زبان‌های بربری

نقشه سخن‌گویان به زبان بربری در آفریقای شمالی.
طوارق	تمازیغت مرکزی
تریفیت	چونوآ
قبایلی	چااویا
تسوسيت	بربر صحرایی

آمازیغی (در آمازيغى: ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ تامازیغت) یا زبان بربری یک زبان است که بیشتر در میان مردم قاره آفریقا به‌ویژه مراکش و الجزایر و به مقدار کمتر در لیبی و تونس و مالی و چند کشور دیگر گویشور دارد. ریشه این زبان ریشه آفریقا-آسیایی است. در سالهای اخیر طرفداران سازمان جهانی آمازیغ تلاشهای خود را منسجم تر نموده تا در کشورهای شمال آفریقا آنرا به عنوان زبان رسمی تعیین نماید. این تلاش با مخالفت گروههای اسلام گرا و سلفی و عربهای متعصب روبرو شده است. مراکش، لیبی(زمان قذافی)، الجزایر و مالی پذیرفته‌اند که آمازیغ در مدارس و مناطق بربر نشین رسمی باشد.بیشترین جمعیت آمازیغی در مراکش ساکن است.تقریباً نیمی از مردم زبان عربی را نمی‌فهمند. زبان آمازیغی دارای ۷ لهجه است. آمازیغ زبان کهن بومیان سفید شمال آفریقا و از گروه زبانهای فرعونی مصر است. اکثر مردمان مناطق کوهستانی شمال آفریقا آمازیغ هستند عربها مهاجرین قرون هفتم میلادی به بعد هستند مهاجرت عربها از عراق و شبه جزیره عربی به مصر و شمال آفریقا تا یکصد سال قبل بطور مستمر وجود داشته است. آمازیغ ها از نظر قومی به قوم بربر معروف هستند. نژاد بربرهای شمال آفریقا سفید قفقازی است. آنها زبان خود را تامازیغت می نامند. ریشه و هویت این قوم و یا زبان مورد اختلاف است. زبان آنها پیوند با زبان مصر قدیم و زبان عربی دارد و البته واژگان زیادی از زبانهای هندو-اروپایی در این زبان وجود دارد.

در پی بهار عربی و تغییر دولت ها این زبان گسترش بیشتری یافت و در مغرب و الجزایر تقریبا رسمی شد.

قرار دادن زبان آمازیغی

[[پرونده:|centre|thumb|449x449px|سبز: زبان رسمى ابى: زبان ملی

قرمز: بدون به رسمیت شناختن ]]

لهجه‌های آمازیغی

• لهجه سوسی (مراکش)
• لهجه قبائلی (الجزایر)
• لهجه امازیغی اطلسی
• لهجه ریفی (مراکش)
• لهجه امازیغی شاوی (الجزایر)
• لهجه طوارقی (الجزایر). (لیبی)، (مالی، نیجر)
• لهجه نفوسی (لیبی)
• لهجه زناتی (الجزایر، مراکش) بنا بر بعضی اسناد قبایل زناتی و صنهاجه-مجوسی بوده و از بین‌النهرین و غرب ایران به شمال آفریقا آمده‌اند.

ریشه شناسی

پرچم و خط آمازیغی

در مورد اینکه زبان آمازیغی جزو کدام گروههای زبانی است نظریات متعددی بیان شده پژوهشگران عرب سعی کرده‌اند این زبان را به زبانهای سامی و حامی مرتبط سازند. غربی ها نیز دیدگاه های متفاوتی دارند اما نظر غالب این است که زبان آمازیغ جزو گروه های زبان حامی و سامی نیست و یک زبان مستقل است ریشه آن به بین 7 تا 12 هزار سال قبل برمی گردد. زبانشناسان مرکز طارق ابن زیاد در کتابهای جدیدی که منتشر کرده‌اند اعلام کرده‌اند زبان آمازیغ از نظر ساختار و قواعد هیچگونه ارتباطی به زبانهای سامی ندارد اما با زبان قبطی از بعضی جهات نزدیک است و بطور کلی زبان آمازیغ واژگان زیادی به عربی رایج در منطقه شمال آفریقا داده است و کلمات زیادی نیز از عربی گرفته است اما هیچ شباهت ساختاری با زبان عربی ندارد. زبان آمازیغ خط خاص خود را دارد که در دویست سال گذشته به فراموشی سپرده شده است. اما اکنون این خط مجدداً احیاء و مورد استفاده قرار می گیرد.

Tinifagh intedeni

در مورد منشاء قوم بربر نیز همان اختلافات و تعدد دیدگاه ها وجود دارد. احتمال دارد این مردم همان مردمان و یا بقایای تمدن کارتاژ و یا فنیقی ها باشند. در شمال آفریقا بربرها نسبت به عرب زبانها سفید پوست تر هستند بعضی طوایف آنها به نژاد قفغازی/ ایرانی شبیه هستند البته بربرهای مالی رنگ تیره تری دارند و از نظر شکلی با عربها تفاوتی ندارند.

تحولات اخیر

احمد دغرنی رئیس حزب امازیغی قبلاً اعلام کرده بود که باید زبان آمازیغی سومین زبان رسمی مراکش باشد.[۱] فاطمه تبعمرانت، هنرمند امازیغی عضو پارلمان این کشور به جای استفاده از زبان عربی ترجیح داد تا محمد الوفا، وزیر پرورش ملی را با زبان مادری خود یعنی آمازیغی مخاطب قرار دهد. وزیر پرورش ملی پس از آن که سخنان فاطمه تبعمرانت نماینده پارلمان را فهمید در پاسخ وی گفت، از زمانی که آموزش زبان امازیغی آغاز شده (۲۰۰۳)، تا کنون ۵۴۵ هزار دانش آموز، زبان مادری خود را آموخته‌اند که این تعداد ۱۵ درصد از کل دانش آموزان دوره ابتدایی در ۴۰۰۰ مؤسسه آموزشی را تشکیل می دهند . وی افزود وزارت پرورش ملی هم اینک ۱۴ هزار آموزگار و استاد زبان امازیغی و ۳۰۰ ناظر پرورشی را به این منظور در استخدام دارد . احمد عصید پژوهشگر فرهنگ امازیغی به العربیه.نت گفت بکارگیری زبان امازیغی نیازمند تصویب مقررات ویژه ای به منظور زمینه سازی برای استخدام این زبان به عنوان زبان رسمی در کنار زبان عربی در مغرب است . [۲]

منابع

• پیشینه بربرها یا آمازیغ ها[۳]

Wikipedia contributors، "Berber languages،" Wikipedia، The Free Encyclopedia، http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Berber_languages&oldid=237568697 (accessed September ۱۷، ۲۰۰۸).

پیوند به بیرون

• پیشینه بربرها یا آمازیغ ها[۴]
• Early Christian history of Berbers
• Emazighen
• Amuddu n-Umsiggel - a philosophical Berber story
• Interview with Karl-G. Prasse (source)
• Libyamazigh Page about Libyan culture with Tamazight language section.
• Tifinagh
• Ancient Scripts
• Ennedi
• Tawiza
• Berber
• Interview with Rachid Aadnani on the Amazigh issue
• Algerian Dardja Online Dictionary: contains many Tamazight terms
• Imyura Kabyle site about literature

فرانسوی

• Berber Research Center (INALCO، Paris) Articles and maps of high scientific value for a large audience