • صفویان • عبدالله میرزا • کمبوجیه دوم • وشمگیر • هووخشتره
جمعیت نسوان وطن‌خواه • واقعه آمل (۱۳۶۰) • احتمال تقلب در انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸) • حمله مغول به ایران • مرعشیان
قشقایی • لیلی و مجنون • رباعیات خیام • اینترنت در ایران


سراسرنما

همسایه‌ها

در دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا