همخوان

برای همخوان در خوانندگی، همخوان (خواننده) را ببینید.

هَمخوان،هَم‌آوا، صامِت یا حرفِ بی‌صدا آوایی است که به‌تنهایی تلفظ نمی‌شود و به هنگام تولید (در گذر از اندام‌های گویایی) به مانع برخورد می‌کند و در نتیجه آوای تازه‌ای به آن افزوده می‌شود.

به عبارت دیگر، در دانش آواشناسی، همخوان صدایی گفتاری است که با بسته‌شدن کامل یا جزئی از مجرای صوتی فوقانی ایجاد می‌گردد. مجرای صوتی فوقانی به قسمتی از مجرای صوتی گفته می‌شود که بالاتر از حنجره قرار دارد.

از آن‌جایی که شمار صداهای همخوان در زبان‌های دنیا بسیار بیشتر از تعداد حروف همخوان در هر الفبایی است، زبانشناسان سامانه‌هایی ایجاد کرده‌اند مانند الفبای آواشناسی بین‌المللی (IPA) تا برای هر همخوانِ مشخص یک نماد تعیین کنند. درواقع، الفبای لاتین، که برای نوشتن انگلیسی و الفبای بسیاری از زبان‌های دیگر استفاده می‌شود، حروف همخوان کمتری نسبت به صداهای همخوان آن دارد؛ بنابراین، دوحرفی‌هایی مثل "ch"، "th"، "sh" و "zh" برای توسعهٔ الفبای آن استفاده می‌شوند و بعضی از دوحرفی‌ها بیش از یک همخوان را نمایش می‌دهند؛ مانند تفاوت تلفظ حروف "th" در دو واژهٔ "thing" و "this".

همخوان‌های زبان فارسی

زبان فارسی ۲۳ صامت دارد که عبارتند از:

ء (ع)، ب، پ، ت (ط)، ج، چ، ح (ه)، خ، د، ر، ز (ذ، ض، ظ)، ژ، س (ث، ص)، ش، ف، ق (غ)، ک، گ، ل، م، ن، و، ی.

حرف‌های قراردادی که برای همخوان‌های زبان فارسی نهاده شده‌است:

• ب (انفجاری، انسدادی)
• پ (انفجاری، انسدادی)
• ت، ط (انفجاری)
• ث، س، ص (سایشی)
• ج (انفجاری)
• چ (انفجاری)
• ح، ه‍ (سایشی)
• خ (سایشی)
• د (انفجاری)
• ذ، ز، ض، ظ (سایشی)
• ر (غلتان)
• ژ (سایشی)
• ش (سایشی)
• ع، ء (انفجاری)
• غ، ق (انفجاری)
• ف (سایشی)
• ک (انفجاری)
• گ (انفجاری)
• ل (روان)
• م (خیشومی)
• ن (خیشومی)
• و (سایشی)
• ی (روان).

منابع

• ابولقاسمی، محسن، تاریخ زبان فارسی، سازمان سمت، ۱۳۷۳.