ویکی‌پدیا
  |
|
نمای وبگاه
|
|
| نشانی | http://www.wikipedia.org |
|---|---|
| شعار | دانشنامه آزادی که هر کسی می‌تواند آن را ویرایش کند |
| تجاری؟ | خیر |
| نوع | دانشنامهٔ برخط |
| عضویت | دلخواه |
| زبان(ها) | چند زبانه (۲۸۵ زبان)[۱] |
| مالک | بنیاد ویکی‌مدیا (غیرانتفاعی) |
| پایه‌گذار | جیمی ولز، لری سنگر[۲] |
| رده در الکسا |
جهان:  ۶اُم (اردیبهشت ۱۳۹۵)[۴] |
| وضعیت | فعال |
ویکی‌پدیا (به انگلیسی: Wikipedia) یک دانشنامهٔ اینترنتی چندزبانه با محتویات آزاد است که با همکاری افراد داوطلب نوشته می‌شود و هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد می‌تواند مقالات آن را ویرایش کند. نام ویکی‌پدیا واژه‌ای ترکیبی است که از واژه‌های ویکی (وبگاه مشارکتی) و انسیکلوپدیا (دانشنامه یا دائرةالمعارف) گرفته شده است. هدف ویکی‌پدیا آفرینش و انتشار جهانی یک دانشنامهٔ آزاد به تمامی زبانهای زندهٔ دنیاست.
ویکی‌پدیای انگلیسی در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۰۱ (۲۶ دی ۱۳۷۹) به صورت مکملی برای دانشنامهٔ تخصصی نوپدیا نوشته شد. بنیان‌گذاران آن، «جیمی ولز» و «لری سنگر» هستند. هم اکنون بنیاد غیرانتفاعی ویکی‌مدیا پروژهٔ ویکی‌پدیا را پشتیبانی می‌کند.[۵] میزبان‌های اینترنتی اصلی این وبگاه در شهر تامپای فلوریدا هستند. همچنین میزبان‌های اضافی دیگری هم در شهرهای آمستردام و سئول به این وبگاه یاری می‌رسانند.[۵]
ویکی‌پدیا از پایان آوریل ۲۰۰۷ تاکنون، یکی از ۱۰ وبگاه برتر جهان از لحاظ شمار بازدیدکنندگان بوده است که بیش از نیمی از بازدیدها به ویکی‌پدیای انگلیسی مربوط می‌شود.[۶]
در میان تمام زبانهای ویکی‌پدیا تا دسامبر ۲۰۱۵ (آذر ۱۳۹۴) بیش از ۱۴۱ میلیون صفحه وجود دارد که بیش از سی و هفت میلیون عدد از آنها مقاله است. از زبانهای مشهور به ترتیب زبان انگلیسی بیش از ۵ میلیون، سوئدی ۲٫۱ میلیون، آلمانی ۱٫۸ میلیون، هلندی ۱٫۸ میلیون، فرانسوی ۱٫۷ میلیون، روسی ۱٫۲ میلیون، ایتالیایی ۱٫۲ میلیون، اسپانیایی ۱٫۲ میلیون، لهستانی ۱٫۱ میلیون، ویتنامی ۱٫۱ میلیون و ژاپنی و پرتغالی و چینی هر کدام بیش از ۸۵۰ هزار مقاله دارند. تعداد کاربران ثبت‌نام شده حدود ۵۹ میلیون نفر است که از میان آنها، ۴٫۰۲۲ نفر مدیر هستند. ویکی‌پدیا دربرگیرندهٔ ۲۸۱ زبان با بیش از ۱۰ مقاله و در کل دارای ۲۹۱ گونهٔ زبان ملل دنیا است.[۷]
اعتبار ویکی‌پدیا دائماً مورد اختلاف بوده‌است. برخی آن را به‌خاطر انتشار رایگان، ویژگی قابل ویرایش بودن، سیاست بی‌طرفی و گستردگی عناوین ستوده‌اند[نیازمند منبع]. از سوی دیگر، منتقدین درستی و اعتبار ویکی‌پدیا را به‌خاطر آزادی ویرایش زیر سؤال برده‌اند،[۸] همچنین ویکی‌پدیا به خاطر آسیب‌پذیری در برابر خرابکاری،[۹] کیفیت غیریکنواخت، سوگیری نظام مند، بی‌ثباتی[۱۰] و نیز به خاطر ترجیح اجماع بر اعتبار در سبک ویرایش مقالات نقد شده‌است. در مقابل سیاست‌های محتوایی و ویکی پروژه‌های ویکی‌پدیا توسط کاربرانی تهیه می‌شود که در پی رفع این نگرانی‌ها هستند.[۵] پژوهشگران در دو مطالعهٔ علمی به این نتیجه دست یافته‌اند که خرابکاری‌ها عموماً زودگذر هستند[۱۱] و ویکی‌پدیا نسبتاً به درستی سایر دانشنامه‌هاست.[۱۲]
