ژان-پل سارتر
 |
||||||
| شناسنامه | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| حیطه | فلسفه غربی | |||||
| دوره | فلسفه سده بیستم | |||||
| مکتب | فلسفه قاره‌ای، اگزیستانسیالیسم، پدیده‌شناسی، مارکسیسم، هرمنوتیک، آنارشیسم | |||||
| علایق اصلی | متافیزیک، معرفت‌شناسی، فلسفه اخلاق، خودآگاهی، Self-consciousness، ادبیات، فلسفه سیاسی، هستی‌شناسی | |||||
| ملیت |  فرانسوی |
|||||
| زادروز | ۲۱ ژوئن ۱۹۰۵ | |||||
| زادگاه | پاریس، فرانسه | |||||
| تاریخ مرگ | ۱۵ آوریل ۱۹۸۰ میلادی (۷۴ سال) | |||||
| محل مرگ | پاریس، فرانسه | |||||
| مدفن | خاکسترش در گورستان مون‌پارناس، پاریس | |||||
| والدین | «ژان باپتیست سارتر» (۱۸۴۷–۱۹۰۶) «آنه ماری» (۱۸۸۲–۱۹۶۹) | |||||
| کتاب‌های چاپ شده | تهوع دست‌های آلوده مگس‌ها |
|||||
|
||||||
| امضا | ||||||
 |
||||||
ژان-پل شارل ایمار سارْتْرْ (به فرانسوی: Jean-Paul Charles Aymard Sartre) (زاده ۲۱ ژوئن ۱۹۰۵ - درگذشته ۱۵ آوریل ۱۹۸۰) فیلسوف، اگزیستانسیالیست، رمان‌نویس، نمایش‌نامه‌نویس و منتقد فرانسوی بود.
محتویات
زندگی[ویرایش]
سارتر در روز ۲۱ ژوئن ۱۹۰۵ در پاریس به دنیا آمد. پدرش «ژان باپتیست سارتر» (۱۸۴۷–۱۹۰۶) افسر نیروی دریایی فرانسه بود و مادرش «آنه ماری شوایتزر» (۱۸۸۲–۱۹۶۹) دخترعموی «آلبرت شوایتزر» پزشک معروف، برندهٔ جایزه صلح نوبل است. پانزده‌ماهه بود که پدرش به علت «تب» از دنیا رفت. پس از آن مادرش به نزد والدینش در مودون بازگشت.
پدربزرگش «شارل شوایتزر» یکی از عموهای آلبرت شوایتزر در مدرسه به آموزش زبان آلمانی اشتغال داشت. ژان در خانه زیر نظر او و چند معلم خصوصی دیگر تربیت شد و در خردسالی خواندن و نوشتن (فرانسه و آلمانی) را فراگرفت. در کودکی چشم راستش دچار آب مروارید شد، به تدریج انحراف به خارج پیدا کرد و قدرت بیناییش را از دست داد.
تا ده سالگی بیشتر خانه نشین بود ارتباط بسیار کمی با مردم داشت. همانگونه که خود در کتاب «کلمات» دوران کودکیش را بیان می‌کند، کودکی تیزهوش اما گوشه گیر بود و سال‌های کودکی را بیش از هرجا میان انبوه کتاب‌ها به خواندن آثار مهم ادبی و تاریخی گذرانده‌است. پس از آن به مدرسه لیس هنری هشتم رفت. دوازده سال بود که مادرش دوباره ازدواج کرد و با همسر جدیدش که یکی از دوستان قدیمی پدر ژان بود به شهر «لا روشل» نقل مکان نمود. این اقدام موجب نفرت سارتر از مادرش شد. تا ۱۵ سالگی برای تحصیل به مدرسه یی در «لا روشل» رفت اما تحمل شرایط مدرسه و رفتارهای خشونت‌آمیز دانش آموزان دیگر برای او بسیار دشوار بود.
