شهرستان تنکابن

شهرستان تنکابن
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	مازندران
مرکز	تنکابن
نام‌های پیشین	فیض - دیلم خاصه - شهسوار
مردم
جمعیت	۲۰۱٬۵۳۱ نفر (۱۳۹۰)
مذهب	اسلام تشیع
جغرافیای طبیعی
مساحت	۲۱۴۰ کیلومتر
آب‌وهوا
روزهای یخبندان سالانه	بدون یخبندان
داده‌های دیگر
فرماندار	سید ابراهیم هاشمی
پیش‌شماره تلفنی	0115
وب‌گاه	http://tonekanews.ir
شهرها
تنکابن، خرم‌آباد، شیرود، نشتارود، عباس‌آباد

شهرستان تنکابُن ( شهسوار یا šahsavār به معنی : شوالیه ) یکی از شهرستان‌های استان مازندران در شمال ایران است.

این شهرستان از سمت غرب به شهرستان رامسر، از شرق به شهرستان چالوس، از جنوب به رشته‌کوه‌های البرز و از شمال به دریای خزر متصل است. مرکز این شهرستان شهر تنکابن است.

شهرستان تنکابن چهارمین شهرستان بزرگ مازندران است و پرجمعیت ترین شهرستان غرب مازندران است. وسعت این شهرستان ۲۱۴۰ کیلومتر است.

این شهرستان به عنوان مرکز جذب گردشگری مازندران تایید شده است.

این شهرستان مرکز باغ‌های کیوی و پرتقال و چای است.. بزرگترین مرکز پروش و صادرکننده انواع گل‌ها و گیاه‌های زیبا و زینتی است.تنکابن با دارا بودن مراکز پرورش ماهی متعدد در شیرود ، دوهزار و .... قطب پرورش ماهی ایران است و همچنین مرکز تحقیقات ماهیان سردابی کل کشور است.

مشخصات جغرافیایی

نقشه استان مازندران به تفکیک شهرستان دریای خزر رامسر تنکابن عباس آباد چالوس نوشهر نور محمودآباد آمل فریدون کنار سیمرغ بابلسر بابل قائمشهر جویبار سوادکوه ساری میان دورود نکا بهشهر گلوگاه سمنان تهران گیلان گلستان قزوین

شهرستان تنکابن یکی از شهرستان‌های استان مازندران از نظر جغرافیایی در ۵۲ درجه و ۵۰ دقیقهٔ درازای خاوری و ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقهٔ پهنای شمالی و ۲۰ متر پایین‌تر از سطح دریای آزاد قرار دارد. شهر تنکابن درمسیر راه رشت – چالوس واقع شده و از شمال به دریای مازندران، از خاور به چالوس، از جنوب به سلسله جبال البرز و از باختر به شهرستان رامسر محدود می‌شود. براساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۹۱ مساحت این شهرستان بالغ بر ۲۱۴۰ کیلومتر مربع است. براساس آخرین آمار جمعیتی در سال ۱۳۸۹ جمعیت این شهرستان بالغ بر ۲۰۲۳۷۵ نفر بوده که از این رقم بالغ بر ۴۸۷۳۶ نفر جمعیت مرکز شهرستان تنکابن بوده است.

مسیرهای دسترسی به تنکابن عبارتند از: راه‌های ارتباطی تنکابن عبارتند از: راه تنکابن – رامسر به درازای ۲۰ کیلومتر راه تنکابن – چالکرود به درازای ۴۰ کیلومتر راه تنکابن – شانه تراش به درازای ۴۳ کیلومتر

تاریخچه شهرستان بزرگ تنکابن

شهرستان تنکابن (که نام پیشین آن قبل از انقلاب اسلامی؛ شهسوار بود) در تقسیمات کشوری، در استان گیلان تحت یک حکومت تقریباً خودمختار و تحت نظارت حکمرانان لاهیجان، شکل گرفت. ظاهراً تنکابن از اواخر دوره سلسله زندیه و اوایل دوره سلسله قاجار به دلیل اختلافات حکمران تنکابن با حاکمان رشت که مرکز گیلان محسوب می‌شد، از استان گیلان جدا و به مازندران که مرکز آن ساری بود پیوست. با توجه به مطالعات فراوان در حیطه نام این شهرستان، اینگونه بر می‌آید که از ابتدا هم تحت عنوان تنکابن نامیده می شده است (پسوند بُن که در زبان این منطقه بِن تلفظ می‌شود به معنی پایینِ می‌باشد و در اسامی مکان‌های زیادی در منطقه شمال وجود دارد. در نتیجه تنکابن به معنی پای یا زیر تنکا می‌باشد).

ظاهراً نخستین بار در اواخر قرن نهم، مرعشی در تاریخ گیلان و دیلمستان از لفظ تنکابن برای این منطقه نام برده‌است. احتمالاً این نام، از نام «قلعه تُنکا» ــ که اولیاءاللّه آملی در ۷۶۴ آن را در تاریخ رویان ثبت کرده ــ گرفته شده‌است. به نوشته رابینو، تنکابن به معنای «پایین تنکا» است.

در مورد وجه تسمیه تنکابن، نظریه دیگری نیز بیان شده است؛ تنکابن یا تنک آب بن یعنی جائیکه جلگه ساحلی دریای مازندران تنک می‌شود. تنک به زبان بومی این منطقه به معنی اندک و کم است. آن قسمت از ساحل دریا که اندک از بن کوه فاصله دارد، به عبارت دیگر آن قسمت از ساحل دریا که با پهنای کمی از بن آب ظاهر شده‌است تنک آب بن یا تنکابن نامیده شده‌است.

