انرژی در افغانستان

سد کجکی در مسیر رود هلمند

تا فعلاً اداره انرژی جدید دولتی ۷۲ پروژه آفتابی را به قیمت ۳۴۵ میلون دالر به بهره‌برداری سپرده است

ذخایر انرژی در افغانستان طور وسیع واکثراً دست ناخورده باقی مانده‌است. افغانستان دارای معادن زغال سنگ اورانیوم نیبیوم نفت گاز و رود خانه‌ها می‌باشد. طبق گزارش وزارت انرژی و آب افغانستان، ظرفیت تولید انرژی بالقوه این کشور ۲۴۰۰۰ مگاوات می‌باشد از جمله ۲۳۰۰۰ آن از آب، (۵۱۴–۵۲۴)مگاوات از زغال سنگ، ۳۵۰–۵۰۰ مگاوات از گازطبیعی (۱۲۵–۳۰۰) مگاوات از نوع نفت خام می‌باشد. لازم است انرژی آبی که ارزان و غیر مضره می‌باشد درین کشور ترویج گردد. قبل ازاینکه ما بندهای آبی را بنیادنمایم لازم است آبهای این کشور مهار گردد که در کدام محل و به چه تعداد بند آبی که در آن حق قانونی آن است سازد. دولت افغانستان غرض مهارنمودن آبهای خود مبلغ ۱۴۸ میلیون دالررا از قرضه بانک جهانی تخصیص داده وختم کار آنرا الی آغاز سال ۱۳۹۶ تعین نموده‌است؛ ولی جهت استفاده از آب خویش غرض استحصال انرژی و مهار آب تمام خاک مبلغ ۱۱ میلیارد دالر ضرورت دارد. تا هنوز چنین قرضه را بدست آورده نتوانسته‌است.

انرژی آبی

افغانستان دارای رودها و آبشارهای زیادی است. این رودها از میان هزاران دره با ارتفاع بلند می‌گذرد که با ساختن سد در مسیر آنها می‌توان از انرژی آنها برای تولید برق استفاده نمود. زارعین افغانستان (به جز از لغمان جلال‌آباد) مدت ۶–۷ ماه از آب بمنظور کشاورزی استفاده نموده ومتباقی ۵ ماه بدون استفاده به کشورهای خارج می‌ریزد. ذخیره نمودن آب این مدت بمقادیر زیاد برق برای این کشور خواهد داد. رود آمو دارای طول ۲۵۸۰ کیلومتر می‌باشد که حدود ۱۱۲۶ کیلومترآن درخاک افغانستان جریان دارد. این دریا از لحاظ ذخایر انرژی مهمترین منبع آب و انرژی در افغانستان شمرده می‌شود که ۵۰٪ تمام منابع کشور را تشکیل می‌دهد. پوتنشیال آبی دریا ی امو ۳۷٫۵ میلیارد کیلوات در ساعت می‌باشد که از جمله ۳۳ میلیارد کیلوات ساعت به معاون عمده ان رودخانه پنج مربوط می‌گردد. رود خانه پنج از منطقه زرقول در ارتفاع ۴۱۲۵ متر از سطح بحر سرچشمه می‌گیرد، جای که سرعت جریان اب را ۲۰۵۰ مترمکعب در دقیقه تشکیل می‌دهد. در منطقه حیرتان ارتفاع این دریا ۳۰۰متر از سطح بحر می‌باشد؛ که بدین ترتیب کاهش اوسط ارتفاع دریا را بیش از ۳٫۸ متر در هرکیلومتر طی شده تشکیل می‌دهد. در امتداد این دریا می‌توان بندهای آبی اعمار نمود. کشور تاجیکستان چون تکنالوجی پیشرفته دارد می‌تواند ازین ظرفیتها برای خود استفاده نماید درینصورت جای برای افغانستان باقی نخواهد ماند. مجموع پوتنشیال آبی رود خانهمرغاب و هریرود را ۰٫۶ میلیارد کیلوات ساعت و یکجا با معاون اساسی ان دریای ارغنداب – به ۲۱٫۵ میلیارد کیلوات ساعت می‌باشد. اعمار بند برق ابی با بندهای آبگردان می‌توانند تأمین کننده‌ای اساسی انرژی برق در مراکز جنوبی کشور باشد. دریاهای هلمند هریرود آمو کابل پنجشیر کوکچه بلخاب کشک مرغاب وغیره دارای مقادیر زیاد انرژی پوتانشیل آبی می‌باشند. درسالهای قبل از جنگ افغانستان ۷۳۷ مگاوات برق تولیدات داشت به اثر جنگهای تحمیلی به ۴۵۴ رسیده بود. فعلاً افغانستان ۲۵۰–۳۰۰ مگاوات تولید و ۵۰۰ مگاوات آن برق وارداتی است. مصارف سرانه در یکسال این کشور ۲۶ مگاوات است. فعلاً به اندازه ۱٫۸ درصد از ظرفیت انرژی کشور استفاده صورت می‌گیرد. بندهای برقی که فعلاً فعال‌اند عبارتند از: سدکجکی در ولایت هلمند سد ماهیپر، سد سروبی در مسیر راه کابل - جلال‌آباد، سد نغلو در جلال‌آباد، پروژه سدسلما در ولایت هرات، بند سرده در غزنی، بند چک وردک در ولایت لوگر، بند برق جبل السراج در ولایت پروان، بند برق کامه در ولایت هلمند، بند کوکچه در ولایت بدخشان، بند داله در قندهار و بند برق پلخمری می‌باشد، که این سد برق ۱۰ درصد برق افغانستان را تأمین می‌کند. درین اواخر یکتعداد پروژه‌ها رویدست گرفته شده‌است که ذیلاً نگاشته می‌شود.

