ماندانا

ماندانا
لقب(ها)	شاهدخت مادی ملکه هخامنشی ملکه مادر
زادروز	حدود ۵۵۹ (پیش از میلاد)
زادگاه	هگمتانه
مرگ	احتمالاً ۵۸۴ (پیش از میلاد)
همسر	کمبوجیه اول
دودمان	خاندان شاهی ماد
پدر	ایشتوویگو
مادر	آرینیس شاهزاده اهل لیدیه
فرزندان	کوروش بزرگ

ماندانا نام دختر ایشتوویگو (تلفظ یونانی: آستیاگ)، پادشاه ماد، همسر کمبوجیه یکم و مادر کوروش بزرگ بود که در زمان بارداری به زندان رفت و کوروش را از او گرفتند و به چوپانی دادند تا او را بکشد.

معرفی

ماندانا یا ماندانای مادی (تولد حدود ۵۸۴ پیش از میلاد)، یک شاهدخت مادی بود، که بعدها به همسری کمبوجیه یکم درآمد و ملکه او شد. وی مادر کوروش بزرگ، شاهنشاه ایران و مؤسس سلسله هخامنشی است.

تجزیه و تحلیل تاریخی

برخی از محققان معاصر و امروزی، بر این تصورند که روایت هرودوت در مورد پیوندهای سلسله‌ای موجود، میان کوروش کبیر و قلمرو پادشاهی وی پس از فتح سرزمین‌هایی چون ماد، لیدیه و بابل، صرفاً تبلیغات اغراق آمیزی برای توجیه حملهٔ وی، به این سرزمین‌ها بوده و فاقد واقعیت تاریخی می‌باشند. از جمله به طور خاص، ادعای خویشاوندی با مادها، ادعایی بود که می‌توانست به نفع کوروش تمام شود، چراکه وی بدین ترتیب خود را به عنوان کسی معرفی می‌کرد که امپراتوری غصب شدهٔ خویش را باز پس می‌گیرد، و این گونه نزد مردم ماد قابل قبول تر به نظر می‌رسید.

این شک بیشتر به واقعیت نزدیک است که، برای آن که ماندانا دختر آرینیس لیدیه باشد، لاجرم باید پس از نبرد اکلیپسه که در ۵۸۵ پیش از میلاد بوقوع پیوست، به دنیا آمده باشد و این مصادف با زمانی است که آرینیس، به عنوان بخشی از معاهده صلح و اتحاد میان لیدیه و ماد، به ایشتوویگو داده شده بود. این موضوع بدین معناست که ماندانا هنگامی که به ازدواج کمبوجیه اول درآمد، در زیر سن ازدواج به سر می‌برد، و چنین موضوعی در ازدواجهایی که به منظور ایجاد اتحاد سلطنتی صورت می‌گیرد، بی سابقه نیست. بنابراین ممکن است چنین امری صورت گرفته باشد که این امر همچنین نشان می‌دهد که ماندانا هنگامی که تازه به سن بلوغ رسیده بوده‌است کوروش را زاده و خود کوروش نیز، در هنگام مرگ او، مرد نسبتاً جوانی بوده‌است.

به گفتهٔ هرودوت، کوروش نسب شاهانه داشته‌است. به‌جز کتزیاس، دیگر نویسندگان یونانی، ماندانا دختر آستیاگ را مادر کوروش دانسته‌اند و گزارش داده‌اند که کوروش حاصل ازدواج کمبوجیه یکم و ماندانا بوده‌است. برخی از باستان‌شناسان امروزی این روایت را معتبر می‌دانند. اما برخی دیگر اعتقاد دارند رواج این روایت ریشه‌های سیاسی داشته‌است و هدفش این بوده که از بنیان‌گذار شاهنشاهی هخامنشی، مردی نیمه‌مادی بسازد تا مادها را با فرمانروایی پارس‌ها آشتی دهد و اصولاً رابطه‌ای بین ماندانا دختر آستیاگ و کوروش قائل نیستند و آن را افسانه می‌دانند.

مرگ

منابعی وجود دارند که تاریخ درگذشت ماندانا را در سال ۵۵۹ پیش از میلاد ثبت کرده‌اند. گرچه، این تاریخ، همان تاریخی است که بعنوان تاریخ مرگ شوهرش (کمبوجیه یا کامبیز اول) در نظر گرفته شده‌است، بدین ترتیب معلوم نیست که این تاریخ، تاریخ واقعی مرگ اوست یا تاریخی است که وضعیت او بواسطهٔ مرگ همسرش، از ملکه به ملکه مادر تغییر یافته‌است.

منابع

• هینتس، والتر. داریوش و ایرانیان. ترجمهٔ پرویز رجبی. تهران: نشر ماهی، ۱۳۸۷. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۹۹۷۱-۲۰-۳. 

• Dandamayev, Muhammad A. “CYRUS iii. Cyrus II The Great”. In Encyclopædia Iranica. vol. 6. New York: Bibliotheca Persica Press, 1993a. 

r* Ballmann, e. a.. “Cyrus, King of Persia”. In New Catholic Encyclopedia. HighBeam Research, 1 Jan 2003. Retrieved 21 Sep 2012. 

• The Columbia Encyclopedia. “Cyrus the Great”. In The Columbia Encyclopedia. Columbia University Press, 1 Jan 2003. Retrieved 21 Sep 2012.