ایمان و عقلانیت

ایمان و عقلانیت دو روش باور هستند که در درجات مختلف تعارض و یا سازگاری با هم قرار دارند. عقلانیت باوری مبتنی بر عقل یا شواهد است. ایمان باوری مبتنی بر الهام، وحی، یا اقتدار است. واژهٔ ایمان معمولاً به باوری گفته می‌شود که در فقدان، یا علی‌رغم عدم دلایل عقلی یا شواهد پذیرفته می‌شود.

هرچند گاهی واژه‌های «ایمان» و «باور» مترادف هم درنظر گرفته می‌شوند، برابر پنداشتن آنها درست نیست، زیر ایمان بخشی (زیرمجموعه‌ای) از باور است.

به طور کلی دو دسته دیدگاه در مورد رابطه میان ایمان و عقلانیت وجود دارند:

1. عقل‌گرایی: بر آن است که حقیقت بایستی با استفاده از خرد و تحلیل مبتنی بر واقعیت‌ها باشد، نه بر پایهٔ ایمان، دگم، سنت، یا آموزه‌های دینی.
2. ایمان‌گرایی: بر آن است که ایمان ضروری است، و باورها می‌توانند بدون وجود شواهد یا عقل پذیرفته شوند، و حتی در تضاد با شواهد یا عقل باشند.

در برخی دیدگاه‌ها، از جمله در کلیسای کاتولیک معتقدند که ایمان و عقل می‌توانند و باید در کنار هم کار کنند. این دیدگاه در بخش‌نامه پاپی صادرشده از ژان پل دوم به نام «در مورد ایمان و عقل» (Fides et Ratio) آمده‌است.

جستارهای وابسته

• ارزش
• الوین پلانتینگا
• ایمان و فلسفه
• رابطه بین علم و دین
• روش‌های به‌دست‌آوردن دانش
• لئو اشتراوس
• معرفت‌شناسی
• ویلیام آلستون

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Faith and rationality»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱۹ فروردین ۱۳۹۲).