مسجد جامع ساوه
مختصات: ۳۵°۰۰′۳۷.۱″ شمالی ۵۰°۲۱′۴۷.۱″ شرقی / ۳۵.۰۱۰۳۰۶° شمالی ۵۰.۳۶۳۰۸۳° شرقی
| مسجد جامع ساوه | |
|---|---|
 |
|
| نام | مسجد جامع ساوه |
| کشور |  ایران |
| استان | استان مرکزی |
| شهرستان | ساوه |
| اطلاعات اثر | |
| کاربری | مذهبی |
| دیرینگی | دوره سلجوقیان |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره سلجوقیان |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۱۵۶ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۵ دی ۱۳۱۰ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | دارد |
مسجد جامع ساوه از اولین مسجدهایی است که در ایران و در شهر ساوه ساخته شده و طی دوره‌های مختلف توسط هنرمندان ایرانی تزئین و مرمت شده‌است. به طوریکه نوسازی‌های انجام‌شده موجب شده است که اثری از بنای اولیه مسجد در روزگار کنونی باقی نماند. این مسجد تماماً از خشت و گل ساخته‌است و در نوع خود بی‌نظیر می‌باشد.[۱] این مسجد مشتمل بر یک صحن و گنبدی در جنوب، دو ایوان، یک مناره، چند شبستان، محراب‌هایی متعدد و قدیمی با خطوط کوفی و دو محراب از دوره صفویه با خط ثلث است.
خصوصیت این بنای تاریخی-مذهبی آن است که نمودهایی از سه مقطع تاریخی (قبل از اسلام، قرون اولیه اسلام و دوران صفوی) در آن دیده می‌شود.[۲] آثار و بقایای موجود بیانگر این مطلب است که در مکان مسجد فعلی در دوران ایران باستان، آتشکده بوده و در دوره اسلامی تبدیل به مسجد شده است.[۳]
موقعیت[ویرایش]
این مسجد در جنوبی‌ترین نقطه شهر ساوه، در انتهای خیابان سلمان ساوجی واقع است.
تاریخچه ساخت[ویرایش]
در دو گوشه ضلع جنوبی مسجد، ساختمانی است خشتی و گلی به شکل علامت بعلاوه، (متقاطع) که از وجود آتشکده در روزگار پیش از اسلام حکایت دارد. تا به حال به‌طور دقیق تاریخ بنای مسجد جامع ساوه تعیین نشده است، اما قدیمی‌ترین شیء که در این مجموعه پیدا شده، کتیبه‌هایی است که در سده ۴ هجری قمری نوشته شده‌اند؛ بنابراین این مسجد حداقل ۱۰۰۰ سال قدمت دارد.
مسجد جامع ساوه در طول تاریخ تغییرات زیادی کرده؛ گنبدخانه مسجد که یکی از قدیمی‌ترین بخش‌های آن است، در سده‌های چهارم و پنجم در ضلع جنوبی بنا شده، مناره مسجد متعلق به سده ششم است و ایوان غربی در سده هشتم ساخته شده‌است.
این مسجد مانند شهر ساوه در زمان حمله مغول آسیب‌های بسیاری دیده‌است.[۴]
معماری[ویرایش]
این بنا دارای شبستان‌ها و دهلیزهای زیبای آجری است که هر چشمه به عرض ۵٫۳ و طول ۲۰ متر می‌باشد و از آثار سده ششم و عصر سلجوقیان به شمار می‌رود. محراب آن دارای کتیبه‌های متعدد عمودی و افقی است که سه جانب آن را فرا گرفته و روی آن سوره‌هایی از قرآن (سوره قدر، اخلاص، جمعه) به خط ثلث و کوفی گچبری شده و در ضلع غربی میان شبستان‌های این بنا، ایوان باشکوه و رفیعی قرار دارد و در هر جانب این ایوان، حجره‌ای با درگاه تنگ و کوتاه نمودار است. گنبد مسجد به قطر ۱۴ و ارتفاع ۱۷ متر می‌باشد که ساق یا گردنه گنبد ۴ متر ارتفاع دارد و آراسته به کاشی‌های معقر می‌باشد.[۵]
مناره مسجد[ویرایش]
در گوشه شمال شرقی و بیرون از مسجد، مناره‌ای رفیع و آجری مربوط به دوره سلجوقی واقع شده‌است.
قسمت پایین این مناره ساده و قسمتهای بالایی آن با نقوش آجری مزین شده و بر اساس شواهد و مستندات، به مرور زمان قسمتی از آن تخریب یا ریزش کرده‌است و ارتفاع فعلی آن ۱۴ متر و با قطر ۵٫۳ متر می‌باشد. راه پله‌ای مارپیچ که به نقوش متنوع و برجسته مزین شده، امکان دسترسی به نوک مناره را فراهم می‌آورد.[۶]
ثبت ملی[ویرایش]
مسجد جامع ساوه که ۴ هزار و ۲۰۰ متر مربع وسعت دارد، در سال ۱۳۱۰ به عنوان نخستین مکان تاریخی استان مرکزی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.[۷]
نگارخانه[ویرایش]
-
گچبری ایوان مسجد جامع ساوه
-
یکی از حجره‌های مسجد جامع ساوه
-
نمایی از داخل مسجد جامع ساوه
-
محراب مسجد جامع ساوه
-
قسمت زیرین گنبد مسجد جامع ساوه
منابع[ویرایش]
- ↑ «مسجد جامع ساوه از اولین مساجد ساخته شده در ایران است». خبرگزاری قرآنی ایران، ۲۳ مهر ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۱.
- ↑ داود نعیمی. «فصل سوم: دیدنی‌های باستانی و دینی». در افتخارآفرینان استان مرکزی. چاپ اول. کومه، ۱۳۸۵. ۹۱. شابک ۹۶۴-۲۵۹۸-۰۹-۴.
- ↑ «اتمام مرمت ایوان شاگرد مسجد جامع ساوه». پورتال اداره کل میراث فرهنگی استان مرکزی، ۵ اردیبهشت ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۱.
- ↑ محمد مهدی بهمنی. «آشنایی با مسجد جامع ساوه». همشهری آنلاین، ۷ مهر ۱۳۸۶. بازبینی‌شده در ۳ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «مسجد جامع ساوه قابلیت جهانی شدن دارد». خبرگزاری میراث فرهنگی، ۲۰ خرداد ۱۳۸۵. بازبینی‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۱.
- ↑ روزنامه قدس، شماره ۵۵۰۹ به تاریخ ۸/۱۲/۸۵، صفحهٔ ۱۳
- ↑ احسان صفاپور. «احتمال ثبت جهانی مسجد جامع ساوه قوت می‌گیرد». خبرگزاری میراث فرهنگی، ۲ تیر ۱۳۸۵. بازبینی‌شده در ۱۹ آگوست ۲۰۱۱.