پروژه بند کمال خان

کار این پروژه در سال ۱۳۴۵ بالای رودهلمندآغاز گردیده بود. این پروژه بمنظور آبیاری ۸۰۰۰۰ هکتار زمین زراعتی واستحصال ۸٫۵ میگا وات برق تهداب گذاری شده‌است. تکمیل این پروژه به سه مرحله تقسیم گردیه‌است. مرحله اول آن اعمار دیوار بطول ۶۰۰متر است که با کمپنی تدس کشورتاجکستان به ۹٫۸۴ میلیون دالر قرار داد شده‌است.

پروژه انکشافی علیادریای آمو

که یکی از مهمترین و بزرگترین پروژه‌های آب و برق افغانستان به شمار می‌رود و دارای مشخصات عمده ذیل می‌باشد. احداث بند ذخیره بالای دریای آمو در مرز مشترک بین افغانستان و تاجیکستان تا آب مورد ضرورت آبیاری صفحات شمال کشور را تهیه نماید. این بند همچنان مقدار ۱۰۰۰ میگاوات انرژی برق تولید خواهد کرد. این پروژه یکی از مهمترین پروژه‌های آب و برق بوده که ساحه آن شامل چهار ولایت شمال افغانستان بوده و برای ده‌ها هزار نفر در منطقه کار ایجاد خواهد کرد.

پروژه برق آبی باغدره

این پروژه با ظرفیت تولیدی ۲۸۰ میگاوات بالای دریای پنجشیر، آغاز و در سال ۲۰۱۳ باید به تولید آغاز نماید. مرحله اول مطالعات امکان‌سنجی این پروژه تکمیل و قرار است مرحله دوم آن آغاز گردد.

پروژه بند سلما

کاراین پروژه در ولایت هرات در زمان داودخان آغار الی ۲۰۰۵ متوقف بود درسال ۲۰۰۵ دولت هند مصارف ادامه کار این پروژه را بدوش گرفته‌است. در نظر است این پروژه هفتاد هزار هکتار زمین را سیراب و به ظرفیت ۴۲میگا وات برق را تولید نماید. مصارف این سد حدود هفتاد میلون دالر خواهد بود.

پروژه ذخیره آب و تولید برق بخش آباد

قرار داد پروژه آب و تولید برق بخش آباد بالای دریای فرارود با کمپنی خدمات مشورتی هندوستان در ۲۴ اگست سال ۱۳۸۵امضا رسید. این پروژه در ساحه ۱۰۰ کیلومتری شهر فراه و در فاصله ۳۰ کیلومتری سرک عمومی کابل- هرات موقعیت دارد. اهداف این پروژه عبارت از ذخیره آب به حجم ۵۷۰ میلیون متر مکعب در ساحه بخش آباد می‌باشد. با تکمیل شدن این پروژه ۳۵۰۰۰ هکتار زمین زراعتی موجود و ۲۶۰۰۰ هکتار اراضی جدید تحت آبیاری قرار خواهد گرفت. قرار است با تکمیل این پروژه ۲۰ میگا وات برق نیز تولید گردد.

پروژه برق کامه

پروژهٔ بند آب و برق کامه بر قسمت آخر دریای کنر، طرح بکر و جدیدی نیست. در سال ۱۹۷5 (1354) حین ریاست جمهوری محمد داَود خان، راپور تخنیکی و مالی بند کامه با همکاری کمپنی جاپانی «سانیو» به پایهءاکمال رسیده بود. طبق نقشهٔ بند آبرسانی و برق ولسوالی کامه، این سد آبگردان ظرفیت آبیاری ۹۰۰۰ هکتار یا ۴۵۰۰۰ جریب اراضی مزروع و ۳۰۰۰ هکتار یا ۱۵۰۰۰ جریب زمین بایر را دارد. به عبارتی جمعآ ۱۲۰۰۰ هکتار یا ۶۰۰۰۰ هزار جریب زمین از ذخیرهٔ آب بند مستفید شده می‌تواند. اعمار بند کامه ۱٬۶۸ (یک عشاریه شصت و هشت) میلیارد دالر هزینه برداشته و نیروی تولید ۴۵ میگاوات برق را دارا می‌باشد. امور ساختمانی این بند باید طی دو سال به اتمام می‌رسید. قرارداد این بند با یک شرکت ایرانی اخذ گردیده بود.

