غلامحسین ابراهیمی دینانی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری، جستجو
غلام‌حسین ابراهیمی دینانی
فیلسوف
Philosopher Dinani.jpg
شناسنامه
نام کامل غلام‌حسین ابراهیمی دینانی
لقب استاد،[۱] دکتر[۲]
حیطه فلسفه
دوره معاصر
مکتب فلسفه اسلامی، فلسفه اشراق
زادروز ۵ دی ۱۳۱۳
زادگاه روستای دینان خمینی شهر اصفهان، ایران
دین مسلمان
مذهب شیعه
استادان سید روح‌الله خمینی
سید محمدحسین طباطبایی
شاگردان محسن کدیور
اسماعیل منصوری لاریجانی
مصطفی بروجردی


غلامحسین ابراهیمی دینانی (زاده ۵ دی ۱۳۱۳ برابر ۲۶ دسامبر ۱۹۳۴ در روستای دینان، از توابع درچه، خمینی شهر اصفهانفیلسوف ایرانی است. عمده شهرت وی به علت پژوهش در حکمت اشراق و سهروردی و احیای آن در سال‌های اخیر است. وی با بررسی تمامی آثار و نوشته‌های شیخ شهاب‌الدین سهروردی تا کنون چندین کتاب مهم در رابطه با فلسفه و افکار این فیلسوف ایرانی نگاشته‌است. هم اکنون استاد بازنشسته گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران[۳] و در دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، دانشگاه مذاهب اسلامی و دانشگاه آزاد اسلامی به تدریس فلسفه اشتغال دارد. ابراهیمی دینانی همچنین عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران است. او در سال ۱۳۸۴ با کتاب دفتر عقل و آیت عشق، ۱۳۸۵ با کتاب درخشش ابن رشد در حکمت مشاء[۴] و ۱۳۸۹ با کتاب فلسفه و ساحت سخن[۵] برنده جایزه کتاب سال شد.[نیازمند منبع]

دینانی در مدرسه حجتیه قم به تحصیلات حوزوی پرداخته و در آن مدت سید علی خامنه‌ای[۶] از افراد هم بحث و هم حجره‌ای اش بوده‌است. وی همچنین از شاگردان سید روح‌الله خمینی[۷] و علامه طباطبایی بوده و شاهد مباحث فلسفی هانری کربن و علامه طباطبایی بوده‌است.[۸]

کتاب‌های خرد و خردورزی، گفتار حکیم و آینه‌های فیلسوف و چندین مجلد کتاب و نشریه دیگر دربارهٔ جایگاه فلسفی او است. تا به حال چندین مقاله و فیلم مستند نیز دربارهٔ این فیلسوف، نوشته و ساخته شده‌است.

کلاسهای آزاد وی جهت دانشجویان فلسفه و محققین و علاقه‌مندان مطالعه آزاد فلسفه اسلامی در انجمن حکمت و فلسفه ایران برقرار است. غیر از کلاسهای دانشگاهی و آزاد، دینانی سلسله درسهایی با عنوان معرفت در شبکه چهار تلویزیون ایران دارد.[۹]

زندگینامه و تحصیلات[ویرایش]

وی در ۵ دی سال ۱۳۱۳ در شهر درچه روستای دینان از توابع خمینی شهر که امروزه جزو شهرستان خمینی شهر اصفهان است بدنیا آمد. وی پس از تحصیل ابتدائی در روستای خود، در مدرسه علمیه نیم آورد اصفهان به تحصیلات دینی مشغول شد. پس از گذراندن دوره سطح و مقدمات فلسفه، سال ۱۳۳۳ وارد حوزه علمیه قم شد و ضمن تحصیل خارج فقه و اصول نزد مراجع بزرگ، نزد علامه طباطبائی به فراگیری فلسفه نیز پرداخت؛ که شاهد مباحث فلسفی هانری کربن (فرانسوی) و علامه طباطبایی نیز بود. فلسفه را در اصفهان نزد حکیم ضیاء پور شروع کرد و در قم در سطح عالی با علامه طباطبائی به پایان رساند و از شاگردان خاص او گردید. در سال ۱۳۴۵ و پنج سال پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی به تهران مهاجرت کرد و وارد دوره کارشناسی دانشگاه تهران شده و پس از اخذ درجه کارشناسی جهت گذراندن امورات زندگی به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآمد. تا دریافت دکترای ادامه تحصیل داد و سال ۱۳۵۲ از رساله دکتری تخصصی فلسفه خود دفاع کرد. سال ۱۳۵۳ ازدواج کرد که ثمره آن دو دختر می‌باشد و همان سال به عنوان استاد فلسفه در دانشگاه فردوسی مشهد مشغول به تدریس شد. سال ۱۳۶۲ به تهران منتقل شده و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران شد و تاکنون استاد این دانشگاه است. وی صاحب تالیفاتی بسیاری در زمینه فلسفه می‌باشد که در آن به نقد آرای فلسفی فلاسفه بزرگ و شرق پرداخته و در ذیل آنها به ارائه نظرات خاص فلسفی خود پرداخته است.[۱۰]

دینانی در سمینارها و همایش‌های متعدد داخلی و خارجی شرکت داشته و مقالات و آثار فراوانی در حوزه فلسفه و دین پژوهی به رشته تحریر درآورده که برخی از کتابهایش جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را دریافت نموده‌است و در اولین دوره همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۰ با عنوان چهره برتر فلسفه تقدیر شدند.

جلسات هانری کربن و علامه طباطبایی[ویرایش]

در کتاب خرد و خردورزی آمده‌است: «... منزل ذوالمجد در خیابان بهار... جلسات علامه با کربن تشکیل می‌شد و آقایان دکتر سید حسین نصر، دکتر سپهبدی، دکتر شایگان، محمد تجویدی نقاش، هبوطی... و صائنی زنجانی حضور داشتند... به اتفاق استاد به سمت تهران حرکت می‌کردیم... جوان‌ترین عضو جلسات بنده بودم... کربن در عین شیفتگی به تشیع، به تمام معنا فرنگی بود.» و در سئوالی که دینانی از کربن در مورد عقایدش و ضرورت مرشد می‌پرسد و اینکه مرشد شما کیست، جواب می‌گیرد که: «بله،... من اُویسی هستم. (در یکی از مصاحبه هایتان گفته بودید که از کربن پرسیدند که اگر اهل طریقتی، مرشدت کیست و او گفت که من اویسی هستم! منظورش چه بود؟

- بله او گفته بود اما منظور این نبود که او مرشدش «اویس قرنی» است بلکه اویسیه فرقه‌ای هستند که معتقدند اصلاً مرشد لازم نیست! خود اویس اصلاً خدمت پیغمبر اسلام (ص) نرسید، یک دفعه آمد و نصفه روزه رفت.

از کربن پرسیدم که حالا مرشد لازم ندارید، ذکر که دارید، ذکر خفی یا جلی شما چیست؟ او گفت: همین که تا صبح ذکر قال الباقر و قال الصادق می‌خوانم، همین ذکر من است. این جوابی بود که کربن به من داد حالا هر طور می‌شود این را تفسیر کرد. مشروح گپ‌وگفت فارس با غلامحسین ابراهیمی دینانی).[۱۱]»

سیر زندگی و تحصیلات[ویرایش]

  • تولد ۱۳۱۳.
  • تحصیلات ابتدایی در دینان
  • مقدمات در مدرسه علمیه نیماروداصفهان.
  • اساتید ادبیات عرب: شیخ محمدعلی حبیب آبادی و حاج شیخ عباسعلی ادیب حبیب آبادی.
  • استاد بخشی از شرح لمعه: محمدحسن نجف آبادی.
  • سفر به قم ۱۳۳۳.
  • تحصیل در مدرسه حجتیه و هم حجره بودن با سید علی خامنه‌ای.[۱۲]
  • تحصیل خارج و فقه اصول در حوزه علمیه قم.
  • اساتید دروس فقه و اصول سطح: مرحوم مجاهدی، سلطانی طباطبایی، فکور یزدی و شیخ عبدالجواد سدهی.
  • اساتید درس خارج فقه و خارج اصول: آیت الله بروجردی، آیت الله اراکی، آیت الله سیدمحمد محقق داماد و آیت الله روح‌الله موسوی خمینی.
  • اساتید فلسفه: حکیم ضیاپور (اصفهان)، شیخ عباسعلی ایزدی نجف آبادی و سطح عالی علامه طباطبایی (قم) و از شاگردان نزدیک او.
  • دیگر اساتید او عبارتند از: آیت‌الله سلطانی طباطبایی، آیت الله منتظری، آیت‌الله مجاهدی تبریزی، آیت‌الله محمد فکور یزدی، شیخ جواد تبریزی، شیخ عبدالجواد اصفهانی و دکتر غلامحسین صدیقی.
  • تدریس در حوزه.
  • ترک حوزه پس از وفات آیت‌الله بروجردی و سفر به تهران جهت تحصیل فلسفه و زندگی.
  • کارشناسی، کارشناس ارشد و دکترای تخصصی فلسفه از دانشگاه تهران. از ۱۳۴۵ الی ۱۳۵۲.
  • ازدواج در سال ۱۳۵۳.
  • تدریس فلسفه در دانشگاه‌ها از سال۱۳۶۱ تاکنون.
  • نگارش آرای فلسفی و اندیشه‌ها.

سمت‌ها و عناوین[ویرایش]

آثار[ویرایش]

دینانی تا کنون بیش از بیست کتاب و مجموعه نگاشته است و صدها مقاله. وی سه بار جایزه کتاب سال را بدست آورده است. آثار او بسیار است به طوری که تاکنون هیچ مرکزی تمامی آثار مکتوب و صوتی او را جمع‌آوری نکرده است. آثار صوتی و تصویری او مربوط به کلاسها، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌های مستندی است که طی چهل سال گذشته صورت گرفته شده است.

کتابها[ویرایش]

برخی از کتابهای به چاپ رسیده غلامحسین دینانی عبارتند از:

  1. قواعد کلی فلسفی در فلسفهٔ اسلامی(در سه مجلد)، چاپ و نشر انجمن حکمت و فلسفه، تهران، ۱۳۵۷و مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۵.
  2. دفتر عقل و آیت عشق، سه جلد، انتشارات طرح نو، ۱۳۸۰.
  3. ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، سه جلد، انتشارات طرح نو، ۱۳۷۶.
  4. وجود رابط و مستقل در فلسفه اسلامی، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۲. و مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  5. شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، انتشارات حکمت، ۱۳۶۴.
  6. اسماء و صفات حق، انتشارات اهل قلم، ۱۳۷۵و سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۶.
  7. نیایش فیلسوف، دانشگاه رضوی آستان قدس، مشهد، ۱۳۷۷.
  8. شبهه آکل و ماکول، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (دبا). بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۸۷.
  9. درخشش ابن رشد در حکمت مشاء، ناشر طرح نو، ۱۳۸۴.
  10. فیلسوفان یهودی و یک مسئله بزرگ، ناشر هرمس، ۱۳۸۹.
  11. هستی و مستی، حکیم عمر خیام نیشابوری، ناشر اطلاعات، ۱۳۹۰.
  12. فلسفه و ساحت سخن، ناشر هرمس، ۱۳۸۹.
  13. مقدمه‌ای بر شرح فصوص جندی، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی.
  14. ع‍ق‍لان‍ی‍ت و م‍ع‍ن‍وی‍ت، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
  15. دُر سخن (هزار نکته قصار فلسفی و عرفانی)، ناشر نور سخن 1394 سایت کتاب
  16. معمای زمان و حدوث جهان، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۳
  17. سخن ابن سینا و بیان بهمنیار، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۲
  18. خرد گفتگو (درسگفتارهای فلسفی)، ناشر هرمس 1393 خبر انتشارمقدمه کتاب
  19. از محسوس تا معقول، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۴
  20. من و "جزمن"، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۴
  21. معاد، انتشارات حکمت ایران 1391[۱۳]
  22. پرسش از هستی یا هستیِ پرسش، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۵

مقالات[ویرایش]

چند نمونه مقاله از صدها مقاله او:

  1. «حکمت متعالیه ملاصدرا در آیینه احادیث»، خردنامه صدرا ۱۳۷۹ شماره ۲۲.
  2. «قاضی سعید قمی یکی از حکمای حوزه فلسفی اصفهان»، خردنامه صدرا ۱۳۸۲ شماره ۳۲.
  3. «فلسفه هگل در بوته نقد»، خردنامه صدرا ۱۳۸۱ شماره ۲۷، ۲۹، ۳۰.
  4. «عالم خیال»، خردنامه صدرا ۱۳۸۱ شماره ۲۸.

مصاحبه[ویرایش]

دینانی با اشخاص مختلفی مصاحبه کرده که بعضی به صورت مصاحبه در جراید و وب سایتهای خبری ارائه شده و بعضی دیگر به صورت کتاب درآمده. در اینجا نمونه‌ای از مصاحبه او دربارهٔ تاریخ تدریس فلسفه در حوزه علمیه قم و خاطرات او دربارهٔ استادشان، علامه طباطبایی آورده می‌شود:


شاگردان[ویرایش]

اکثر افرادی که در سه دهه گذشته از دانشگاه تهران در رشته فلسفه فارغ‌التحصیل شده‌اند از شاگردان او هستند.[نیازمند منبع] بسیاری نیز در کلاس‌های درس او در حوزه علمیه قم، دانشگاه‌های مختلف و کلاسهای آزاد شرکت کرده‌اند. از جمله شاگردان او می‌توان به محسن کدیور، اسماعیل منصوری لاریجانی، احدفرامرز قراملکی و احمد احمدی اشاره کرد.[نیازمند منبع]

نظرگاه‌ها دربارهٔ دینانی[ویرایش]

در زیر نظرگاه‌هایی از بعضی محققین دربارهٔ دینانی وجود دارد.

کتابهای خردوخردورزی، سرشت و سرنوشت، گفتار حکیم، شعاع شمس و آینه‌های فیلسوف توسط اساتید و نویسندگان فلسفی، دربارهٔ مقام علمی او به عنوان یک فیلسوف نوشته شده. «در صد و بیست و هفتمین شماره هفته‌نامه[۱۴] پنجره با آثار و گفتارهایی از احمد احمدی، رضا سلیمان حشمت، غلامرضا اعوانی، کریم فیضی، علی اوجبی، دکتر سعید انواری، حسن سیدعرب و اسماعیل منصوری لاریجانی به روش، منش و جایگاه فلسفی دینانی می‌پردازد».

دینانیِ، فیلسوفی است که آرای اش منحصر به خود اوست و از پس سال‌ها تحصیل حوزه و دانشگاه و تفکر و تعمق، شناخت و تسلط ویژه‌ای در فلسفه شرق و غرب دارد،[۱۵] اما از پنجره یک فیلسوف اسلامی به جهان نگاه می‌کند. او نوع چینش فلاسفه غرب و شرق را نه به جغرافیای زمین و یا نوع دین می‌داند، بلکه آنها را در نهایت به دو دسته اشاعره و معتزله تقسیم می‌کند.[۱۶] هرچند به عنوان یک فیلسوف اسلامی، آرای او بسیار متأثر از ابوعلی سینا، ملاصدرا و سهروردی است[۱۷] اما نظریات شخصی بسیاری به فلسفه اضافه نموده‌است. به اعتقاد علی اوجبی نویسنده خردوخردورزی، انتشار کتاب‌هایی چون ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام و دفتر عقل و آیت عشق، مهم‌ترین آثار این فیلسوف ژرف‌اندیش است که او (دینانی) را از تمامی اندیشمندان معاصر ممتاز می‌سازد. او به فلسفه به مثابه موجود زنده واحد و نه اجزای جدای از هم و به منزله یک جریان سیال و پویا و نه رودهای مستقل و جدای از هم نگاه می‌کند.[۱۸] اما همکار و دوست قدیمی وی دکتر سید یحیی یثربی اخیراً در نقدی بر کتاب «درخشش ابن رشد در حکمت مشاء» بر آنند که دینانی کمتر از توان فلسفی خود بهره برده به نوعی روزمرگی دچار شده‌اند.[۱۹]

سرباز عقل[ویرایش]

دینانی میزان سنجش و درک هر چیزی را عقل می‌داند، حتی درک انسان از خدا را. دینانی را می‌توانی فیلسوفی از تبار معتزله و عقل گرا دانست که به اشراق معتقد است و در عین حال فیلسوفی است متاله و اهل حکمت متعالیه و آشنا به تمامی جوانب عرفان. دینانی کتابی دارد با نام دفتر عقل و آیت عشق که در آن به جایگاه عقل در حکمت و فلسفه پرداخته و از عقل دربرابر عقاید اشاعره دفاع کرده و به نقد اندیشه‌های فلاسفه و عرفای شرق و غرب در این مورد می‌پردازد و در نهایت آرای خود را ارائه می‌نماید و عشق را فرایند درک ژرف عقلی و خواست براثر شناخت عمیق می‌داند و تعارضی بین این دو نیست و هیچ‌کدام آن یکی را نفی نمی‌کند، بلکه عشق حقیقی رااز مسیر عقل میسر می‌داند. به او القابی چون «سرباز عقل» نیز نسبت داده می‌شود

