قلهک

۳۵°۴۶′۴۱.۷۱″ شمالی ۵۱°۲۶′۴۰.۹۴″ شرقی

قُلْهَک محله‌ای است واقع در منطقه ۳ شهرداری تهران. محله قلهک از باختر به خیابان شریعتی، از خاور به دروس و از شمال به حدود باغ سفارت بریتانیا منتهی می‌شود.

خیابان یخچال یکی از خیابان‌های اصلی محله قلهک و دروس است.

این منطقه از گذشته‌های دور دارای چندین رشته قنات بوده که برخی از آن‌ها هنوز جاری هستند.

قنات‌ها

در گذشته آب منطقه قلهک از هفت رشته قنات تأمین می‌شد که مهم‌ترین آن‌ها دو قنات موجود در باغ سفارت بریتانیا و دیگری قنات جاری در باغ قوام السلطنه بوده است. آب قنات جاری در سفارت که بسیار پرحجم و همچنان جاری است، درختان چنار کهنسال منطقه را سیراب می‌کند. در منطقه قلهک دارای ۲ مسجد به نام‌های مسجد جامع و مسجد اعظم قلهک وجود دارد که قدیمی ترین مسجد مسجد اعظم قلهک می‌باشد که در آن در روزهای تاسوعا و عاشورا نخل قلهک برای ایام سوگواری بیرون آورده می‌شود و هم چنان این سنت ادامه دارد.

هم چنین حمام اهالی قلهک واقع در خیابان جلالی جنب بن‌بست شریعتی می‌باشد که به نام گرمابه حافظ تا چندین سال پیش معروف بوده است که در حال حاضر تعطیل می‌باشد که قدمتی بیش از ۸۰ سال دارد که تاریخ به وجود آمدن آن مشخص نیست ولی شواهد نشان می‌دهد که آب قنات که از سفارت انگلیس وارد حوضچه حمام می‌شده و کوره پزخانه توسط برگ درختان و الوار سوزانده شده آب گرم می‌شده و اهالی استحمام می کردند که پس از لوله کشی آب و گاز دوش حمام نصب شده است. این حمام پیشتر به صورت خزینه بوده است.

در قلهک یک کوچه به نام کوچه سجاد که در قدیم به «کوچه ده» معروف بوده که اهالی قدیمی در این محل زندگی می کردند که در حال حاضر هم هستند ولی به دلیل ساختمان نوساز و افراد جدید به این محل آمده‌اند که بافت قدیمی به سبک جدید تغییر شکل داده است.

تاریخچه

منطقه قلهک به طور خاص به «کوچه سجاد» معروف بوده و پیش از آن «کوچه ده» نام داشته که اشاره‌ای به ده قدیمی قلهک در این منطقه است. قلهک در گذشته از آبادی‌های توابع شمیران محسوب می‌شده است.

درسال ۱۲۵۱ قمری محمد شاه تمامی امتیاز مالکیت زمین‌های مناطق قلهک و زرگنده را به ترتیب به دولت‌های بریتانیا و روسیه واگذار کرد. پس از آن و در دوره سفارت سر جان کمپبل وزیر مختار بریتانیا در ایران، بریتانیایی‌ها تغییرات گسترده‌ای در قلهک انجام دادند و باغ تابستانی سفارت و واحدهای منطقه مسکونی کارکنان خود را در قلهک بنا نهادند. امتیاز مالکیت قلهک تا دوران پادشاهی رضا شاه (١٣٣٠)در اختیار بریتانیا باقی ماند و پس از آن با الحاق قلهک به شهر تهران، مالکیت زمین‌های منطقه به شهر تهران واگذار شد و تنها باغ سفارت در اختیار دولت بریتانیا باقی ماند.

قلهک محل مجادلات سیاسی و تحصن آزادی خواهان، خصوصاً در زمان مشروطیت نیز بوده است. پس از به توپ بستن مجلس شوای ملی توسط بریگاد قزاق، از آن جا که دولت بریتانیا مخالف سیاست‌های روسیه در ایران بود، به آزادی‌خواهانی چون دهخدا، تقی‌زاده و معاضدالملک و دیگرانی که از مجلس جان سالم به دربرده بودند، پناه داد.

سپس سفارت بریتانیا به دستور لیاخوف محاصره شد، اما سرانجام با دخالت سفیر بریتانیا همه پناهندگان از ایران خارج شدند.

نام قلهک

کلمه قلهک از دو کلمه «قله» و «ک» تشکیل شده‌است که قله معرب کلمه کله، مخفف کلات به معنای قلعه است. عقیده اهالی بر این است که به دلیل اهمیت آبادی قلهک که سه راه گذرگاه‌های لشگرک، ونک و شمیران بوده است، به آن (قله- هک) گفته شده است.

پیوند به بیرون

• عکس‌های از منطقه قلهک از بی‌بی‌سی فارسی