پروژه ذخیره آب و تولید برق بخش آباد فراه

قرار داد پروژه آب و تولید برق بخش آباد بالای دریای فراه رودبا رئیس کمپنی خدمات مشورتی هندوستان در ۲۴ اگست سال ۱۳۸۵امضا رسید. این پروژه در ساحه ۱۰۰ کیلومتری شهر فراه و در فاصله ۳۰ کیلومتری سرک عمومی کابل- هرات موقعیت دارد. اهداف این پروژه عبارت از ذخیره آب به حجم ۵۷۰ میلیون متر مکعب در ساحه بخش آباد می‌باشد. با تکمیل شدن این پروژه ۳۵۰۰۰ هکتار زمین زراعتی موجود و ۲۶۰۰۰ هکتار اراضی جدید تحت آبیاری قرار خواهد گرفت. قرار است با تکمیل این پروژه ۲۰ میگا وات برق نیز تولید گردد. مصارف مجموعی قرارداد این پروژه همراه با مطالعات تخنیکی و اقتصادی آن که با کمپنی خدمات مشورتی و انجینری کشور هندوستان به امضاء رسید مبلغ ۲۳۲۱۵۶۰ دالر آمریکایی می‌باشد. بند

برق ولایت فراه

قرار داد دیزاین بند برق ولایت فراه توسط وزارت انرژی و آب و کمپنی نیسپاک پاکستان به امضا رسید. «این پروژه به ارزش ۴ میلیون ۷۸۶۴ دالر آمریکایی از بودیجه دولت تمویل گردیده و در مدت ۱۸ ماه کار دیزاین ان تکمیل خواهد شد از این رو برای اعمار این بند نیز ۵۰۰ میلیون دالر آمریکایی نیاز است.» این بند بالای دریای فراه اعمار خواهد شد و ارتفاع دیوار بند ۸۱ متر می‌باشد که به شکل کانکریتی اعمار می‌شود. با ساخت این بند ۷۸۵۹۰ هکتار زمین زراعتی آبیاری خواهد شد و در کنار ان ۲۷ میگا وات برق نیز تولید خواهد شد.

پروژه بند کمال خان

کار این پروژه در سال ۱۳۴۵ بالای رودهلمندآغاز گردیده بود. این پروژه بمنظور آبیاری ۸۰۰۰۰ هکتار زمین زراعتی واستحصال ۸٬۵ میگا وات برق تهداب گذاری شده‌است. تکمیل این پروژه به سه مرحله تقسیم گردیده‌است. مرحله اول آن اعمار دیوار بطول ۶۰۰متر است که با کمپنی تدس کشورتاجکستان به ۹٬۸۴ میلیون دالر قرار داد شده‌است. اعماربخش اول بند کمال خان، شامل یک قسمت دیوارخاکی کاسه بند است، که دریک سمت دریا، بطول۳۴۰۰متر، عرض۳۲ متر و ارتفاع ۶ الی ۱۱ متر، توسط یک شرکت تاجکی به نام «تدس» اعمار می‌شود. بخش دوم این بند نیز شامل احداث دیوار مشابه در سمت دیگر دریا و بخش سوم آن، اعمار بند در داخل دریا است، که بطول ۲۰۰ متر بطور پخته در داخل دریا، و نصب دستگاه تولید برق می‌باشد. در صورت اکمال، ظرفیت تولید ۹ میگاوات برق و قدرت آبرسانی به حدود ۸۰ هزار هکتار اراضی بایر ولایت نیمروز را دارد.

پروژه بند آب مچلغو

بتاریخ ۱۴ ثور ۱۳۸۹ (اوآیل می ۲۰۱۰) برای بار سوم پروژه اعمار بند آب و برق مچلغو با هزینهٔ ۲۷ میلیون دالر از سوی وزارت انرژی و آب به داوطلبی گذاشته شد؛ ولی وزارت مالیهٔ کشور پشنهاد پلان ساخت بند مذکور را با این حجم مصارف رد نمود. کار این پروژه فعلاً معطل است. در صورت ختم و اعمار بند آب و برق مچلغو در ولایت پکتیا، ۱۸۰۰ هکتار یا ۹۰۰۰ جریب زمین از آب سد سیرآب شده می‌تواند و از انرژی آب این بند تنها به ظرفیت تولید ۷۰۰ کیلووات برق مد نظر گرفته شده است. این بند آب و برق کوچک هم در لِست طویل ایجاد سدها و انهار هنوز باقی مانده روی اوراق پلان نقشه یا هنوز ناکام یا ناتمام یا ناقص درعمل، شمرده شده می‌تواند.

بند شاه وعروس

قرارداد مطالعات و ساخت سد آب و برق «شاه و عروس» در ماه ثور ۱۳۸۸ میان وزارت انرژی و آب کشور با «تابله پرهون» یک شرکت ایرانی عقد گردید. این بند به هزینهٔ ۲٬۴۸ میلیون دالر از بودجهٔ انکشافی دولت تمویل می‌شود. کار اعمار بند «شاه و عروس» طی ۵٬۳ سال آینده به پایهٔ اتمام خواهد رسید. بند آبرسانی، آب آشامیدنی و برق «شاه و عروس» با ارتفاع ۷۷ متر ظرفیت ذخیرهٔ ۱۰ میلیون متر مکعب آب را داشته که می‌تواند ۲۸۰۰ هکتار یا ۱۴۰۰۰ جریب زمین منطقه را آبیاری نماید. همچنان از این بند به مقدار ۵ میلیون متر مکعب آب آشامیدنی نیز تعبیه شده می‌تواند. برعلاوه جهت تنویر ولسوالی، این بند آبی قدرت تولید ۱٬۱ میگاوات برق را دارد.

