درخت تاقوک
jh تاگوک / داغداغان | |
---|---|
تا گوک (Celtis australis) | |
طبقهبندی علمی | |
فرمانرو: | درختان |
Division: | درختان گلدار |
رده: | دولپهایها |
راسته: | گل سرخ |
تیره: | شاهدانگان |
سرده: | تا L. |
درخت تاقوک یا تَگوک Taghouk یا درخت"" تـَ "" یکی از درختانی است که به همراه درخت سرو نزد ایرانیان باستان از تقدس برخوردار بوده و معمولا خانمها بر آن پارچهای و یا رووش(تکه باریک پارچه) میبستند برای رفع بلا و یا بر آورده شدن حاجات. درخت تاقوک بسیار شبیه به درخت قهوه و درخت زیتون است. میوه آن شبیه به قهوهاست بیشتر خوراک دام و حیوانات میشود. از چوب درخت آن آثار مذهبی و مقدس مانند درب عبادتگاهها و محراب و منبر مساجد را می ساختهاند. چوب آن بسیار مستحکم و انعطاف پذیر است. این درخت نزد اقوام کهن هند و ایرانی از تقدس برخوردار بوده و در مکانهای مقدس آن را می کاشتهاند این درخت بطور خودرو در مناطق کوهستانی حاشیه کویر میروید. از چوب درخت تاقوک شکلهایی مانند صلیب + درست می کردند و برای چشم زخم بر بازوی بچه ها می بستند در منطقه قهستان و در دهستان زیبد درخت تاقوک و درخت اناب -عناب و سنجد که همگی از یک خانواده هستند به فراوانی وجود دارد. درب صوفه زیبد دارای یک چشمه مقدس در ایوان سنگی درب صوفه است که در قدیم یک علم یا پرچم تزئین شده با انواع پارچه و یک درخت تاقوک بوده است که بومیان به آنها گره می زدند و آب چشمه را برای شفا و روشنایی چشم و چشم زخم استفاده می کردند. این سنت ریشه در آیین های کهن آریایی و میترایی دارد.دانههای تاقوک از دانههای عناب کوچکتر و محکمتر و شگل گرد تری دارد. در قدیم دانههای تاقوک را با هسته آن آسیاب میکردند و برای مصارف دارویی استفاده میکردند. درخت تاقوک مانند درخت انجیر کوهی علاقه به مناطق کوهستانی کم آب دارد.
نام[ویرایش]
تاگوک شاید به معنی انگور گرد باشد چون تا و تاگ و تاق به معنی انگور یا درخت انگور است و گوک یعنی گرد. کوچک شده گوی کوچگ یا گرد کوچک .
بنظر می رسد درختی که در ترکمن صحرا از آن بنام داغداغان[۱] یاد می شود که درختی است برگریز از راستهٔ گل سرخ∗ از تیرهٔ شاهدانگان∗[۲] جنس داغداغانها∗ که میتواند میان ۲۰ تا ۲۵ متر ارتفاع پیدا کند. همان درخت تاگوک باشد و یا از یک خانواده باشند.
هر دو درخت بیشتر به عنوان یک گیاه زینتی کاشت میشود زیرا در برابر آلودگی هوا مقاوم است و طول عمر زیادی دارد.رویشگاه هر دو نوع مناطق سنگلاخی و باغچهها و ایوانهای طبیعی است. همانطور که در جنوب خراسان و قهستان تاقوک درخت مقدسی است این درخت در فرهنگ ترکمن،نیز مقدس و محترم است.خراسانی ها و ترکمنها چوب آن را به شکل خاص تراشیده و به گردن کودک میآویزند تا چشم نخورد. شکل صلیبی آن از قدیم نزد اقوام هندو ایرانی رایج بوده است. نقش داغداغان هم برای جلوگیری از "نظر خوردن" در فرش ترکمنی بافته میشود.[۳]
به نقل از لغتنامه دهخدا، در گویش اصیل شمیران تهران به درخت داغداغان «ته» و در گویش مردم دیلمستان به داغداغان تادانه میگویند.[۴]
جستارها[ویرایش]
- درخت های مقدس
- داغداغان
- قلعه زیبد و درب صوفه