البته دلیل دیگری نیز برای فلسفه این نام بیان شده که به علت تابستان‌های شرجی و طاقت فرسا و همچنین زمستان تقریباً سرد منطقه و شرایط کشاورزی در این آب و هوا، از واژه تن کاه به معنی کاهنده جسم و تن برای تعبیر سختی از تن کاه بن به تنکابن درآمده‌است. تنکابن زمانی به نواحی از رودسر تا محمودآباد اطلاق می‌شد که در زمان احمدشاه این گستره منطقه‌ای از رودسر تا نوشهر را در بر می‌گرفت و با ورود به عصر پهلوی اول این منطقه که محال ثلاث تنکابن نامیده می‌شد به تدریج از وسعت‌اش کاسته شد. به طور کلی شهرستان تنکابن امروز با تنکابن قدیم تفاوت‌های زیادی دارد. در ۱۳۲۰ خورشیدی بخش رودسر خود به شهرستان مستقل تبدیل واز تنکابن منتزع گردید (از شهرستان رودسر نیز شهرستان املش منشعب شده است). بعداً و در سال ۱۳۲۵ بخش نوشهر و چالوس نیز به شهرستان مستقل تبدیل واز تنکابن جدا شد. شهرستان تنکابن در سال ۱۳۲۷ خ. ۳۷ دهستان داشت. در تقسیمات کشوری سال ۱۳۵۵ خ. مشتمل بود بر بخش‌های حومه و رامسر، دوازده دهستان و هشت شهر. پس از انقلاب اسلامی، بنا بر سابقه تنکابن، نام شهرستان شهسوار به تنکابن تغییر یافت. در ۱۳۶۴ خ. بخش رامسر از آن جدا و شهرستان مستقلی شد و اخیراً (سال ۱۳۸۹ خ.) نیز بخش‌های لنگا و کلارآباد نیز از این شهر جدا شده و تحت عنوان شهرستان عباس‌آباد در بخش شرقی این شهرستان بزرگ، به کار خود ادامه می‌دهند.

اکنون شهرستان تنکابن دارای محدوده‌ای از پل چالکرود در غرب شیرود و در شرق شهرستان رامسر آغاز و تا پارک ملی خشکه‌داران در شرق نشتارود در مرز شهرستان تازه تاسیس عباس‌آباد، امتداد دارد که گسترهٔ وسعت این شهرستان بزرگ تا مرز شهرستان چالوس می‌باشد و گسترهٔ اداری آن به عنوان معاونت کل استان از رامسر تا نوشهر می‌باشد.....

دانشگاه

این شهرستان دارای یک واحد دانشگاه آزاد می‌باشد که یکی از مراکز قدیمی و مهم دانشگاه آزاد اسلامی در ایران و دارای رتبه ی دوم پزشکی در کلیه دانشگاه های پزشکی ایران است دارای رشته‌های بیولوژی (تمامی گرایش‌ها) در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا پزشکی و هنر می‌باشد. این دانشگاه در سال ۱۳۶۵ هجری شمسی تاسیس شده است. همچنین دارای یک مرکز دانشگاهی پیام نور که در بخش خرم‌آباد قرار دارد و چند موسسه آموزش عالی غیر دولتی-غیر انتفاعی (آیندگان، رودکی و شفق) و دو مرکز آموزش عالی علمی-کاربردی (مهستان سبز شمال و قارچ صدفی) است.

اقتصاد

از محصولات مهم آن انواع مرکبات، برنج، چای و کیوی و از همه مهم ترگل و گیاه از جمله کروتنزرشکشمشادپاپیتالکامیس پاریستویانوءللاوسون را می‌توان نام برد.

محصولات مهم زراعی تنکابن

محصولات مهم زراعی این شهرستان عبارت است از: برنج، چای (رتبه اول تولید در مازندران)، گندم، خرمالو (یکی ازمهمترین تولیدکنندگان درسطح کشور) جو، لوبیا، انواع صیفی و علوفه دامی. مرکّبات آن، از جمله پرتقالِ (که از تولیدکنندگان مهم درسطح کشوراست)، مشهور است. همچنین کیوی (۹۰٪تولیدی کشور)، فندق، گلابی، سیب، آلو و آلوچه درآن به عمل می‌آید که بعضی از این میوه‌ها صادر می شود، درضمن این شهرستان یکی ازمهمترین تولیدکنندگان گل و گیاه درسطح استان است که سالانه مقدار زیادی ازآن به کشورهای حاشیهٔ دریای خزر صادر می گردد. پرورش گاو، گوسفند، بز، گاومیش، اسب، طیور و زنبور عسل، بویژه در میان بند، از مشاغل رایج آنجاست. واحدهای صنعتی پرورش دام نیز در آنجا فعالیت دارند. شیلات در کرانه‌های آن تأسیسات ماهیگیری دارد و شغل بعضی اهالی ماهیگیری است وهمچنین می‌توان از کارگاه‌های تولید ماهی قزل آلا (رتبه دوم تولید در مازندران) نام برد.