گاز طبیعی و نفت

نوشتار اصلی: نفت و گاز در افغانستان

نخستین عملیات حفاری جهت اکتشاف نفت و گاز در افغانستان در سال ۱۹۵۶ انجام شده‌است بطوری که در سال ۱۹۵۹ منجر به اکتشاف میدان نفتی انگوت در ولایت سرپل گردید. در فاصله سالهای ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۶ پنجاه حلقه چاه اکتشافی دیگر نیز در این حوضه حفر گردید که باعث اکتشاف ۳ میدان گازی بزرگ میدان گازی یتیم تاق|یتیم تاق (۱۹۶۰)، میدان گازی خواجه گوگردک|خواجه گوگردک (۱۹۶۱) ومیدان گازی خواجه برهان (۱۹۶۴) شد. گر چه چنین کشفیات صد فیصد دقیق نگردیده امااز سال ۱۹۶۶ تا ۱۹۸۱ دست کم دو میدان نفتی کوچک، یک میدان گازی بزرگ (جرقدوق) و دو میدان گازی دیگر کشف شده‌است که عمدتاً در بخش شمال غربی کشور می‌باشد. بالاثر تحقیقات که درین اواخر صورت گرفت حوضه شمال قسمتی از حوضه عظیم نفت و گاز آمودریا می‌باشد که از نظر میزان ذخیره در بین ۱۵۲ حوضه نفتی و گازی کشف شده در جهان در رده پانزدهم قرار دارد. این حوضه ۴۰۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و در چهار کشور افغانستان، ایران، ترکمنستان و ازبکستان گسترش دارد. بر اساس مطالعات انجام شده می‌توان مجموع ذخایر نفت و گاز شمال کشور را اعم از ذخایرکشف شده و کشف ناشده که قابل استحصال می‌باشند به صورت ذیل تعیین نمود.

1. مجموع ذخایر کشف شده نفت ۱٬۵۶۹ میلیارد بشکه
2. مجموع ذخایر کشف شده گاز در حدود ۱۵٬۶۸۷ میلیارد فوت مکعب
3. مجموع ذخایر قابل گاز مایع در حدود ۵۶۲ میلیارد بشکه

ولی تحقیقاتی که توسط سازمان ناسا انجام گرفت مشخص شد که در افغانستان بیشتر از ۱۰۰ نقطه نفت و گاز وجود دارد. تاکنون در افغانستان بیشترین تحقیقات انجام شده در پنج حوضه نفت خیز صورت گرفته که دوحوضه آن در شمال آمودریا، یک حوضه آن در هلمند، یک حوضه در هرات و یک حوضه آن کتواز ولایت پکتیکا قرار دارد. استفاده از گاز طبیعی دورنمای بزرگ را دارا اند. این کشور ذخایر قابل ملاحظه این ماده‌ای غنی طبیعی را دارا اند. دو حوضه که در آن مطالعات زیاد بعمل امده‌است عبارت از «حوزه افغان – تاجک» در شمال – شرق کشور و «حوزه افغان – ترکمن» می‌باشد. در حال حاضر در جمهوری اسلامی افغانستان ۵ معدن نفت وجود دارند. در هرات ممکن از همه بر سر حوزه نفت و گازخیز تیرپل مطرح بحث باشد، که در قسمت غربی ولایت هرات موقعیت دارد. به گفته وزیر معادن و صنایع، معدن نفت و گاز حوزه «افغان – تاجک» که در ولایت قندوز قرار دارد، داری ذخایر نفتی در حدود ۱٫۶ میلیارد بیرل نفت می‌باشند. همچنان در آینده نزدیک تحقیقات درباره معادن نفت در کتواز و ولایت پکتیا و همچنان در ولایت هلمند آغاز خواهند شد. حوزه نفت و گاز خیز هلمند قسمت جنوب – غربی و جنوبی افغانستان را با مساحت مجموعی ۱۳۱ هزار کیلومتر مربع (۲۰٪ خاک کشور) احتواء می‌کند. حوزه نفت و گاز خیز کنر در شرق کشور موقعیت دارد. به عقیده کارشناسان، ذخایر دورنمایی گاز طبیعی در قسمت شمال افغانستان به بیش از ۱٫۵۶۹ میلیارد بشکه می‌رسند. بتاریخ ۲۸ دسامبر ۲۰۱۱ کشور چین قرارداد ۲۵ ساله را غرض استخراج نفت وگاز امضا نمودند؛ که درین مدت افغانستان مبلغ ۷ میلیارد دالر بدست خواهد آورد.

نام ذخایر	موقیعت	مقدار ذخیره	قیمت هر واحد	ارزش مجموعی
نفت خام	حوزه افغانستان تاجیک	۱٬۵۹۶ میلیون بشکه	بشکه/۷۷٫۱۹ $	$۱۲۳٬۱۹۵٬۲۴۰٬۰۰۰
گاز	حوزه آمو دریا	۱۵٬۶۸۷ میلیون فوت مکعب	متر مکعب/۳٫۵۹ $	$۵۶٬۳۱۶٬۳۳۰٬۰۰۰
گاز مایع	حوزه آمو دریا	۵۶۲ میلیون بشکه	بشکه/ ۷۷٫۱۹ $	$۴۳٬۳۸۰٬۷۸۰٬۰۰۰
مجموعه				$۲۲۲٬۸۹۲٬۳۵۰٬۰۰۰

