کردهای ترکیه

کردهای ترکیه

عبدالله اوجالان سید رضا احمد کایا لیلا زانا صلاح‌الدین دمیرتاش ابراهیم تاتلیسس ارطغرل کورک چو احسان نوری پاشا
مناطق با جمعیت قابل توجه
ناحیه آناتولی شرقی و ناحیه آناتولی جنوب شرق استان استانبول، استان آدانا و استان مرسین
زبان‌ها
زبان کردی، زبان‌های ترکی‌تبار
دین
اسلام (سنیِ شافعی)، علوی و ایزدی
گروه‌های قومی مرتبط
گروه‌های قومی ایرانی

نقشه تاریخی مناطق کردی ترکیه درگذشته‌ها

رنگ قرمز درصد جمعیت کرد نسبت به باقی جمعیت ترکیه در مناطق است (قرمز کمرنگ نشان‌گر درصد جمعیت پایین‌تر می‌باشد)

کردها در کشور ترکیه گروهی از ترکیب جمعیتی این کشور را تشکیل می‌دهند. کردهای ترکیه در استان‌های زیادی از شرق، جنوب شرقی و حتی مرکز ترکیه مستقر هستند. به نظر می‌رسد حدود ۲۵ استان ترکیه کردنشین باشد و البته بخش زیادی از کردهای مهاجر در استان‌های دیگر و ازجمله استانبول ساکن هستند. شاخص‌های توسعه این مناطق وضعیت بسیار نامناسبی را به تصویر می‌کشد. نرخ مهاجرت به خارج از محل زندگی نیز بسیار بالا است. نرخ بیکاری در این مناطق بیش از دیگر مناطق کشور است و در سال دو هزار و ده بالای ده درصد بود. بخش صنعت و حتی توریسم در این استان‌ها از رونقی برخوردار نیست. شاخص توسعه انسانی و نیز فقر عمومی در این مناطق بالاتر از معدل کشوری است.

از زمان روی کار آمدن جمهوری ترکیه در ۱۹۲۳، کشتارهایی همچون کشتار درسیم و کشتار زیلان گه‌گاه در برابر کردها صورت گرفته است. دولت ترکیه در تلاشی برای انکار وجود کردها، تا سال ۱۹۹۱ آنان را «ترک‌های کوهستانی» می‌نامید و واژه‌هایی همچون «کرد»، «کردستان»، و «کردی» به طور رسمی در دولت ترکیه ممنوع شدند. پس از کودتای نظامی ۱۹۸۰، زبان کردی به طور رسمی در محافل عمومی و خصوصی ممنوع گشت. بسیاری از کسانی که به این زبان تکلم می‌کردند، مطلب منتشر می‌ساختند یا آواز می‌خواندند، دستگیر و به زندان افکنده شدند. از سال ۱۹۹۱ که این ممنوعیت برداشته شد، جمعیت کرد ترکیه در تلاش بودند تا زبان کردی در مدارس تدریس شود. از دهه ۱۹۸۰، جنبش کردها هم شامل فعالیت‌های سیاسی صلح‌جویانه برای کسب حقوق شهروندی ساده در ترکیه و شامل شورش‌های مسلحانه و جنگ‌های چریکی، نظیر حمله به غیرنظامیان و پایگاه‌های نظامی ترکی بوده است که هدف از آنها تشکیل یک حکومت کردی مستقل بوده است. بر طبق یک نظرخواهی در ترکیه، ۵۹ درصد کسانی که خودشان را کرد معرفی کردند، بر این باور بوده‌اند که کردها در ترکیه به دنبال تشکیل حکومتی مستقل نیستند (در مقابل حدود ۷۱ درصد ترک‌ها بر این باور بوده‌اند که کردها قصد جدایی دارند).

در مناقشه دولت ترکیه و PKK، شهرها و روستاهای کردنشین مورد تحریم غذایی قرار گرفتند. موارد زیادی وجود دارد که در آنها کردها به اجبار نیروهای امنیتی ترک از روستاهای خود بیرون رانده شدند. گفته‌شده بسیاری از روستاها آتش زده شده یا نابود شدند. در تمام دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰، فعالیت حزب‌های سیاسی کردها ممنوع بود. در ۲۰۱۳، آتش‌بسی برقرار شد که تا ژوئن ۲۰۱۵ برقرار بود، تا اینکه تنش‌ها بین دولت ترکیه و PKK به خاطر مداخله ترکیه در جنگ داخلی سوریه مجدداً برقرار شد.

ترکیه ۱۹۳۰: سیاست جداسازی کودکان کُرد از خانواده

«شکری کایا» وزیر داخلی وقت ترکیه (۱۹۳۷ میلادی) در گزارش خود ادعا می‌کند که کردهای درسیم هویتی مابین ترک و کرد دارند، اما به علت مجاورت با مردمی که زبانشان نمونه‌ای انحرافی از فارسی است (کردهای کرمانج) به زبان کردی و مذهب‌های شیعه، علوی و بکتاشی گرایش پیدا کرده‌اند. وی در نامه‌ای که به وزیر فرهنگ وقت می‌نویسد خواستار تأسیس مدارس شبانه‌روزی برای کودکان درسیم به منظور جدا ساختن آن‌ها از خانواده‌هایشان می شود. در این گزارش چنین آمده بود:

«مردم درسیم به علت تماس و مجاورت با افرادی که به زبانی موسوم به کرمانجی (که نمونه‌ای غیر اصیل از فارسی است) متکلم‌اند، هرروز بیشتر از زبان مادری‌شان [ترکی] فاصله گرفته‌اند. به همین دلیل نیز تشیع، علوی‌گری و بکتاشی گری در بین این مردم رواج پیداکرده است. هرچند مردم درسیم مانند کردها تکلم می‌کنند اما هنوز شخصیت و کارکتر کردی به خود نگرفته‌اند و سعی دارند آن را شکست دهند. درواقع آن‌ها اجتماعی هستند که مابین کرد و ترک گیرکرده‌اند. شایان تأسف است که زنان درسیم زودتر از مردان روند کرد شدن را آغاز کرده‌اند. دلیل این امر هم عدم حضور زنان در جامعه و انزوای محیطی آن‌ها است؛ بنابراین برای این مردم که خون ترک در رگ دارند باید با تدابیر ما به هویت واقعی خود یعنی ترکی بازگردند. برای این منظور نیز وزارتخانه ما بر این باور است که ایجاد و گسترش مدارس شبانه‌روزی (دختران و پسران) ضروری و بایسته است.

وزیر داخله، ش. کایا».

طبق آمار اکثریت کردهای ساکن ترکیه دارای مذهب شیعه علوی(بکتاشی گری)می باشند.

جستارهای وابسته

• ترک‌سازی
• کردستان ترکیه
• کشتار درسیم

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Kurds in Turkey»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۵).