پیروز نهاوندی

پیروز نهاوندی یا فیروز که با لقب ابولؤلؤ نیز شناخته می‌شود قاتل عمر بن خطاب است. وی که یکی از نجاران خبره شهر نهاوند بود بعد از حمله اعراب به ایران و سقوط نهاوند شاهد قتل عام و به بردگی کشیدن همشهریان و هموطنان خود بود و همیشه در پی تلافی گرفتن از اعراب بود و با زیرکی خود را به دربار رساند سپس بعد از چندی توانست عمر را به قتل برساند و از محل بگریزد. به تلافی قتل عمر، عبید الله بن عمر، زن و دختر خردسال پیروز نهاوندی و دو ایرانی دیگر به نام های (هرمزان و جفینه) را به ظن دست داشتن در ترور کشت.

اطلاعاتی پیرامون زندگی او پیش از ترور عمر بن خطاب و سرنوشت پیکرش موجود نیست. مقبره‌ای قدیمی در کاشان وجود دارد که متعلق به محل دفن پیروز نهاوندی است.

آنگونه که در کتاب (تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی) گفته‌شده، فیروز یا ابولؤلؤ یکی از ایرانیان در دوره اولیه ورود اعراب به ایران بوده‌است. فیروز دختری داشته به نام مروارید و از آنجا که در زبان عربی به مروارید لؤلؤ می‌گویند او را ابو لؤلؤ یا پدر مروارید نامیده‌اند.

قتل عمر

آوازهٔ وی تنها پیرامون قتل عمر و رویدادهای پس از آن است.او عمر بن خطاب را در ۲۶ ذی‌الحجه ۲۳ ه. ق/۲ نوامبر ۶۴۴ با ۳ یا ۶ ضربه با خنجر ۲ سر او را کشت.

دربارهٔ خاستگاه وی و زندگانی‌اش اطلاعات مختلف‌اند اما می‌توان قویترین قول را ریشهٔ نهاوندی وی دانست و اینکه در جنگ به اسارت اعراب و به بردگی مغیره بن شعبه حاکم کوفه در آمده بود.

دین وی را اغلب منابع زرتشتی دانسته‌اند اما برخی گفته‌اند که چون پیش‌تر در جنگ با رومیان اسیر شده‌بود به دین مسیحیت گروید. دانشنامهٔ اسلام نیز دین او را مسیحی نوشته‌است.

دربارهٔ انگیزهٔ قتل عمر نیز همچون دیگر بخش‌های زندگی او اختلاف است. اغلب منابع گفته‌اند با اینکه در دوران عمر ورود غیر عرب به کوفه ممنوع بود، مغیرة بن شعبه در نامه‌ای از عمر خواست وی به کوفه بیاید تا از توانایی‌هایش همچون آهنگری و درودگری و نقاشی بهره برند، عمر با این درخواست موافقت کرد.

پیروز در کوفه برای خود کار می‌کرد اما بخشی از درآمد خود را به مغیرة بن شعبه می‌پرداخت. پس از چندی ابولولو از میزان بالای خراجی که مغیرة بن شعبه از وی دریافت می‌کرد (روزی دو درهم یا ماهی سه درهم) به عمر شکایت کرد اما عمر شکایتش را مردود دانست و کار آندو به مشاجره انجامید. اندکی بعد ابولولو با خنجری عمر را در مسجد مضروب کرد و هنگامی که خواست از میان جمعیت بگریزد تعدادی را مجروح کرد. در نهایت به گفتهٔ برخی منابع دستگیر و کشته‌شد. برخی دیگر معتقدند که هنگام فرار خودکشی کرد.

دربارهٔ قتل عمر برخی دیگر نیز معتقدند نقشهٔ قتل را دیگرانی که از سخت‌گیری‌های عمر ناراضی بودند طراحی کردند و او تنها مجری این نقشه بود، زیرا چند روز قبل برخی هشدارهایی به عمر داده‌بودند. عبدالرحمن بن عوف یا عبدالرحمن بن ابی بکر قتل عمر را توطئه‌ای میان ابولولو و دو ایرانی دیگر بنام‌های جفینه و هرمزان دانستند. پس از آن عبید الله بن عمر فرزند عمر، آن دو نفر و همچنین دختر خردسال ابولولو و زن ابولولو را نیز کشت.

فرزند عمر را چند ساعتی بازداشت کردند اما خلیفهٔ بعدی عثمان در نخستین روز خلافت دستور آزادی وی را داد. این اقدام مورد اعتراض شدید علی بن ابیطالب و یارانش واقع شد. پس از به خلافت رسیدن علی بن ابیطالب، عبید الله بن عمر از ترس قصاص به نزد معاویه گریخت و در جنگ با علی بن ابیطالب و یارانش کشته‌شد.

از آنجا که اتهام ابولولو ثابت نشده‌بود، این انتقام‌گیری فرزند عمر به منازعات کلامی انجامید.

آرامگاه

مقبره بابا شجاع الدین منسوب به ابولولو، کاشان، ایران، اکنون مقر نیروی انتظامی است.

نوشتار اصلی: آرامگاه ابولؤلؤ

سرنوشت پیکر ابولولو روشن نیست، اما در ایران و در میان برخی شیعیان شایع است که وی پس از کشتن عمر به زادگاهش در فین کاشان گریخته و پس از مرگ در آنجا دفن شده‌است. در جنوب جاده کاشان به فین آرامگاهی با عنوان «آرامگاه بابا شجاع الدین» منسوب به وی موجود است، که اثر آنرا می‌توان دست کم در کتاب های سده ششم نیز یافت.

این آرامگاه شامل صحن، ایوان، رواق و گنبد هرمی ۱۲ ضلعی است که با کاشی فیروزه‌ای پوشش یافته‌است.

از هنگام ساخت این بنا اطلاع دقیقی نیست، خواندمیر در حبیب السیر و قاضی نورالله شوشتری در مجالس المومنین از وجود قبری منسوب به ابولؤلؤ در کاشان خبر داده‌اند، بلکه صاحب مجمل‌التواریخ و القصص (تألیف ۵۲۰ هجری قمری) به نقل از مأخذی قدیم‌تر، ابولؤلؤ را از مردم فین کاشان دانسته‌است

قدیمی‌ترین تاریخ موجود بر بنا نیز بدین شرح است: «هذا قبر عباد من عباد الله الصالحین حشره الله مع من کان یتولاه، بتاریخ ۷۷۷ قمری» از تاریخ گچ‌بریهای دیگر موجود نتیجه می‌شود که در دوران حسینعلی خان، برادر فتحعلی شاه قاجار نیز تعمیراتی در این مکان صورت گرفته‌است.

شیخ دانشگاه الازهر مصر بخاطر کشته شدن خلیفه مسلمانان سنی بدست یک ایرانی، ضمن خودداری از دیدار با حمید بقایی رئیس پیشین سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ایران در قاهره، خواستار ویرانی کامل آرامگاه ساخته شده بر مزار پیروز نهاوندی در کاشان شده بود.