زغال سنگ

معادن زغال سنگ کرکر در افغانستان

پس از اینکه قاره هند با آسیا تصادم می‌کند یک فشار قوی بالای نقاط مرکزی افغانستان وارد وجنگل‌های که در این مسیر قرار داشت همه با فشار خیلی زیاد زیر خاک شده به زغال سنگ تبدیل می‌شود. به همین دلیل زغال سنگ افغانستان بشکل یک خط طولانی در طول بیشتر از ۷۰۰ کیلومتر در ارتفاعات بلند قرار گرفته به کیفیت‌های مختلف تشکل یافته‌است. خوبترین زغال سنگ با کفیت در معدن دره صوف وجود داردکه دارای انرژی خیلی زیاد می‌باشد. تا فعلاً ۱۱ معادن زغال سنگ مورد بررسی قرار گرفته‌است. این ماده انرژی زا از سالیان دراز است که مردم افغانستان زغال سنگ را غرض گرم نمودن منازل و کوره‌های آهنگران مورد استفاده قرارمی‌دهند. زغال سنگ بعد از چوب و زغال چوب سومین ماده مصرفی مردم افغانستان برای گرم کردن است. ذخایر اثبات شده زغال سنگ افغانستان حدود ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تن پیش بینی شده‌است.

معادن زغال سنگ افغانستان در نقاط زیر موقعیت دارد

1. زغال سنگ کوتل خاکی علاقه برف
2. زغال سنگ آش پشته و سراسیا (ولایت بامیان) – ۱۵۰ میلیون
3. زغال سنگ فرح کرد غوربندو گاوپران سرخ پارسا
4. زغال سنگ نهرین
5. زغال سنگ جدران
6. زغال سنگ گرمک علاقه چهل دختران دره صوف و شباشک دارای ذخایر ۷۴ میلیون تن زغال
7. زغال سنگ گوله یدری علاقه کشنده مابین دره صوف و بلخاب
8. زغال سنگ سنجور علاقه کرخ هرات دارای ذخایر ۱۵ میلیون تن ذعال که منجمله، ۱۰ میلیون تن ان اهمیت صنعتی دارند
9. زغال سنگ انزری، شهیدان در حدود لاغرجوی کوه دره کوت
10. زغال سنگ قریه کندلان چقماق مداخیل ارزگان
11. زغال سنگ کرمان و سرجنگل علاقه دایزنگی،...

از جمله معادن زغال سنگ افغانستان که مورد استفاده و بهره‌برداری قرار داشت عبارت بودند از: دره صوف، آش پشته، سبزک هرات، کرکر و دودکش پلخمری که فعلاً فقط کرکر و دود کش در صوف کرخ مورد استفاده قرار دارند. زغال سنگ دره صوف در ۲۰۰ کیلومتری شهر مزار شریف واقع است. مقدار استخراج این ماده در افغانستان دریک سال به ۲۲۰ هزار تن می‌رسد. زغال یک منبع ارزان در تولید انرژی برق حرارتی نیز می‌باشد. طور مثال ۸۰ فیصد برق کشور دنمارک از زغال سنگ می‌باشد روزانه ۶۰۰۰۰ تن زغال سنگ مصارف دارد. در حال حاضر می‌توان سلسله کامل ستیشن‌های کوچک ومتوسط برق حرارتی را در نزدیک معادن زغال در حوزه زغال خیز شمال افغانستان که مساحت مجموعی ان از دریای فراه رود تا هرات ۳۵ هزار کیلومتر مربع تشکیل می‌دهد. این ذخایره برای تقریباً ۱۰۰ ستیشن کوچک برق حرارتی، با قدرت ۱۰۰۰ کیلوات برق تولید نماید که هرستیشن برای ۲۰ – ۲۵ سال کفایت می‌کند.

چوب

در افغانستان تقسیم‌بندی جنگلها را به سه شکل نموده‌اند

1. جنگلهای صنعتی نباتات سوزنی برگ از قبیل ارچه، لنزو جلغوزه که ولایت‌های کنر، لغمان، نورستان، پکتیا و خوست که به مساحت یک میلیون متر مربع را در جنوب و جنوب شرق افغانستان پوشانده‌اند.
2. جنگلهای میوه جلغوزه و پسته‌اند که جلغوزه در جنوب افغانستان و پسته ساحات شمال افغانستان رادرحدود ۹۰۰۰۰ هزارهکتار تخمین شده‌است که ۴۵۰۰۰ هزار ان در بادغیس طورطبیعی وجود دارند
3. مواد سوخت. حدود دو میلیون هکتار زمین را در افغانستان جنگلها تشکیل می‌دهد که بیش از پنجاه درصد آن اکنون ازمیان رفته‌است. از چوب برای گرم کردن به دو شکل چوب و زغال چوب استفاده می‌شود. چوبهای مورد استفاده عبارتند از بلوط، ارچه و غیره‌اند. اکثر مردم افغانستان از زغال چوب بمنظورپخت‌وپز و در زمستان برای گرم نگه داشتن کرسی استفاده می‌نمایند. ۸۰ درصد مردم افغانستان در زمستان از کرسی استفاده می‌کنند.