آثار منتشره دربارهٔ اندیشه‌های دینانی[ویرایش]

  1. کتاب آینه‌های فیلسوف، به کوشش عبدالله نصری و نشر سروش، چاپ سوم۱۳۸۹.
  2. کتاب سرشت و سرنوشت، به کوشش کریم فیضی و نشر اطلاعات، ۱۳۸۸.
  3. کتاب شعاع شمس، به کوشش کریم فیضی و نشر اطلاعات، ۱۳۸۹.
  4. کتاب گفتار حکیم، به کوشش محمدجعفر محمدزاده و نشر امرود، ۱۳۹۰.
  5. کتاب خرد و خردورزی، به کوشش علی اوجبی و نشر مؤسسه خانه کتاب، ۱۳۸۸.
  6. نشریه پنجره، شماره۱۲۷، بهمن ماه۱۳۹۰، پاسداشت سالها خردورزی استاد غلامحسین ابراهیمی دینانی.[۲۰]
  7. کتاب دُر سخن - هزار نکته قصار فلسفی و عرفانی از گفتار دینانی به کوشش امیر اسماعیلی، چاپ دوم، نور سخن ۱۳۹۴

شرکت در برنامه معرفت[ویرایش]

معرفت یک برنامه تلویزیونی است که دینانی در آن به بیان اندیشه‌های فلسفی و عرفانی خود می‌پردازد. موضوع هر برنامه متغیر است و بیشتر حاوی مطالبی است که ریشه فلسفه اسلامی دارد و سعی شده‌است به زبان مردم نزدیک باشد. این برنامه از آبان ماه سال ۱۳۸۷ تا کنون به صورت منظم از شبکه چهار سیما ساعت ۱۹ پخش می‌شود.[۲۱]

پانویس[ویرایش]

  1. روایت عقل و عشق سایت مناظره و گفتگو
  2. زمان کجاست؟ آیا وجود دارد یا نه؟ خبر آنلاین
  3. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، [۱]، استاد گروه فلسفه.
  4. ایسنا، [۲]، جایزه کتاب سال۱۳۸۵.
  5. کتاب معاصر، [۳]، فهرست برگزیدگان سیزدهمین دوره جایزه کتاب فصل / مهر۸۹.
  6. «مثل عمار؛ مروری بر خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین ناطق نوری از مبارزات رهبر انقلاب». ایسنا، ۱۳ بهمن ۱۳۸۸. 
  7. مردم سالاری، [۴]، خاطرات دینانی.
  8. زندگینامه غلامحسین ابراهیمی دینانی وب‌گاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
  9. آپارات، [۵]، سلسله درسهای معرفت به بیان استاد دینانی.
  10. زندگینامه غلامحسین ابراهیمی دینانی وب‌گاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
  11. دینانی در گفتگو با اوجبی، خرد و خردورزی.
  12. زندگینامه آیت‌الله خامنه‌ای (قسمت چهارم): شیفته نواب صفوی ، علی اکبر ناطق نوری نیز در خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ شده می‌گوید در آن زمان آقای خامنه‌ای را در مدرسه حجتیه دیده است. علی اکبر ناطق نوری می‌نویسد نزدیک‌ترین دوست آقای خامنه‌ای در آن مدرسه شیخ حسین ابراهیمی دینانی بود که بعدها لباس روحانیت را کنار گذاشت و حالا به نام دکتر ابراهیمی دینانی معروف است که از اساتید شناخته شده فلسفه و حکمت در ایران به شمار می‌رود.
  13. http://hekmat-ins.com/index.aspx?portal=Portalhekmat&Page=117&lang=fa&type=book&id=279
  14. تریبون، [۶]، پرونده‌ای دربارهٔ دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی در «پنجره».
  15. روزنامه ایران، [۷]، گفتگو با غلامحسین ابراهیمی دینانی: پست مدرنیسم دست خالی، جیغ بنفش.
  16. دینانی، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، اول.
  17. خردوخردورزی.[۸]
  18. خردوخردورزی, متن سخنان نویسنده.[۹]
  19. تریبون، [۱۰]، کدام در خشش؟ «وب سایت یثربی».
  20. تریبون، [۱۱]، پرونده‌ای دربارهٔ دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی در «پنجره».
  21. آپارات، [۱۲]، سلسله درسهای معرفت به بیان استاد دینانی.

منابع[ویرایش]

پیوند به بیرون[ویرایش]