شهرک های بزرگ صنعتی تنکابن

• شهرک صنعتی سلمانشهر تنکابن
• شهرک و ناحیه صنعتی آخوند محله سلیمان آباد تنکابن
• شهرک صنعتی البرز سلیمان آباد تنکابن

صنایع جدید و معادن، و صنایع دستی تنکابن

این شهرستان دارای اداره ویژه صنعت و معدن و تجارت است که حوزه غرب مازندران را تحت پوشش قرار می‌دهد. تنکابن دارای دو شهرک صنعتی :شهرک صنعتی سلمانشهر(به مساحت 92 هکتار) و ناحیه صنعتی نارنج داربن(به مساحت 9 هکتار) می باشد. از مهمترین شرکت ها می توان به شرکت فراورده های لبنی کندلوس(واقع در شهرک صنعتی سلمانشهر)،شرکت پارس نئوپان(از بزرگترین کارخانجات تولید محصولات چوبی استان واقع در نشتارود به مساحت 10 هکتار)شرکت ناب استیل(تولید کننده انواع هود،سینک و فر استیل واقع در شهرک صنعتی سلمانشهر)،شرکت نوش (تولید کننده انواع آب میوه و نکتار در کترا)،شرکت افشره(تولید کننده کنسانتره های غیر گوشتی،انواع نکتار و آب میوه)،شرکت ترنج(تولید کننده انواع آب میوه و شربت واقع در ناحیه صنعتی نارنج داربن) وشرکت آب معدنی سیوا(واقع در منطقه سیوا سه هزار) را نام برد. از صنایع دیگر کارخانه‌ها و کارگاههای تولید چای (از جمله در قلعه گردن،کلارآباد،شعیب کلایه،چلارسر و...)، کارخانه‌های تولید موادغذایی و بهداشتی ،کارگاههای تولید پمپ(ناحیه نارنج داربن) و چندین شرکت دیگر همانند پوشاک و چرم(ازجمله کارخانه خزرخز؛ بزرگترین کارخانه چرم و پوست سابق کشور که متأسفانه این شرکت دیگر فعال نمی‌باشد) در آن فعال است. تنکابن دارای معدن سنگ آهک در چهارده کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن (نزدیک آبادی یوسف آباد) است،معادن واریزه کوهی،سنگ آهک،آهن،سیلیس،سنگ گرانیت،معادن شن و ماسه(واقع در منطقه سه هزار)،معدن تازه کشف شده طلا(در منطقه سه هزار)را می توان نام برد،همچنین درکوههای نیل کلایه گلیجان و دوهزار معادن زغال سنگ مشاهده شده‌است. برخی نیز به منابع نفت در آنجا اشاره کرده اند که وجود چند آتشکده قدیمی درحوالی روستاهای توشکون وهمش بور و وجود منابع گاز در نعمت آباد از توابع دهستان میرشمس الدین می‌تواند گواهی برآن باشد، همچنین درزمان امیراسعد تنکابنی فرزند ارشد سپهسالار اعظم وسایل زیادی برای استخراج نفت آورده شد که از نتیجهٔ آن اطلاعی دردسترس نیست،همچنین آتش سوزی ۱۳/۳/۱۳۷۰ در منطقه نعمت آباد که با حفر چاهی 18.5 متری آغاز گردیده بودو توسط متخصصین محلی و شرکت نفت بندر انزلی مهار گردید وجود مخزن گازی به مساحت 5 کیلومتر مربع در عمق 15 الی 30 متری زمین را آشکار گرداند. از صنایع دستی نمدمالی،گلیم بافی،جوراب بافی،چادرشب بافی،لاکتراشی(هنر جنگل نشینان که با چوب محصولات همچون قاشق،پارچ ودیگر ادوات تزئینی تولید می کنند)،سالی بافی(تور ماهیگیری)سفال گری(گمج،کوزه و...)و ساخت انواع ادوات ساده مربوط به کشاورزی(همچون داس،تبر،کرباس،گاجمه،بلو،گرباس،فیکا) و... را می توان نام برد.

کارخانجات تنکابن

• کارخانه تولید نان صنعتی خزرگندمک(نان تنوره)
• کارخانه پارس نئوپان نشتارود تنکابن
• کارخانه نوش تنکابن
• کارخانه بزرگ افشره تنکابن
• کارخانه ترنج تنکابن
• کارخانه آب معدنی سیواسار تنکابن
• کارخانه کنسانتره پرتقال تنکابن
• کارخانه کمپوست تنکابن
• شرکت تولید مرغ و تخم مرغ سیرنگ
• شرکت تولید مرغ و تخم مرغ طالشی
• شرکت تولید مرغ و تخم مرغ پرنازطیور
• کارخانه سنگ و معدن تنکابن(سه هزار)
• کارخانه تولید درب و پنجره UPVC و یونولیت آبشکه آرامش
• کارخانه تولید نان صنعتی خزرگندمک(نان تنوره)

کشاورزی و دام داری

کشاورزی، دامداری و باغداری اساس اقتصاد شهرستان تنکابن را تشکیل می‌دهند. آب کشاورزی شهرستان تنکابن از رودها و چشمه‌ها تأمین می‌شود و محصولات کشاورزی آن برنج، گندم، جو، سبزیجات، گل گاوزبان، گیاهان زینتی، چای، مرکبات، کیوی، فندق، گردو، گلابی، سیب، آلو، آلوچه، خرمالو و انجیر هستند. باغ‌های متعدد مرکبات در سرتاسر شهرستان تنکابن پراکنده هستند؛ انواع مرکبات، کیوی، برنج، گل‌های زینتی و چای مهم‌ترین صادرات این شهرستان را تشکیل می‌دهند.