ویکی‌پدیا بر سیاست «دیدگاه بی طرفانه» تأکید می‌کند. طبق این سیاست دیدگاه‌هایی که توسط شخصیتهای برجسته ارائه شده‌اند بدون هیچ تلاشی برای تأیید آنها به طور خلاصه بیان می‌شوند. از آن رو که هر داوطلب می‌تواند مقاله‌ها را به سبک ویکی اضافه یا ویرایش کند، تخریب و عدم اطمینان به صحت همهٔ مطالب از مشکلات همیشگی این دانشنامه بوده‌است. با این حال در موارد متعددی مقاله‌های ویکی‌پدیا را در رسانه‌های گروهی و مراکز علمی نقل کرده‌اند. مقاله‌های این دانشنامه تحت مجوز حق تألیف آزاد گنو قابل دسترسی هستند. نسخه زبان آلمانی و انگلیسی ویکی‌پدیا به‌وسیله دیسک‌های فشرده منتشر شده و نسخه‌های دیگر آن روی وب‌گاه‌های دیگر به صورت Fork یا آینه قرار داده شده‌اند. با رشد روزافزون این دانشنامه گردانندگان آن در بنیاد ویکی‌مدیا چندین پروژهٔ مشابه دیگر همچون ویکی‌واژه، ویکی‌کتاب، ویکی‌گفتاورد و ویکی‌خبر را پدید آوردند.[نیازمند منبع]
محتویات
- ۱ تاریخچه
- ۲ ویژگی‌ها
- ۳ ویرایش
- ۴ جامعهٔ کاربری
- ۵ دوره‌های آموزشی ویرایش در ویکی‌پدیا توسط گروه‌های سیاسی
- ۶ ارزیابی‌ها
- ۷ ارجاع به ویکی‌پدیا در رسانه‌های فارسی
- ۸ سانسور ویکی‌پدیای فارسی
- ۹ جوایز و توجه سازمان‌های بین‌المللی
- ۱۰ پروژه‌های مشابه
- ۱۱ جستارهای وابسته
- ۱۲ آشنایی با محیط ویکی‌پدیا
- ۱۳ پانویس
- ۱۴ منابع
- ۱۵ پیوند به بیرون
تاریخچه
ویکی‌پدیا به‌عنوان نسخهٔ تکمیلی نوپدیا آغاز به کار کرد. نوپدیا پروژهٔ دانشنامهٔ رایگان و برخطی بود که مقاله‌هایش توسط کارشناسان و ازطریق یک جریان رسمی نوشته می‌شدند. نوپدیا در تاریخ ۹ مارس ۲۰۰۰ (۱۹ اسفند ۱۳۷۸) تحت مالکیت شرکت بومیس که یک شرکت پورتال وب بود، بنیانگذاری شد. شرکت بومیس که در سال ۱۹۹۶ بنیانگذاری شده بود، یک پایگاه اینترنتی تفریحات شهوانی و دارای محتوای سکسی برای مردان بود؛ و سرمایه نخستین دانشنامه آزاد نوپدیا، و جانشین آن ویکی‌پدیا، توسط آن تا سال ۲۰۰۳ تأمین می‌شد. پهنای باند و سرور استفاده شده برای پروژه ویکی‌پدیا، توسط بومیس اهدا شد؛ و بسیاری از کارمندان شرکت بومیس و نیز مدیرعامل این شرکت در ایجاد اولیه ویکی‌پدیا همکاری کردند.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹] اعضای برجستهٔ نوپدیا عبارت بودند از جیمی ولز، رئیس شرکت و تصمیم‌گیرندهٔ نهایی و لری سَنگِر رئیس بخش ویرایش و نوشتار نوپدیا و بعدها ویکی‌پدیا. سنگر این طور نوپدیا را توصیف می‌کند که بین تمام دانشنامه‌های موجود آن زمان، تنها نوپدیا دارای مطالب آزاد بود و محدودیت اندازه نداشت زیرا روی اینترنت قرار داشت. ضمناً به خاطر ماهیت عمومی و محدودهٔ گسترده شرکت‌کنندگان بالقوهٔ خود، بی‌طرف بود. نوپدیا دارای هفت مرحله بازنگری توسط کارشناسان متخصص در زمینه‌های مختلف بود ولی بعدها همگان به این باور رسیدند که این روند برای تولید مقاله‌ها بسیار کند است. شرکت بومیس که پایه‌گذار این دانشنامه بود نقشه‌هایی برای تبلیغات داشت تا از طریق آن جبران سرمایه کند. این دانشنامه در ابتدا دارای مجوز مطلب آزاد نوپدیا بود ولی درست قبل از تشکیل ویکی‌پدیا و بر اثر اصرار ریچارد استالمن مجوز خود را تبدیل به مجوز حق تألیف آزاد گنو کرد.