ژان در سال ۱۹۲۰ به یک مدرسه شبانه‌روزی در پاریس فرستاده شد. در آنجا با یکی از همکلاسی‌هایش به نام «ٔپل نیزان» آشنا شد که این آشنایی به یک رفاقت درازمدت انجامید. نیزان در معرفی ادبیات معاصر به سارتر نقش بسزایی داشت.
در سال ۱۹۲۲ موفق به گرفتن دیپلم شد، پس از آن تصمیم گرفت به همراه «نیزان» در «دانشسرای عالی پاریس» در رشتهٔ آموزگاری ادامه تحصیل دهد. ۱۹۲۴ در امتحان ورودی از ۳۵ نفر قبول شده نهایی، رتبه هفتم را به دست می‌آورد. به همراه نیزان دست به انتشار مجله‌ای در دانشسرا می‌زند.
چهار سال بعد در امتحانات نهایی رشته فلسفه مردود می‌شود. دلیل رد شدن نیز عقیده سارتر در مورد فلسفه بود. او عقیده داشت «فلسفه فهمیدنی است، نه حفظ کردنی». سال بعد (۱۹۲۹) در امتحانات نهایی جایگاه نخست نصیب سارتر می‌شود و «سیمون دوبووار» و «ژان هیپولیت» و «پل نیزان» مقام‌های بعدی را کسب می‌کنند.
سیمون دوبووار، فیلسوف، نویسنده و فمینیست فرانسوی همراه و همدم مادام‌العمر او بود. آشنایی این دو به سال ۱۹۲۹ و زمان آمادگی دوبووار برای امتحانات فلسفه در سوربن بازمی‌گردد. سیمون دوبووار دختر ناز پرورده‌ای که تحت سلطه قرار دادهای مذهب کاتولیک بود بعد از آشنایی با سارتر شدیداً و عمیقاً به او دلبسته می‌شود و تا آخر عمر با او همراه می‌ماند هر چند که این رابطه در سال‌های پایانی عمر سارتر تا حدودی ضعیف می‌شود.
پس از اتمام تحصیلات در دبیرستان‌های «لو آور» و «لیون» به تدریس فلسفه پرداخت. پس از مدتی تصمیم گرفت که برای کامل شدن تحقیقاتش در زمینه فلسفه راهی آلمان شود. با استفاده از یک بورس تحصیلی به آلمان رفت و در برلین به ادامهٔ تحصیل پرداخت. در اینجا بود که آشنایی عمیقتری با آثار فیلسوفان بزرگی همچون مارتین هایدگر (فلسفه اصالت وجود یا اگزیستانسیالیسم) و ادموند هسرل (فلسفه پدیدارشناسی) پیدا کرد. اما پس از چندی تاب تحمل حکومت آلمان نازی را نیاورد، به پاریس برگشت و کار تدریس فلسفه را دنبال نمود.