جغرافیا

کوههای شهرستان تنکابن

مهمترین کوههای شهرستان تنکابن عبارت اند از: بلندترین قله تنکابن سیالان به ارتفاع ۴۲۵۰ متر می‌باشد، عَلَم کوه به ارتفاع۴۸۱۱، تخت سلیمان *، کوه بلور (شاه سفیدکوه)، پیت غار (ارتفاع بلندترین قله: ح ۰۰۰، ۴ متر) در حدود ۳۸ کیلومتری جنوب شهر تنکابن و جنوب شرقی آبادی آرود، نَواس کوه / نواسرکوه (ارتفاع بلندترین قله: ح ۷۰۰، ۳ متر) در حدود ۳۸ کیلومتری جنوب شهر تنکابن و جنوب آبادی آردو، سیاه کَل (ارتفاع بلندترین قله: ح ۶۰۰، ۳ متر) اَسب چَر (ارتفاع بلندترین قله: ح ۳۵۰، ۳ متر) در حدود ۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن، سَرگُل (ارتفاع بلندترین قله: ۳۵۰، ۳ متر) در حدود ۲۸ کیلومتری، بِلِس کوه (ارتفاع بلندترین قله: ۱۵۰، ۳ متر) در حدود ۳۲ کیلومتری و توله سَر (ارتفاع بلندترین قله: ۰۰۵، ۳ متر) در حدود ۳۳ کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن. گردنه «قلعه گردن» در جنوب روستایی به همین نام، در حدود یک کیلومتری جنوب غربی شهر خرم‌آباد، واقع است.

رودها و چشمه‌های تنکابن

رودهای تنکابن عبارت اند از: چشمه کیله (سه هزار) به طول حدود ۸۰ کیلومتر با جهت جنوبی - شمالی، دوهزار به طول حدود ۱۰ کیلومتر، چالَک رود/ چالِک رود به طول حدود ۴۰ کیلومتر، صفارود به طول حدود ۲۴ کیلومتر، اِزارود (هزاررود)، گرمارود (شاخه اصلی سه هزار)، نشتارود، تنگه چال، تیرِم (شیرود)، وَلَم رود، تیله رود و رودخانه میرشمس الدین باطول حدود ۹ کیلومتر. این رودها پس از آبیاری اراضی شهرستان به دریای خزر می‌ریزند.

همچنین این شهرستان دریاچه‌های کوهستانی و چشمه‌های آب گرم و معدنی دارد که از جمله آنها می‌توان آب گرمهای فلکده در لیرسر، آب گرمی در روستای میانرود و آب گرم سه هزار را که به گرمای حضرت سلیمان معروف است رانام برد. همچنین چشمه آب معدنی شلفت که درسه هزار آن هم درنزدیکی چشمه آب گرم سه هزار واقع شده‌است، آب معدنی شلفت از آب‌های معدنی بسیار گوارا و شفابخش است برای هضم غذا و ناراحتی‌های کبدی و تنظیم دستگاه گوارشی بسیار مؤثر و مفید می باشد، طعم آن شبیه لیموناد است و املاح معدنی گوناگونی دارد. متأسفانه به واسطه نبودن راه شوسه تابحال اهمیت آن بر همه کس روشن نیست، به امید آنکه ازاین آب معدنی مانند آب معدنی چشمه علی مبارک آباد دماوند (یا آب معدنی ویشی که در فرانسه است) استفاده وبهره برداری شود.

پوشش گیاهی تنکابن

پوشش گیاهی تنکابن مشتمل است بر: توسکا، شمشاد، بلوط، مَمْرَز، افرا، راش، زبان گنجشک، گون، گل گاوزبان و مراتعی برای چرای دام. از جانوران نیز دارای شغال، گراز، پلنگ، خرس، قِرقی و قوش است. در رودهای آن انواع ماهی یافت می‌شود، از جمله قزل آلا، سفید، آزاد، کفال و کپور.

آثار ملی ثبت شده شهرستان تنکابن

• ساختمان شهربانی (پهلوی – شماره ثبت ۱۵۲۲ – داخل شهر)
• پل چشمه کیله (پهلوی اول – شماره ثبت ۳۳۲۹ – داخل شهر)
• محوطه کورسر (تاریخی – اسلامی – شماره ثبت ۳۷۷۹ – بخش گلیجان، دهستان سلیمان‌آباد، روستای لاک تراشان)
• محوطه گورستانی جارجمت (هزاره اول – شماره ثبت ۳۷۸۰ – بخش گلیجان دهستان سلیمان آباد – روستای لاک تراشان)
• محوطه گورستان جیرمت (پیش از اسلام – اسلامی – شماره ثبت ۳۷۸۱ – بخش گلیجان، دهستان سلیمان‌آباد جنوب‌غربی)
• بنای سنگی کوره سر (احتمالاً اسلامی – شماره ثبت ۳۷۸۳ – بخش گلیجان، دهستان سلیمان‌آباد روستای لاک تراشان)
• محوطه و گورستان جیرلپه دشت (هزار وال اسلامی – شماره ثبت ۳۷۸۵ – بخش گلیجان دهستان سلیمان‌آباد روستای لاک تراشان)
• عمارت شهرداری تنکابن (پهلوی اول – شماره ثبت ۵۰۰۱ – داخل شهر)
• قلعه تنکا (اسلامی – شماره ثبت ۳۳۲۲)
• پل فلزی ولی اباد (پهلوی اول-دهستان میرشمس الدین روستای ولی آباد)
• حمام مَکرود
• پل چالکش پل یک دهنه لَپاسَر
• دبیرستان سنایی
• پل فلزی چالک رود
• مدرسه پهلوی سابق
• پل رضا شاهی
• حمام امیر سعد
• پل علی اباد
• پل فلزی شیرود
• ساختمان ایستگاه کشاورزی
• پل زنگشامحله
• بنای تُنِکا
• پل فلزی نشتارود
• پل قلعه گردن
• پل دودهنه خِشتِ نو
• مسجد امیر اسعد
• مسجد گیل محله
• پل علی اباد پایین
• حوض و سکوی ناهارخوران