ویکی‌پدیا برای نخستین بار در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۰۱ (۲۶ دی ۱۳۷۹) و فقط به زبان انگلیسی به نام wikipedia.com به دنیای تازه اینترنت وصل شد. ویکی‌پدیا از ۱۰ ژانویه یکی از قابلیت‌های Nupedia.com به شمار می‌رفت. به این صورت که نویسندگان عمومی می‌توانستند مقاله‌های خود را در آن وارد کنند تا پس از مرور در نوپدیا قرار گیرد؛ ولی پس از آن‌که هیئت مشورتی کارشناسان نوپدیا مدل تولید آن را رد کرد، از وبگاه نوپدیا برداشته شد. بعد از آن ویکی‌پدیا به صورت پروژه‌ای جدا از نوپدیا شروع به کار کرد. سیاست «دیدگاه بی طرفانه» که شبیه به سیاست پیشین «بی طرفی» نوپدیا بود در همان ماه‌های اول برنامه‌ریزی شد. ویکی‌پدیا سریعاً شرکت‌کنندگانی از نوپدیا، اسلش دات و راهنماهای موتورهای جستجو بدست آورد. در پایان سال اول به تعداد ۲۰٬۰۰۰ مقاله بین ۱۸ زبان خود رسید. تا پایان سال ۲۰۰۲ تعداد زبان‌ها به ۲۶، پایان سال ۲۰۰۳ به ۴۶ و در پایان ۲۰۰۴ به تعداد ۱۶۱ زبان رسید. نوپدیا و ویکی‌پدیا آنقدر کنار هم زیستند تا میزبان (سِرور) نوپدیا از کار افتاد و در سال ۲۰۰۳ متون آن به ویکی‌پدیا منتقل شد.
ولز و سنگر فکر استفاده از ویکی را به وبگاه ویکی‌ویکی‌وب متعلق به وارد کانینگهام نسبت می‌دهند. ولز اینگونه بیان می‌دارد که او برای اولین بار در دسامبر ۲۰۰۰ فکر استفاده از ویکی را از جرمی رُزنفیلد که کارمند شرکت بومیس بود و یک ویکی مشابه را به او نشان داده بود شنید. اما این واقعه بعد از آن بود که سنگر خبر وجود چیزی به نام ویکی را از کوویتز که یکی از استفاده‌کنندگان ویکی بود شنید و پیشنهاد ساخت چیزی مثل ویکی برای نوپدیا را به ولز داد. از همین‌جا بود که تاریخ ویکی شروع شد. پروژه‌ای به نام گنوپدیا تحت همان ایدهٔ مطلب آزاد (و نه تولید ویکی) همراه با نوپدیا شروع به کار کرده بود. این پروژه متعاقباً غیرفعال شد و سازندهٔ آن، ریچارد استالمن که بنیانگذار بنیاد نرم‌افزارهای آزاد است، شروع به پشتیبانی از ویکی‌پدیا کرد.
