شهرستان فراهان

شهرستان فراهان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	مرکزی
مرکز	فرمهین
سال شهرستان شدن	۱۳۸۸
مردم
جمعیت	۳۰۰۴۲ نفر (۱۳۹۰)
مذهب	شیعه
داده‌های دیگر
پیش‌شماره تلفنی	۰۸۶
شهرها
فرمهین، خنجین
تعداد بخش‌ها
مرکزی، خنجین

شهرستان فراهان دارای دو بخش (مرکزی، خنجین) در استان مرکزی ایران است که در سال ۱۳۸۹ به طور رسمی شهرستان شد.

جغرافیا

اراک

ساوه

زرندیه

خمین

محلات

دلیجان

شازند

آشتیان

تفرش

کمیجان

خنداب

فراهان

فراهان یکی از شهرستانهای استان مرکزی و پاره‌ای از سرزمین تاریخی فراهان بزرگ است که منطقهٔ وسیعی از شمالِ شهر اراک تا مناطقی از شهرستان آشتیان و تفرش را در بر می‌گرفت واز غرب تا مرز استان همدان نیز می‌رسیدو روستای خوش آب و هوای کسرآصف در آن قرار دارد..

بیش از دویست روستای کوچک و بزرگ در فراهانِ بزرگ وجود دارد که در دشت فراهان و کوه‌های اطراف پراکنده‌اند. شهر کوچک فرمهین در مرکز فراهان و در سه راهی اراک - تفرش - فراهان قرار گرفته‌است و یک شهرک صنعتی در شهر فرمهین نیز دارد.

تقسیمات شهری و روستایی

دهستانهای و بخش‌های شهرستان فراهان:

بخش مرکزی

• فرمهین
• دهستان فشک

نقطه شهری: فرمهین

بخش خنجین

• دهستان خنجین
• دهستان تلخاب

نقطه شهری: خنجین

همچنین نام روستاهای تابعه فراهان عبارتند از :

واشقان ، چاقر ، ارتگل ، هفتان ، آرزومند ، ماستر ، قرمز چشمه ، درمنک ، شاواروق ، ائیر و .... می‌باشد.

تاریخچه

یونانیان آن را مدیا می‌نامیدند برخی گفته‌اند فراهان را طهمورث بنا کرد و دارالملک آن را ساروق کرد برخی نیز گویند فراهان را فراهان پسر همدان بنا کرده است ابن مقنع می‌گوید (ولاشگرد را بلاش پسر پیروز و بورقان را پوران دختر خسرو ساخته است) فراهان شامل ناحیهٔ پهناوری میان شهرستانهای اراک و تفرش و آشتیان است. تاریخ قم کهن‌ترین سندی که در آن نامی از فراهان آورده شده، این سند مربوط به سال ۳۷۸ هجری قمری یعنی بیش از هزار سال پیش که در آن زمان روستای فراهان جزء شهرستان قم بوده.

حمدالله مستوفی در نزهت القلوب می‌نویسد:فراهان ولایتی است و در دیه‌ها معتبر بود، دیه ساروق را دارلملک آنجا و طهمورث ساخت، اکنون دولت‌آباد و ماستر معظم قرای آنجاست.

نام یکی از شهرهای بخش مرکزی شهرستان فراهان، فرمهین است. این شهر در شمال شهر اراک و کویر میقان واقع است. هوای آن سرد و سالم و آب کلیه روستاهای آن از قنوات است که طول اکثر آنها به ۶هزار گز می‌رسد. فراهان از سه قسمت به نام بالا و پائین و سادات تشکیل می‌گردد. جمع روستاهای دهستان فراهان ۱۲۹ قریه و دارای ۶۱ هزار تن سکنه‌است. محصولاتش غلات، بنشن و میوه جات است. گله داری یکی از کارهای عمده سکنه بخش و پوست بره این حدود به خوبی معروف است و خریدار زیاد دارد. صنایع دستی زنان این دهستان قالی و قالیچه بافی با نقشه‌است.

دیگر از روستاهای قدیمی فراهان زلف آباد است که روزگاری شهر مهم و پرجمعیتی بوده‌است.