از جمله آثار قدیمی دیگر شهرستان عبارتند از: عمارت دیوان خانه و مسجد قدیمی و قلعه پیروز در شهر خرم‌آباد در حدود یک کیلومتری جنوب شهر تنکابن؛ عمارت منتظم دیوان و حمام قدیمی در آبادی گُلیجان در دو کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن؛ عمارت شیخ نورالدین در آبادی نورآباد (احمدسرا) در هشت کیلومتری مغرب شهر تنکابن ن؛ پلهای آجری در مسیر آبادیهای رَمَج محله - کچانک و نسیه محله - فقیه محله و روستای بُرامسر؛ مسجد علامه؛ مدرسه سلیمانیه؛ و گورستانی قدیمی در آبادی سلیمان‌آباد (کالامور) در هشت کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن. منطقه جنگلی دینارسرا، مرداب نشتارود، منطقه ییلاقی داغ کوه، منطقه جنگلی سفیدآب و کوه سر، آبشار کمیلیه و کوه سرو دینارسرا

عمارت و محوطه‌های باستانی در شهرستان تنکابن

• ساختمان شهربانی تنکابن
• ساختمان شهرداری تنکابن تنکابن
• ساختمان ژاندارمری تنکابن
• ساختمان حاج خلیلی تنکابن
• نهارخوران امیراسعد تنکابن
• رستوران طوبائی تنکابن
• راه مالرو تنکابن
• فرهادجوی تنکابن

قلعه‌ها، برجها و آتشکده‌ها در شهرستان تنکابن

• قلعه نوشاه تنکابن
• قلعه کتی تنکابن
• قلعه هاله کله تنکابن
• قلعه بهکله تنکابن
• قلعه سیاورز خرم‌آباد تنکابن
• قلعه رودپشت تنکابن
• قلعه سیاه لان تنکابن
• قلعه سفید کوه تنکابن
• قلعه نرگس تنکابن
• قلعه خشن چال تنکابن
• قلعه دختر تنکابن
• قلعه ذوات تنکابن
• قلعه دژ کلار (سه قلعه از تنکابن تا کلاردشت)
• قلعه مارکو (بین تنکابن و رامسر)
• قلعه لشکرک تنکابن
• قلعه هلوکله تنکابن
• پل قلعه گردن تنکابن
• قلعه تنکا (دژ گلیج) تنکابن
• بندها و پلها در شهرستان تنکابن
• پل لپاسر تنکابن
• پل حسن کلایه تنکابن
• پل قلعه گردن تنکابن
• پل تاریخی چشمه کیله (رضا خان) تنکابن

آرامگا ه‌ها، امامزاده‌ها و زیارتگاه‌ها در شهرستان تنکابن

• بقعه آقاشیرعلی در میان ناحیه
• بقعه آقامیرشمس الدین در روستای میرشمس الدین
• بقعه ایوب پیغمبر
• بقعه صالح بن علی
• بقعه سّید علی کیا در روستای رودپشت
• بقعه سیده زیبا خانم
• امامزاده درویش ماهرو تنکابن
• امامزاده سید ابوالحسن الموید بالله
• بقعه سید ابوجعفر ثائری ابیض تنکابن
• بقعه سیدحبیب اللّه
• بقعه سیدحسین و سیدرضا در آبادی شیرود
• بقعه دو برادران در آبادی کَچانَک در سه کیلومتری و بقعه سیدجلال در آبادی زَرَوج محله گلیجان
• بقعه میرسبحان در آبادیِ تمیجانَک
• امامزاده سیدقوام الدین در روستای کبودکلایه و امامزاده عون بن علی پایین اشتوج
• امامزاده قاسم
• امامزاده اقا سید محمد طاهر در حاجی محله
• امامزاده سید حسین پلت کله (زوار)

نگاهی کلی به مکانهای تفریحی شهرستان

• پارک ملی خشکه داران

در کیلومتر ۳۰ محور تنکابن به چالوس به بعد از نشتارود و قبل از عباس‌آباد درکنار جاده واقع شده و تنها ۱۲۰ متر با دریا فاصله دارد. این منطقه حفاظت شده به عنوان تنها جنگل جلگه‌ای و بکر و از آخرین بازمانده‌های اکوسیستم‌های جنگلی جلگه‌ای شمال ایران با مساحت تقریبی ۲۶۰۰۰۰۰ مترمربع مساحت به‌شمار می رود. انواع مختلف گونه‌های جانوری و گیاهی مانند توسکا از نوع کرک که در ایران رو به انقراض است سه قلو انجیلی، انار، ممرز، بلوط، لیلکی یا کرات خرمندی، لرگ، ملج، انواع مهم شمشاد، ازگیل جنگلی و یاس وحشی می‌باشد گونه‌های متنوع و فراوان جانوری نیز از قدیم در قدیم در آن می‌زیستند و درحال حاضر زیستگاه حیوانات وحشی نظیر شغال، گرگ، خوک، گربه وحشی و پرندگانی مثل حواصیل خاکستری، قره، غاز، مرغابیها، دارغاز باکلان، اگوت بزرگ و کوچک می‌باشد. خشکه داران با شرایط مذکور و برخورداری از ساحل زیبای دریای خزر و مجاورت با شهرهای توریستی و امکانات اقامتی و پذیرایی از جمله بهترین مناطق برای اجرای تور می‌باشد درحاشیه این منطقه نیز یک موزه تاریخی طبیعی ایجاد شده که مجموعه تاکسیدرمی از حیوانات وحش شمال ایران را به نمایش گذارده و همواره مورد استقبال محققان و دانش پژوهان است با هماهنگی اداره محیط زیست می‌توان از این جاذبه بازدید کرد.