انرژی خورشید

افغانستان کشوریست که در طول یک سال بیشتر از ۱۰ ماه یا ۳۰۰ روز هوای آفتابی داشته در طول یک سال آفتاب آن از ۲۵۰۰–۳۵۰۰ ساعت می‌درخشد. بدینصورت انرژی آفتاب یکی از انواع عمده انرژی قابل تجدید ارزان و غیر مضره درین کشور محسوب می‌شود. انرژی آفتاب در حفظ محیط مؤثر بوده می‌توانند سهم قابل ملاحظه را در ساختار بیلانس انرژی در مناطق کشور اعاده نماید. بخش اعظم قسمت‌های جنوبی، جنوب –غربی و غربی و بعضی مناطق شمال افغانستان را بیابان‌ها ودشتهای ریگی ولامزرع تشکیل داده‌است. ومعمولاً دارای بارندگی کم حرارت آفتابی بلند تا حدود ۴۵ درجه سانتی گراد می‌باشد. اگر فقط یک فیصد مناطق جنوبی کشور هم، جای که بیابان را در بر می‌گیرد، استفاده شوند، پس افغانستان همه ساله ۱۰۳۶٫۵ میلیون کیلوات ساعت انرژی برق بدست خواهد آورد. انرژی آفتابی به چندین شکل قابل استفاده می‌باشد. یکنوع آن در کشور اسپانیا است که بنام ۲۰PS می‌نامند نیرو پی اس ۲۰ از ۱۲۵۵ آینه بدست می‌آید سطع هر آینه ۱۲۰متر مربع وارتفاع آن ۱۶۲ متر می‌باشد. نور آینه‌ها به یک نقطه تمرکز نموده در اثر بلند رفتن حرارت آب به بخار تبدیل شده وبخارات آب توربین تولید برق در جریان می‌اندازد و ۲۰ میگا وات برق تولید می‌نماید. نوع دیگر آن بطری است که در افغانستان معمول است. در هرسال نوعیت ذخیروی بطریها بهتر می‌شود. بطری‌های آفتابی با حساسیت دوجانبه (تا ۸۰٪ ضریب فعالیت مثمراز موجود یک جانبه) طرح و و سیعاً استفاده می‌شوند. در این اوآخر استفاده از انرژی خورشیدی برای روشنایی لامپ‌ها و گرم کردن آب حمامهای منازل پخت‌وپز چراغهای دوطرف جاده‌ها واستحصال برق خیلی‌ها زیاد معمول شده‌است. در شهر کابل الی ۳۰ فیصد منازل از برق خورشیدی استفاده می‌نمایند. دولت افغانستان برای بعضی روستاها که آفتاب زیاد دارند بواسطه آینه‌ها وبطری برق را برای منازل رسانیده‌است. تا فعلاً برق آفتابی دربعضی نقاط ولایت غور، بامیان شهر کابل محمودعراقی بدخشان هلمند کندهار مزارشریف خوست نورستان پکتیا ارزگان وردک و تعداد از روستاهای افغانستان مروج گردیده وهیچ خطر جانبی مردم و محیط را تهدید ننموده‌است. امروز مردم افغانستان در هر موارد از انرژی آفتابی استفاده می‌نمایند. .

انرژی باد

پرونده:انرژی باد انرژی قابل تجدید بوده که می‌تواند سهم قابل ملاحظه را در حفظ محیط و ساختار بیلانس انرژی یک کشور ایفاء نمایند. نخستین دستگاه تحقیقاتی انرژی بادی در منطقه هوتل سفید قریه شکیبان ولسوالی زنده جان ولایت هرات نصب و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است. افغانستان دارای هزاران تنگی، کوه و تپه‌اند که می‌توان از آن انرژی بادی استحصال گردد. فعلاً در زیاده ولایات و قصبات به ولتاژ پائین نصب گردیده است.

• خاک افغانستان را از دیدگاه جریان باد می‌توان به ۳ بخش تقسیم نمود:

1. مناطق بادغیس، هرات و نیمروز، جای که سرعت بادتا به ۲۷ متر در یک ثانیه می‌رسد. در این مناطق باید از دستگاه‌های قوی بادی از ۱۰۰ کیلوات و بیشتر از ان استفاده شود.
2. مناطق داری جریانات متوسط باد – مناطق جنوب – شرقی و شرقی (ولایات قندهار، زابل، قسماً اروزگان، غزنی، پکتیا و پکتیکا)، جای که سرعت جریان بادتا به ۹ متر فی ثانیه می‌رسد. در این مناطق استفاده از دستگاه‌های بادی با قدرت از ۳۰ تا ۱۰۰ کیلوات مناسب به نظر می‌رسند.
3. مناطق داری جریانات ضعیف باد در شمال – شرق (ولایات بدخشان، تخار، بغلان و قسمت‌های جنوب – شرقی ولایت قندوز). در این مناطق سرعت باد تا به ۶ متر فی ثانیه می‌رسد. در اینجا دستگاهای بادی با قدرت از ۱ تا ۳۰ کیلوات بوده درینصورت لازم است تا تأسیسات دولتی وشخصی هرکدام برای خود دستگاه را نصب نمایند. تمامآ دستگاه‌های نامبرده تولید انرژی برق می‌توانند به اصطلاح به سیستم بیوالنت و یا متوسل با همدیگرعمل کنند، که در صورت فعال نبودن یکی دیگران بتوانند تآ مین ظرفیت وی را به عده بگییرند. درین آواخر در کشتزارهای شمال افغانستان از برق انرژی بادی غرض آبیاری مزارع خود استفاده می‌نمایند.