شهر فرمهین در مرکز بخش مرکزی شهرستان فراهان واقع و مرکز شهرستان است. روستاها مهم دیگر فراهان عبارتند از روستای خوش آب و هوای کسرآصف، دستجان، خوشدون، نظام آباد، تلخ آب، فشک، ماستر، شتریه، مشهدزلف آباد، فارسیجان، مشهدالکوبه واشقان. به واسطه مسطح بودن اراضی در فصل خشکی به در اکثر روستاهای فراهان می‌توان با خودرو سفرکرد. کویر نمک میقان در قسمت جنوبی دهستان فراهان واقع است و روستاهای نزدیک به کویر به واسطه مجاورت با کویر دارای هوای ناسالم و آب شورند.

نام

• دهگان در گزارش‌نامه می‌گوید: «واژه فراهان بطور قطع مرکب از دو عضو است که خوشبختانه هر دو عضو زنده و در اسماء امکنه متداول می‌باشند. «فره» به فتح اول و ثانی به معنی شکوه است عضو دوم یعنی «آن» یکمن علامت جمع باشد.» جمع دو واژه به معنای سرزمین مجد و عظمت یا جایگاه گزیدگان و آزادگان است.
• دیدگاهی دیگر آن است که فراه در زبان پهلوی به معنی شهر است و نمونه آن نیز شهر فراه در ولایت فراه افغانستان است. فراهان نیز جمع آن و به معنی شهرها است.
• دیدگاه دیگر این است که فراهان به جم فرای هامون و منظور آنچه فرای کویر میقان است بوده است.
• فراهان را در قدیم مدیا می‌نامیدند جغرافی دانان اسلامی آن را جزو بلاد جبال می‌دانستند

مردم

امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش مرکزی شهرستان فراهان در سال ۱۳۹۰ برابر با ۳۰۰۴۲ نفر بوده‌است.

کشاورزی و دامداری کار اصلی مردم فراهان است. آب قنات یکی از منابع اصلی آبیاری به شمار می‌آید. کشت غلات بخصوص گندم و نیز باغداری (از جمله انگور، بادام و گردو) در فراهان رواج دارد. فرش مهمترین صنایع دستی این شهرستان است.

در بیشتر مناطق فراهان به زبان فارسی صحبت می‌شود. در روستاها فارسی با لهجه‌های خاصی وجود دارد. خلجی از دیگر زبانهای فراهان است و در تلخاب و خلجستان صحبت می‌شود.

جشن تیرگان از رسوم قدیمی و کهن ایرانیان است که قدمتی برابر با دوران ساسانیان داشته است. ایرانیان باستان برای هر روز از سال اسم خاصی برگزیده بودند که هر گاه اسم روز اول ماه با اسم ماه هم نام بود آن روز را گرامی داشته جشن می‌گرفتند که از این بین جشن تیرگان (تیر اسم روز اول ماه تیر) و جشن مهرگان (مهر اسم روز اول ماه مهر) معروف تر است. جشن تیرگان امروزه با گذشت حدود ۱۶۰۰ سال هنوز در دشت فراهان استان مرکزی برگزار می‌شود فراهانی‌ها همه ساله در اولین روز از فصل گرم سال با حضور در کنار امامزاده ذلف آباد شهر فرمهین این روز را گرامی داشته جشن می‌گیرند.

مردم دشت فراهان در این روز از گوشه و کنار مرز پر گهر به منطقه زادگاه خود برگشته روز را تا شب در دامان طبیعت می‌گذرانند وبا طبخ غذاهای محلی مثل دلمه و آش‌های محلی درکنار اقوام روز خاطره انگیزی را سپری می‌کنند.

در منطقه فراهان به این جشن عید صغری ویا جشن آب پاشان هم می‌گویند.

برگزاری بازی‌های محلی-پاشیدن آب به همدیگر و برگزاری مجالس پرده خوانی و شبیه خوانی از دیگر رسوم این روز است.