• دشت دریاسر

جاده آسفالته دو هزار از سه راهی خرم‌آباد و قبل از پل چشمه کیله آغاز و با عبور از شهر خرم‌آباد و دو راهی لتاک و پارک چالدره با طی مسافت ۴۰ کیلومتر به کلیثم می‌رسد از این نقطه در شرق جاده با صورت پیاده در حدود ۵/۱ ساعت در مسیر صعود به قله سیالان دشت زیبای دریا سر وجود دارد. این منطقه ۲۰۰۰۰۰ متر مربع مساحت دارد، ارتفاع دشت از این صحرا ۱۸۰۰ متر بوده و به این خاطر در تابستان دارای آب و هوای بسیار مطبوعی است. وجود کوهای زیبای هر تنگ لات خان بن، سیاه کل و کل تلا، کوههای پوشده از گیاهان، چشمه‌ها و رودهای پر آب دریاسر را بعنوان یکی از جاذبه‌های منحصربه‌فرد کشور معرفی می‌کند.

• منطقه ییلاقی سه هزار

مسیر دسترسی تنکابن به خرم‌آباد پس از عبور از قلعه گردن به سمت جنوب امتداد یافته و دو راهی لتاک در جانب شرقی وارد یک جاده خاکی می‌شود که به طرف منطقه زیبای سه هزار ادامه پیدا می‌کند دره سه هزار منطقه‌ای بکر، زیبا با چشم اندازهای بدیع، چمنزارها، جنگلهای مرتفع و جلگه‌ای، رودخانه پر آب سه هزار یک مانده‌است آب و هوای مطبوع به همراه آبشاره‌ها و چشمه‌های آب گوارا و آرامش رویایی این منطقه برای گروههای توریستی مشتاق آرامش و طبیعت کاملاً ایده‌آل است. پس از طی کردن مسافتی د ر حدود ۳۵ کیلومتر با وسیله نقلیه در صورت ۳۰ کیلومتر پیاده‌روی در دو کیلومتری شمال شرق روستای میان رود در غرب رودخانه پرور آب معدنی شلف قرار دارد که Ch مواد قلیایی، نمکی، آهکی، فسفر، اکسید آهن، سیلیس، پتاس، آلومین، کلر، سود، کربنات، منیزیم و اسید سولفوریک تشکیل شده و با دارا بودن خواص طبی فراوان برای درمان بیماریهای مختلف، نظیر امراض کلیوی سوء هاضمه و نقرس، امراض جلدی و درد روماتیسم مفید است این آب معدنی به همراه مناظر زیبای طبیعی اطراف مورد علاقه ورزشکاران و طبیعت گردان می‌باشد.

• غار دانیال

این غار زیبا در ارتفاعات مشرف به سلمانشهر قرار دارد سلمانشهر در ۳۰ کیلومتری شرق تنکابن در مسیر ارتباطی کناره چالوس به تنکابن قرار دارد این شهر در ساحل زیبای خزر واقع شده و مسیر دسترسی به غار دانیال از وسط شهر و از خیابان میانی شهر و محور ارتباطی در محل میدان مرکزی شهر جدا و وارد خیابان دریا گوشه می‌شود این خیابان در ادامه از شهر خارج و به طرف جنوب و دامنه‌های زیبای البرز ادامه پیدا می‌کند و در خاتمه به روستای چاری می‌رسد و از وسط رود چاری گذشته و پایان می‌یابد کل فاصله تنکابن تا آخر روستای چاری ۴ کیلومتر بوده و از محل با پای پیاده به ۱ ساعت زمان لازم است تا با عبور از ارتفاعات یلاع و زیبا و جنگلی به دهانه غار رسید. داخل غار بسیار سرد بوده و آب گوارا و سردی هم در داخل آن جاری است مواد آهکی چکیده از سقف غار منظره زیبایی دارد پهنای غار از ۲ الی ۵ متر متغیر است و طول آن نامعلوم است و به گفته بومیان به ۶۰۰۰ متر می رسد شباهت زیادی بین این غار و غار علیصدر وجود دارد این محل برای اجرای تور برای هر گروه سنی جالب و دلپذیر است.

• پارک جنگلی چالدره

در ۱۸ کیلومتری مسیر تنکابن به دو هزار و درکنار جاده قرار دارد و مسیر آسفالت بوده و پارک زیبای چالدره با ۹۴ هکتار مساحت در میان دلتای دو رود سه‌هزار و دو هزار و محل اتصال آنها قرار دارد این پارک با پل پارکینگ، سرویسهای بهداشتی، اب و برق، آلاچیق از امکانات پارک چالدره می‌باشند طرحهایی برای توسعه این پارک در دست اجرا است.

• آبشار فرهاد جوی

جاده آسفالته دو هزار و سه هزار که از تنکابن آغاز می‌شود پس از عبور از خرم‌آباد به مساحت ۲ کیلومتر به منطقه قلعه گردن می‌رسد که منظره جالبی را در دامنه ارتفاعات کوتاه و جنگلی از جلگه و دریای تنکابن به نمایش می‌گذارد. این محل با تنکابن ۸ کیلومتر فاصله دارد در کنار جاده از تونل انحرافی و تاریکی قلعه تنکا که آب و لمرود را به رود سه هزار ملحق می‌کند آبشاری ایجاد شده که ده متر ارتفاع دارد و تا ۵۰ متر قابل افزایش است در جمع محیطی زیبا برای اتراق مسافران بوجود آمده‌است.