یورانیم

در نتیجه تحقیقات که هیئت جیولوجی فرانسه درسال ۱۳۵۰در افغانستان انجام داده بود، موجودیت عناصر رادیواکتیو، خاصتاً ذخایر یورانیم را تثبیت نموده بودند. در خاک افغانستان سه ظواهر عناصر رادیو اکتیف (اورانیم و تورانیم)– در خانشین ولایت هلمند، ولایت پنجشیر و واخان ولایت بدخشان کشف شده‌اند. سیستم تشکلات سنگ‌های مگماتیک و خصوصیات مماثل معدن خان نشین با سایر نقاط جهان بیانگر آنست که در عین شرایط، کانی‌هایی چون بیرایت، فلورایت، نفلین و عناصر نادره چون نیوبیم، تانتالیم و اورانیم U بوجود آمده‌است. در ساحه خانشین ولایت هلمند قرار تخمین جدید ناسا آمریکا مقدار ۱٬۴ میلیون تن متریک و ذخایر نیوبیم با اضافه فسفر و یورانیم وتوریمREE به مقدار ۳٬۵ میلیون تن متریک تخمین می‌گردد. این ساحه خیلی دلچسپ بوده، تحقیقات بیشتر ضرورت دارد. طبق راپور که ناسا انتشار نمود ه‌است نیوبیوم پس از آهن و مس سومین ماده طبیعی وافر در افغانستان است که به قیمت ستندرد بین‌المللی دارای ارزش ۸۱٬۲میلیارد دالر می‌باشد. تحقیقات ومطالعاتی از جانب تیم فرانسوی(C.E.A)در رابطه به تثبیت ذخایر معادن یورانیوم درمناطق مختلف افغانستان صورت گرفته بود، در نتیجه چنین وانمود گردید: ذخایر عنصر یورانیوم در ولایت‌های (فاریاب، هرات، فراه، هلمند، قندهار، کابل، ننگرهار، پنجشیر، پروان، بغلان، بامیان، غزنی وپکتیا) وجود دارد همچنان تشعشات رادیو اکتیف غیرعادی در دوناحیه وسیع یکی در کوتل لته بند درمحل بین سروبی وجلال آباد ودیگری منطقه آشپشته بامیان به ملاحظه رسیده‌است. به طور خلاصه از فاریاب درغرب، رستاق درشرق، سرخ پارسا در غوربند، مارشتان درپنجشیر، غزنی و گردیز که تحت مطالعات وتحقیقات زمین شناسان فرانسوی قرار داشت، چنین ابزار نظر شده‌است که برای اکتشافات وتثبیت ذخایر بهتر اورانیوم درافغانستان ایجاب می‌نماید تا به طریقه جیوکمیکلی متوسل شد. (در زمان حکومت سردار محمد داود خان درباره ساختن اولین ریاکتور آزمایشی هستوی در افغانستان در دومین پلان ۵ ساله انکشاف اقتصادی کشور فیصله بعمل آمده بود. به منظور اعمار این ریاکتور با اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی موافقت نامه خاصی عقد شده بود. مخارج اعمار ریاکتور و تربیه کادرهای افغان در اتحاد شوروی و همچنان در خود افغانستان را اداره بین‌المللی انرژی اتمی بر دوش گرفته بود. ریاکتور باید در سال ۱۹۶۵ شروع بکار می‌کرد وبا استفاده از منابع خام موجود در کشور پیشبینی شده بود؛ ولی به زودی بعد از استعفای صدراعظم سردار محمد داود خان این پروژه متوقف ساخته شد). تولید انرژی اتمی یک تولید مضره بوده دارای خطرات جانبی فوقلعاده می‌باشد. هر دستگاه جدید که ساخته می‌شود مدرنتر بوده ولی خطرات تشعشع را کم ننوده‌است. جدیترین ریاکتور کوچک نوع ۴S با قدرت ۱۰میگاوات که از طرف کارپوریشن «توشیبا» جاپان ساخته شده دورنمای بسیار خوب دارد. تفاوت مهم مثبت ستیشن‌های کوچک برق اتمی از منابع الترناتیف انرژی در اینست که بطری‌های هستوی می‌توانند انرژی برق رامتواترا در ظرف ۲۴ ساعت تولید کند. برعلاوه «توشیبا»، کمپنی آمریکایی" Hyperion Power Generation «و» NuScale Power «آغاز به تولید ریاکتورهای کوچک را نموده‌اند. کمپنی» Hyperion" ریاکتورهای به قدرت در حدود ۲۵ میگاوات با لوازم زیر زمینی پیشنهاد می‌کند. این مودل‌ها به شکل ستیشن‌های دیگر برق اتمی و در مطابقت کامل با مطالبات اداره بین‌المللی انرژی اتمی ساخته خواهند شد. چون افغانستان کشوریست که غنی از ذخایر انرژی لازم است که از انرژی هسته‌ای خویش فعلاً استفاده ننمایند. شرایط کنونی افغانستان بی امن خطرات فوقلعاده را ببار خواهد آورد.

تورف

ماده دیگر کم آشنا وانرژی زا تورف است. تورف زغال سنگ نارسیده وخام می‌باشد که داری شعله کم می‌باشد. از این ماده برای تولید برق حرارتی استفاده صورت می‌گیرد. ذخایر این ماده در افغانستان به ۱۱ میلیون تن می‌رسند و در ولایات نیمروز، ناور غزنی و بدخشان کشف شده‌اند احتملاً ازین نوع معادن بمقدار زیاد در افغانستان وجود داشته باشد.