مشاهیر

• قائم‌مقام فراهانی صدر اعظم ایران، سیاست‌مدار، ادیب، شخصیت برجسته و تأثیرگذار ایران‌زمین در عرصه حکومت و سیاست و نیز ادب و هنر
• ادیب الممالک فراهانی شاعر برجسته
• آقا غلامحسین فراهانی نوازنده مخصوص دربار دوره ناصری و استاد میرزا عبدالله
• امیرکبیر سیاستمدار ایرانی، صدراعظم ایران در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار، مؤسس مدرسه دارُالفُنون
• محمود حسابی فیزیکدان، سناتور، وزیر آموزش و پرورش و بنیانگذار فیزیک دانشگاهی در ایران.
• یوسف اعتصامی نویسنده، ناشر، و مترجم ایرانی، پدر پروین اعتصامی آشتیانی
• میرزا هدایت‌الله وزیر دفتر از رجال دورهٔ ناصرالدین شاه و پدر سیاستمدار معروف ایرانی، دکتر محمد مصدق
• حاجی ملا رجبعلی تفرشی تعزیه خوان مشهور دوره ناصری و مؤذن مخصوص محمدعلی شاه
• حسینعلی خان نکیسا خواننده بزرگ موسیقی ایرانی در دوره قاجار و پهلوی
• حاتم عسکری فراهانی ردیف دان مشهور موسیقی ایرانی
• عبدالله خان دوامی خواننده و ردیف دان بزرگ موسیقی ایرانی
• ابوالقاسم بهرامی «پدر علم میکرب‌شناسی ایران»
• سامان فراهانی سروش «دکتر، محقق و پ‍ژوهشگر مهندسی صنایع و مدیریت»
• فتحعلی واشقانی فراهانی «خوشنویس نامی ایران»
• میرزاعلی اکبرخان فراهانی نوازنده تار مخصوص ناصرالدین شاه
• بهزاد فراهانی «بازیگر نامی سینما و تئاتر»
• سعید کنگرانی بازیگر، سینما، تلویزیون، ایرانی
• شهاب میرزایی فراهانی سازنده بازی‌های رایانه‌ای فاخر ایرانی، با کسب مقامهای متعدد در جشنواره رسانه‌های (دیجیتال، خانواده، سلامت)
• محمد قریب بنیانگذار طب نوین اطفال در ایران
• فتح‌الله مجتبایی نویسنده و مترجم ایرانی
• علی امینی سیاست‌مدار ایرانی و نخست وزیر ۱۳۴۰–۱۳۴۱
• عیسی بهنام از بنیانگذاران رشتهٔ باستان‌شناسی در ایران
• آقا علی اکبر خان فراهانی موسیقی دان بزرگ ناصری
• میرزا عبدالله فراهانی موسیقی دان بزرگ و تقسیم‌کننده دستگاه‌های ایرانی
• آقا حسینقلی فراهانی ردیف دان بزرگ موسیقی ایرانی دوره ناصری
• احمد عبادی نوازنده بزرگ سه تار
• گلشیفته فراهانی هنرپیشه بین‌المللی و نوازنده ایرانی
• جمشید آهنگرانی کارگردان و فیلنامه نویس ایرانی
• پگاه آهنگرانی بازیگر و مستندساز ایرانی
• شقایق فراهانی بازیگر سینما و تلویزیون ایران
• میرزا عیسی قائم مقام پدر میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی
• جعفر مشیرالدوله از سیاستمداران و دیپلمات‌های ایران در عصر قاجار
• میرزا علی قائم‌مقام وزیر خارجه ایران، فرزند میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی
• محمد صالح علا بازیگر، مجری برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌ساز و ترانه‌سرای ایرانی

• هوشنگ فراهانی آهنگساز، نوازنده تار و ستار و نویسنده
• احمد بورقانی سخنگوی ستاد تبلیغات جنگ از سال ۶۶ تا پایان جنگ، سرپرست دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل از سال ۶۸ تا ۷۱، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال ۷۶ تا بهمن ۷۷، نماینده مجلس ششم و عضو هیئت رئیسه مجلس از سال ۷۹ تا ۸۲ و همچنین عضو شورای عالی خبرگزاری جمهوری اسلامی از ۷۶ تا ۸۴ و شورای نظارت بر صدا و سیما از سال ۷۹ تا ۸۱ بود.

جستارهای وابسته

• شهرستان فراهان
• فهرست بخش‌های ایران