• آبگرم سه هزار

در کنار رودخانه سه هزار آبگرمی وجود دارد که همه ساله افراد زیادی از مناطق مختلف برای درمان دردهای خود به این آبگرم مراجعه می‌کنند و از مناظر اطراف آن استفاده می‌کنند. این آب دارای ذخایر سرشاری از داروهای طبی از قبیل اسید کربنیک، گوگرد، آهن و... است. آب آن بصورت چکه چکه از سقف داخل می‌شود و از پایین خارج می‌شود.

• آبهای معدنی شلف

آب معدنی شلف شامل مواد قلیائی، آهکی و نمکی است که برای سوء هاضمه، بیماریهای کلیوی و... مفید است.

• دریا چه خزر

یزرگترین دریاچه جهان است که ساحل زیبای آن دارای چشم اندازها و مناظر بسیار بدیع و دلنشین است. از دریای خزر انواع ماهی‌ها نظیر ماهی سفید، کفال، کپور، کیلکا و انواع ماهی‌های خاویاری صید می‌شود. خاویار دریای خزر از بهترین نوع خاویار جهان است.

• دریاچه سد دریوک‌

این دریاچه حدود یک هکتار وسعت دارد و روبروی دره ولی‌آباد هزارچم و در دامنه کوه دال کمر قرار گرفته است. عمق آن حدود 5 متر است و آب شیرین دارد. اطراف آن را مراتع و مرغزار احاطه کرده است. به همین جهت مأمن و زیستگاه پرندگان بومی و وحوش است. اقلیم مناسب و فضای طبیعی و دلنشین همراه با چشم اندازهای بدیع ، جلوه تفرجگاهی جذابی را به این دریاچه بخشیده است. از آن جایی که این مجموعه دریاچه‌ها راه‌های دسترسی ، محوطه‌های اتراق ، چشم‌اندازهای طبیعی ، مرغزارهای وسیع ، پرندگان گوناگون و همچنین استفاده‌های طبی دارند ، قابلیت‌های فوق‌العاده مناسبی برای ایجاد و احداث کانون‌های تفرجگاهی ، زیستگاهی و پژوهشی یافته‌اند.

• آب گرم معدنی فلک ده

این مکان بکر در لیر سر قرار دارد، مسیر آن از سه راهی خرم‌آباد در داخل شهر تنکابن و قبل از پل چشمه کیله آغاز و پس از عبور از شهر خرم‌آباد به دو راهی لتاک می‌رسد، از این محل پس از عبور از پل به فاصله اندک دو راعی سه هزار و لیر سر وجود دارد که از این محل جاده بصورت خاکی ادامه پیدا می‌کند کل فاصله تنکابن تا روستای سنتی فلکده ۳۳ کیلومتر است. آب گرم با درجه حرارت متوسط در کنار رودخانه لیرسر و یک چشمه آب سرد به همراه جنگلهای انبوه و کوههای پوشیده از درخت برای اجرای تور و گروههای مختلف توریستی بسیار جالب است.

پارکهای موجود در شهر

• پارک کریم آباد
• پارک مادر
• پارک کوثر چشمه کیله
• پارک شورا
• پارک بانوان
• پارک خبرنگار
• پارک هفت تیر

اماکن اقامتی و توریستی تنکابن

• هتل رستوران بهارستان (کریم آباد)
• مهمانپذیر ایران (خیابان جمهوری سبزمیدان)
• هتل صدرا (کریم آباد)
• هتل آوا (جنب چشمه کیله)
• هتل سیالان (دو هزار)
• متل شایان (جنب چشمه کیله)
• مجتمع فرهنگی رشد (ولی آباد)
• مجتمع اقامتی تفریحی سیمرغ (اسلام‌آباد)
• هتل و تالار ترافیک (نشتارود تنکابن)
• هتل وازیک (نشتارود تنکابن)
• هتل ونوس (نشتارود تنکابن)
• هتل نشتارود (نشتارود تنکابن)
• هتل پاپیون (عباس آباد تنکابن)
• مجتمع اقامتی چالدره (تنکابن)
• هتل دنیا (تنکابن)
• هتل گل (تنکابن)
• هتل مروارید (تنکابن)
• هتل رستوران دهاتی (شیرود تنکابن)
• هتل آرزو (جنب پمپ بنزین نشتارود نشتارود)
• هتل نجاتی (کیلومتر ۵ تنکابن به نشتارود)
• متل سویل (کیلومتر ۵ تنکابن به نشتارود)
• هتل آپارتمان رادمهر (تنکابن)
• سوئیت‌های اقامتی آیلار (ولی آباد)
• مجتمع اقامتی گیسا (واقع در پایانه تنکابن)

دهستان‌های شهرستان تنکابن

• دهستان لنگارود
• دهستان میرشمس الدین:

ابکوله سرکوچک، حاجی‌آباد، شهرک اسلام‌آباد، باغ نظر، ولی آباد، امین آباد، میر شمس الدین، شیرج محله کوچک

• دهستان گلیجان:

تمی جانک، خزر کنار، همت‌آباد، میاندج محله، شریف‌آباد، محمدآباد، پشت جوب، زروج محله، شبخوس کول، نورالدین محله، لشتو، بازار محله، بالا شیرود، تلوسر محله، درویش سرا، احمد سرا، پائین شیرود، رمج محله، شاغوز کله، کاسه‌گر محله، کچانک، لپاسر، برامسر، خلخال محله قدیم، رودباری کنار، علی‌آباد فقیه محله، فقیه محله، لات کنار، رشیدیه، واچک، مجتمع مسکونی فرهنگیان، طاهرک محله، خلخال محله جدید، گلیجان، نصیر آباد، چناربن، گراکو، خوبان رزگاه، مسلم آباد، عماریه، پس چال، تودارک، عظیمیه، شکار پشته، تنگدشت، صالح آباد، گل محمد لنگه، پیش ششار، سورگلو، کارکوه، هاله کله، سیاه‌بند، شعیب کلایه، لرزبن، توکله، چلاسر، سلیمان‌آباد، کندسر، مازولنگاسر، میان رود، آهک چال، خشکرود، کاوه ملک، ایثارده، یوسف آباد، مهران، مرتع پیاز پشته، حاتم سرا، جل چلاسر، جلیل‌آباد، کتاله سرا، کرات چال، نارنج داربن، مرتع شلندان، نسام گام، لیه، ناحیه صنعتی، آخوند محله، آقا مقیم محله، جل آخوند محله، رستم پشته، سلیم آباد، چرخچی محله، رضا محله، سیف محله، ملا حاجی محله، ملا عظیم رزگاه، تقی‌آباد، کبود کلایه، کشکو، بالابند، حاجته، لیچ کوه، ولگ سر، دیمرون، گل زاربن، لاکتراشان، پلطان، مهاجر آباد

• دهستان تمشکل:

کاظم‌آباد، خشکبور، قلعه سر، لوله‌ده، مکرود، پلنگ آباد علیا، سرفقیه آباد، فقیه آباد، تمشکل، چکاده، معلم آباد، عبداله آباد، توبن، رودگر محله، بندبن، پل سرا، چالو، دینار سرا، سفیداب، کلنگه، کتسکو، کوتی بازار، کوه سر، علی‌آباد

• دهستان کترا:

تیل پرده سر، الکله، شمس‌آباد، پلت کله، حبیب آباد، زوار، بابولات، رود پشت، کترا، مازندران محله، مازوبن علیا، سربود، کمیلیه، طالش محله، همرود بن، دیز پشت، لات سیاه مشته

• دهستان بلده:

منصورآباد، کرات کله، کرف، ایکوله سر بزرگ، پسکلایه بزرگ، پلهمدشت، سنگرده، شیروان محله، مرزک، اکبر آباد، شیرج محله بزرگ، گیل محله، لشگرک، اغوزکله، استخر سر، کراجوبکنار، زمین بن، شیرج خیل، کاردگر محله، کنارور، امیرآباد، شانه تراش، برسیبور، میانکوه محله، همش بور، تازه آباد، نعمت‌آباد، مازوبن سفلی، قلعه گردن، هراتبر، هم گردن، خشکرود، سیاورز، گرما پشته، ولمرود، تلو سرک، جیر سرا، صداق آباد، سلیمان محله، قاشق تراش محله، میانسرا، پردارم، کل لات، تشکون، توساکله، عزیز آباد، امام زمین، پرچین پشته، داربار، عسگری آباد، مهدی‌آباد، گاوپل، لتاک، مرتع مراد، اغوزکتی، پرده سر، توسا کتی، درازلات، زردکند، گلعلی آباد، کلاچ پا، نعیم آباد، دهگاه، اسدآباد، فلک ده، لیره سر، سوای

• دهستان دوهزار:

اشکور محله، امامزاده قاسم، بالا اشتوج، بالاس، برسه، پائین اشتوج، توبن، چاره سر، خرماکله، شانه تراش محله، کلشیم، گلستان محله، پلطداربن، عسل محله، میانکوه حسین‌آباد، میانکوه سعادت، نرس، نوشا، نیل کلایه، هلوکله

• دهستان سه‌هزار:

آش محله، پلط هاله، سربالان، جیربالان، خانیان، داس دره، ذلم، سر اسبی لات، سر پل، سرواش پشته، راور، ورزمین، هلوان بالا، هلوان پائین، یاندشت بالا، کترولات، ارود، درجان، سرن، سلچ انبار، شهرستانک، قاضی محله، کرن، حرآباد، مران، مزرعه اشتیاس، میان رود، یوج

بخش‌ها

• بخش مرکزی شهرستان تنکابن (دهستان میرشمس الدین؛ دهستان گلیجان)
• بخش خرم‌آباد (دهستان بلده؛ دهستان دوهزار؛ دهستان سه‌هزار)؛ این بخش بزرگ ترین بخش از شهرستان تنکابن می‌باشد و دارای قدمت تاریخی، ملی و اسلامی است.
• بخش نشتا(دهستان تمشکل؛ دهستان کترا)

شهرها:

• تنکابن (شهسوار)
• خرم‌آباد
• نشتارود
• شیرود
• کلارآباد

منابع

• مشایخی، حبیب‌الله. «نگاهی همه سویه به تنکابن». تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.۱۳۸۰.ISBN 964-6278-75-2
• واحد پژوهش و تالیف گیتاشناسی، زیر نظر بختیاری، سعید. «اطلس گیتاشناسی استانهای ایران». تهران: موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.ISBN 964-342-165-1 http://www.gitashenasi.com
• مرکز اطلاع رسانی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تنکابن.
• صمصام الدین، علامه تنکابنی.«تاریخ جامع تنکابن»ISBN 964-91767-2-1
• سایت راسخون راسخون

پیوند به بیرون

• خبرگزاری تنکابن
• شهرستان تنکابن در وب‌گاه استانداری مازندران
• وب‌گاه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تنکابن