سارتر از کودکی در پی کسب شهرت بود. به همین دلیل به نویسندگی روی آورد. با این همه مدت‌های مدیدی نوشته‌هایش یکی پس از دیگری از سوی ناشران بازگشت داده می‌شدند و او بدینخاطر نتوانست به آرزوی دیرینه‌اش جامه عمل بپوشاند. اما در ۱۹۳۸ و با نگارش نخستین رمان فلسفی‌اش با نام «تهوع» به شهرتی فراگیر دست یافت. در این رمان تکان دهنده دلهره وجود و بیهودگی ذاتی هستی، با جسارتی بی‌سابقه ترسیم شده‌است. پس از آن، نگارش مجموعه‌ای از داستان‌ها با نام «دیوار» (۱۹۳۹) را آغاز کرد که به دلیل شروع جنگ جهانی دوم ناتمام ماند. سارتر تا آخر عمر با سیمون دوبوار ارتباط داشت اما آنها که ازدواج را یک امر بورژوایی می‌دانستند، تا آخر عمر با هم ازدواج نکردند. یکی از مواردی که در آن سارتر همیشه مورد انتقاد بوده زندگی سه نفره او با دوبوار و یک دختر جوان بوده است. دوبوار که دو جنس گرا بود و به دختران جوان تمایل داشت با مشورت سارتر دختر جوانی را وارد روابط آنها می‌کرد و این روابط گاهی چند ماه طول می‌کشید.[۱] در جریان این روابط دخترانی مثل ناتالی سوروکین، وندا کساکیویکز و بیانکا لمبلین به شدت آسیب دیدند.[۲][۳]
فعالیت‌های ادبی[ویرایش]
بطور کلی دو دوره در زندگی حرفه‌ای سارتر وجود داشت. اولین دورهٔ زندگی حرفه‌ای او دورهٔ پس از نوشتن اثر معروف‌اش، هستی و نیستی، بودو نوشتن رمان تهوع. سارتر به آزادی بنیادی انسان اعتقاد داشت و باور داشت که «انسان محکوم به آزادی است. »
در دومین دورهٔ حرفهٔ زندگی‌اش، سارتر به‌عنوان روشن‌فکری فعال از نظر سیاسی شناخته می‌شد. سارتر از طرفداران کمونیسم بود، هرچند که هرگز به‌طور رسمی به عضویت حزب کمونیست فرانسه درنیامد. وی بیشتر عمر خویش را صرف مطابقت دادن ایده‌های اگزیستانسیالیستی‌اش کرد. سارتر معتقد بود که انسان باید خود سرنوشت‌اش را تعیین کند. وی همچنین، مطابق با اصول کمونیسم، باور داشت که نیروهای اقتصادی-اجتماعی جامعه که از کنترل انسان خارج هستند، نقشی حیاتی در تعیین مسیر زندگی اشخاص دارند. در سال ۱۹۶۴ جایزه ادبی نوبل به سارتر تعلق گرفت، ولی او از پذیرفتن این جایزه خودداری کرد.
نقد[ویرایش]
برخی فیلسوفان معتقدند که سارتر در کارهایش مفاهیم متناقضی را در کنار هم قرار داده است. برای مثال هربرت مارکوزه معتقد بود که افکار سارتر متناقض و بیش از حد ایده‌آل گراست و این ایده‌آل گرایی خلاف ادعای سارتر در مورد واقع گرایی است.[۴] همچنین، ریچارد وولهایم و توماس بالدوین نشان می‌دهند که نقد سارتر از فروید در واقع بر اساس یک تفسیر اشتباه از کارهای فروید بنیان نهاده شده است.[۵]
مرگ سارتر[ویرایش]
از سال ۱۹۷۳ به بعد تقریباً تمامی قدرت بینایی خود را از دست داده بود و دیگر قادر به نوشتن نبود، با این همه او سعی می‌کرد با انجام مصاحبه‌ها، دیدارها و حضور در مراسم کماکان چهره‌ای فعال و اجتماعی از خود نشان دهد. برای نمونه ملاقات او با «آندریاس بادر» زندانی سیاسی و عضو «فراکسیون ارتش سرخ» (RAF) در «زندان اشتوتگارت» (آلمان) توجه همگان را برانگیخت. ۱۹۷۹ در یک کنفرانس مطبوعاتی جنجالی به حمایت از آوارگان جنگ ویتنام (Boat people) پرداخت. در جایی دیگر از مبارزه مردم ایران علیه محمدرضاشاه پهلوی و آزادی زندانیان سیاسی و همچنین مبارزه مردم شیلی علیه دیکتاتوری آگوستو پینوشه طرفداری نمود.
در سال ۱۹۸۰ روزنامه «نوول ابزرواتور» اقدام به انتشار گفتگوی سارتر با «بنی لویس» - فیلسوف و نویسنده - نمود که شگفتی همگان از جمله دوبوار را بهمراه داشت. سارتر در این مصاحبه به بحث در مورد نکاتی همچون «روابط میان فردی و شرایط اجتماعی» پرداخت. این گفتگو تا حدی نشانگر تطابق نظریات سارتر و لویس بود.