انرژی حرارت داخلی زمین (جیو ترمال)

استفاده از انرژی داخل زمین امروز در ۳۵ کشور جهان بمنظور جلوگیری از آلودگی محیط، انرژی برق، گرم ساختن منازل، تربیه ماهی، تولید مواد غذائی و میوه جات، صنایع کوچک، صنعت یخ سازی، پروسس پشم و قالین، استحصال عناصر، حمامهای گرم، علاج امراض جلدی، درد استخوان و مفاصل وغیره مورد استفاده قرار دارد. پژوهش غرض استفاده از انرژی گرما جوف زمین در افغانستان در سال ۱۹۶۴ میلادی توسط زمین شناسان روسی و افغانی آغاز گردید. از اینکه افغانستان یک کشور کوهی است ودارای تکتونیکهای قدیم ونو می‌باشد. بودن چنین انرژی بقدر وافر درساحات هندوکش بخصوص هندوکش مرکزی و ساحات هرات می‌باشد. یکی از علایم این نقاط برآمدن چشمه‌های آب گرم می‌باشد که مردم افغانستان غرض علاج استفاده می‌نمایند. این چشمه‌ها در اوبی هرات، آب گرم در بلخ، دره کالو، شینه، استالف ارزگان پنجشیر بدخشان غوربند بامیان ارغنداب یافت می‌شود. این انرژی از حرارت مگما داخل زمین، بالاثر مالش پلیتهای جامد شکستگی‌ها، تحت فشار گرفتن طبقه هایدروکاربنات تولید می‌گردد. مرکبات آب‌های گرم افغانستان بای کاربنات کلورایدی، کلورایدی، سلفاید، سودیمی و بمقدار کم یکتعداد عناصر چونGe،Be،B،Fe،Ag،Zn،Pb،Ba،Li،Rb، Sr ،Sc می‌باشد که علاوه بر انرژی می‌توان بماقصد دیگر استفاده نمود. مرکز مطالعات افغانستان معاصر، که از مدت‌ها قبل مصروف مطالعه مسایل انکشاف انرژی کشور می‌باشد، به این نتیجه رسیده است که امکانات سرمایه‌گذاری در عرصه انرژی جیوترمال در افغانستان مهم و ممکن می‌باشد. منابع بالقوه طبیعی در این کشور نه تنها به انکشاف صنعتی و زراعتی ان مساعدت کرده می‌توانند، بلکه برای سرمایه گذاران و تولیدکنندگان انرژی دارای دورنمای خوبی بوده می‌توانند. وظیفه اساسی اینست، تا وزارت انرژی افغانستان به این امر توجه مبذول دارد که کشور کاملاً توان ان را دارد که خود را از دیدگاه انرژی برق تأمین کند و حتی انرا صادر نماید، نه اینکه خود را به انرژی همسایگان وابسته سازد.

جستارهای وابسته

• وزارت معادن افغانستان
• تنظیم منابع آب در افغانستان
• معادن زغال سنگ افغانستان
• معادن یورانیم در افغانستان

منابع

• ارزش و مقدار نفت و گاز افغانستان توسط اداره سروی جیولوژی آمریکا

[۱]

• ظرفیتهای انرژی افغانستان نوشته سمیع اله پویا در وبگاه روشنائی
• از راپورهای وزارت معدن افغانستان ۱۳۸۵ [۲]
• کرزی قطع درختان را از سوی نیروهای خارجی محکوم کرد در وبگاه طلوع‌نیوز [۳]
• معادن افغانستان، چاپ پوهنتون کابل، سال ۱۳۷۰، فاکولته ساینس رشته جیولوژی
• نفت و گاز افغانستان در، وبگاه سانچارک [khasar.persian.ir/post]
• از راپورهای ناسا و نوشته دوکتور میر محمد محفوظ ندائی، مورخ ۱۲٫۰۹٫۲۰۱۰، کابل، افغان پرس در مورد راپور نهائی ناسا درمورد ذخایر هلمند.
• انرژی جیوترمال در افغانستان: دورنما و ظرفیت آن نوشته داودشاه صبا، از کنسول افغانستان در آمریکا، محمدابراهیم نجف، امیرمحمد موسی زی استادان دیپارتمنت پولیتخنیک کابل، سلطان احمد تره کی، پوهنحی اقتصاد، پوهنتون هرات، فبروری ۲۰۰۴، ترجمه بزبان فارسی توسط محمد ابراهیم نجف نشر این اثرعلمی به زبان انگلیسی و فارسی می‌باشد

[۴]* جنگلات افغانستان در حال نابودی است نوشته وبگاه کابل پرس [۵]

• دولت افغانستان آبهای خودرا مهار می‌نماید در وبگاه آریانا نیوز

[۶]

• یک پروژه برق آفتابی در شهر کابل افتتاح گردید. در وبگاه دوچ ویله کشور آلمان [۷]
• پروژه سولر آفتابی در شهر چغچران به بهر برداری سپرده شد [۸]
• همکاری کشورهای آلمان وفرانسه در تعمیم وتوسعه پروژه‌های تولید برق کوچک در افغانستان

[۹]

• افزایش استفاده از انرژی بادی درافغانستان

[۱۰]

• معدن تورف در افغانستان نوشته پوهنمل نوزادی در وبگاه افغان جرمن

[۱۱]