ژان-پل سارتر در روز ۱۵ آوریل ۱۹۸۰ در سن ۷۵ سالگی در بیمارستان بروسه پاریس در پی خیز ریوی از دنیا رفت. او حتی تا پایان عمر یک چهره سرشناس جهانی باقی‌ماند؛ خبر درگذشت او به سرعت در سراسر جهان پخش شد و حدود ۵۰ هزار نفر در پاریس در مراسم خاکسپاری اش شرکت کردند، در حالی که بیش از ده سال از افول سارتر در فرانسه گذشته بود. این مراسم پرجمعیت‌ترین تشییع جنازه یک فیلسوف در قرن بیستم بود؛ از این نظر می‌توان او را به ولتر - فیلسوف بزرگ عصر روشنگری فرانسه - تشبیه نمود.
خاکستر او در گورستان مون‌پارناس در حوالی محل زندگی دوران پیری اش در محله‌ای از پاریس به خاک سپرده شد، جایی که ۶ سال بعد همسفر زندگی اش سیمون دوبووار به همراهش آرمید. ۳ سال پس از مرگ سارتر، سیمون دوبووار کتابی با نام تشریفات خداحافظی در مورد مرگ وی منتشر کرد. یک هفته بعد از مرگ سارتر روی جلد هفته نامه نوول ابزرواتور که سارتر به آن علاقه داشت و واپسین گفتگوهایش هم در آن منتشر شده بود، بر زمینهٔ سرمه‌ای تیره تصویر درشتی از چهرهٔ سال خوردهٔ سارتر چاپ شد، و زیر آن با حروف سفید واپسین عبارت کتاب واژه‌ها آمد:
تمامی یک انسان، از تمامی انسان‌ها ساخته شده و برابر کل آنها ارزش دارد، و ارزش هر یک از آن با او برابر است.
فلسفه سارتر[ویرایش]
- نوشتار اصلی را ببینید: فلسفه اگزیستانسیالیسم سارتر
آثار[ویرایش]
جدول زیر گزیده‌ای از آثار سارتر را به نمایش می‌گذارد. مهمترین اثر فلسفی سارتر به نام "نقد خرد دیالکتیک" هنوز به فارسی ترجمه نشده‌است.
| فارسی | فرانسه | انگلیسی | سال انتشار |
|---|---|---|---|
| تهوع | La nausée | Nausea | ۱۹۳۸ |
| دیوار | Le mur | The Wall | ۱۹۳۹ |
| مگس‌ها | Les mouches | The Flies | ۱۹۴۳ |
| خروج ممنوع | Huis clos | No Exit | ۱۹۴۴ |
| سن عقل | L'âge de raison | The Age of Reason | ۱۹۴۵ |
| روسپی بزرگوار | La putain respecteuse | The Respectful Prostitut | ۱۹۴۶ |
| راه‌های آزادی | Morts san sépulture | The Victors | ۱۹۴۶ |
| بودلر | Baudelaire | Baudelaire | ۱۹۴۶ |
| دست‌های آلوده | Les mains sales | Dirty Hands | ۱۹۴۸ |
| شیطان و خدا | Le diable et le bon dieu | The Devil and the Good Lord | ۱۹۵۱ |
| گوشه‌گیران آلتونا | Les séquestrés d'Altona | The Condemned of Altona | ۱۹۵۹ |
| جنگ شکر در کوبا | Ouragan sur le sucre | Sartre on Cuba | ۱۹۶۰ |
| چرخ‌دنده | L'Engrenage | ۱۹۶۲ | |
| زنان تروا | Les Troyennes | The Trojan Women | ۱۹۶۵ |
| کلمات | les mots | The Words | ۱۹۶۴ |
| هستی و نیستی | |||
| کار از کار گذشت | |||
| مرگ در جان | |||
| مرده‌های بی کفن و دفن | |||
| بازیگر و قربانی | |||
| ابله خانواده (مقاله انتقادی) | L'idiot de la famille | The Family Idiot
|
۱۹۷۱–۷۲ |
| در دفاع از روشنفکران |
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ژان-پل سارتر موجود است. |
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ژان پل سارتر در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- ↑ Appignanesi, L. (1988). Simone de Beauvoir. London: Penguin Books.
- ↑ Holveck, E. (2002). Simone de Beauvoir's philosophy of lived experience: Literature and metaphysics. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
- ↑ Riding, Alan (April 14, 1996). "The Odd Couple". The New York Times. Retrieved 15 October 2015..
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Paul_Sartre%23Criticism
- ↑ Thomas Baldwin (1995). Ted Honderich, ed. The Oxford Companion to Philosophy. Oxford: Oxford University Press. p. 792.
- philosophypages
- تهوع- ژان-پل سارتر- ترجمه امیر جلال الدین اعلم- انتشارات نیلوفر- چاپ هفتم- ۱۳۸۳- تهران
- غَثیان (تهوع)- ژان-پل سارتر- ترجمه مهدی روشن‌زاده- انتشارات فرهنگ جاوید- چاپ اول- ۱۳۹۱- تهران
- چرخ‌دنده- ژان-پل سارتر- ترجمه داریوش مؤدبیان- نشر قاب- چاپ اول- ۱۳۸۱- تهران
- شیطان و خدا -ژان-پل سارتر- ترجمه ابراهیم گلستان -
- ژان-پل سارتر؛ فیلسوف همیشه معترض - دویچه وله - ۱۴٫۰۴٫۲۰۱۰
پیوند به بیرون[ویرایش]
|
||||||
|
||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||
- زادگان ۱۹۰۵ (میلادی)
- درگذشتگان ۱۹۸۰ (میلادی)
- ژان-پل سارتر
- آنارشیستهای اهل فرانسه
- اسیران جنگی اهل فرانسه
- اسیران جنگی فرانسوی در جنگ جهانی دوم
- اعضای فرهنگستان هنر و دانش آمریکا
- اگزیستانسیالیستها
- اگزیستانسیالیسم بیخدا
- انسانگرایان اهل فرانسه
- برندگان جایزه نوبل ادبیات
- برندگان جایزه نوبل اهل فرانسه
- بیخدایان اهل فرانسه
- حامیان مواد روانگردان
- دانشآموختگان مدرسه عالی نرمال
- ردکنندگان لژیون دونور
- رماننویسان اهل فرانسه
- زندگینامهنویسان اهل فرانسه
- زندگینامهنویسان سده ۲۰ (میلادی)
- فعالان ضد جنگ اهل فرانسه
- فیلسوفان اهل فرانسه
- فیلسوفان بیخدا
- فیلسوفان سده ۲۰ (میلادی)
- فیلسوفان سده ۲۰ (میلادی) اهل فرانسه
- فیلمنامهنویسان اهل فرانسه
- فیلمنامهنویسان مرد
- کمونیستهای اهل فرانسه
- مارکسیستهای اهل فرانسه
- محققان یهودستیزی
- مدفونان در گورستان مون‌پارناس
- منتقدان ادبی اهل فرانسه
- نابینایان اهل فرانسه
- نمایشنامهنویسان سده ۲۰ (میلادی)
- نمایشنامهنویسان مرد
- نمایشنامهنویسان اهل فرانسه
- نویسندگان اهل پاریس
- نویسندگان اهل فرانسه
- نویسندگان سده ۲۰ (میلادی) فرانسه
- نویسندگان مارکسیست
- نویسندگان نابینا
- نظامیان اهل فرانسه جنگ جهانی دوم
- هستیشناسان
- طرفداران عشق آزاد