کاربران اسپانیایی در فوریه ۲۰۰۲ از ترس تبلیغات تجاری و نبود کنترل در یک ویکی‌پدیای انگلیسی‌محور از ویکی‌پدیا به روی Encyclopedia Libre رفتند. کمی بعد در همان سال، ولز اعلام کرد که ویکی‌پدیا از این پس هیچ تبلیغی نشان نخواهد داد و وبگاه آن را به wikipedia.org انتقال داد. بعضی پروژه‌ها به دلایل ویرایشی خاص به جاهای دیگری نظیر ویکی‌اینفو انتقال داده شده‌اند. در ویکی‌اینفو خبری از «دیدگاه بی‌طرفانه» نیست.
در تاریخ ۲۱ ژوئن ۲۰۰۳ (۳۰ خرداد ۱۳۸۲) بنیاد ویکی‌مدیا از بین ویکی‌پدیا و نوپدیا شکل گرفت. ویکی‌پدیا و پروژه‌های خواهرش تا به حال تحت ادارهٔ این سازمان ناسودبر کار کرده‌اند. اولین پروژه خواهر ویکی‌پدیا در ماه اکتبر ۲۰۰۲، به یاد حملات ۱۱ سپتامبر برای یادآوری حوادث آن روز ساخته شد. ویکی‌واژه که پروژهٔ فرهنگ واژه‌ها بود در دسامبر ۲۰۰۲، ویکی‌گفتاورد که مجموعه‌ای از گفته‌های معروف بود درست یک هفته بعد از افتتاح ویکی‌مدیا و پروژه ویکی‌کتاب که مجموعه‌ای از کتاب‌های رایگانی است که با مشارکت همگانی گردآوری شده‌اند در ماه بعد به کار افتاد. ویکی‌مدیا پس از آن شروع به تشکیل پروژه‌های جدیدی کرد که در زیر توضیح داده خواهند شد.
ویکی‌پدیا از ابتدا وضعیت خود را با شمارش مقاله‌هایش سنجیده‌است. در دو سال ابتدایی پیدایش خود روزانه در حدود ۱۰۰ مقاله یا کمتر به آن اضافه می‌شد. ویکی‌پدیای انگلیسی در تاریخ ۲۲ ژانویه ۲۰۰۳ (۲ بهمن ۱۳۸۱) به سرعت ۱۰۰٬۰۰۰ مقاله رسید. در سال ۲۰۰۴ مقاله‌های ویکی‌پدیا به نرخ رشد تقریبی ۱٬۰۰۰ تا ۳٬۰۰۰ مقاله در روز رسیدند. در ۲۵ فوریه ۲۰۰۴ (۶ اسفند ۱۳۸۲) ویکی‌پدیا در تمامی زبانهای خود به میزان ۵۰۰٬۰۰۰ مقاله دست یافت. در تاریخ ۲۰ سپتامبر ۲۰۰۴ (۲۹ شهریور ۱۳۸۳) مقاله‌های ویکی‌پدیا در ۱۰۵ زبان به یک میلیون رسید.
- ویکی‌پدیا تا ۲ اردیبهشت ۱۳۹۱ دربرگیرندهٔ ۲۷۹ زبان با بیش از ده مقاله بوده‌است. به طور کلی ویکی‌پدیا دارای ۲۸۵ گونه زبان ملل دنیا و بیش از ۲۱ میلیون مقاله بوده است.
- ویکی‌پدیا تا تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۱۳ (۲۶ مهر ۱۳۹۲) در برگیرندهٔ ۲۸۱ زبان با بیش از ده مقاله بوده‌است. به طور کلی ویکی‌پدیا دارای ۲۸۷ گونه زبان ملل دنیا و نزدیک به ۳۰ میلیون مقاله‌است.
ویژگی‌ها
این دانشنامه روی وبگاه wikipedia.org با استفاده از نرم‌افزاری به نام «ویکی» که به زبان جزیرهٔ هاوایی به معنی «تند» است ساخته شده‌است. ولز بر این باور است که ویکی‌پدیا باید به کیفیت دانشنامه بریتانیکا یا بهتر برسد و چاپ هم بشود. جیمی ولز بنیانگذار ویکی‌پدیا آن را اینگونه توصیف می‌کند
«ویکی‌پدیا کوششی برای آفرینش و پخش دانشنامه‌ای با بالاترین کیفیت ممکن برای همه مردم روی زمین و به زبان مادریشان است.»
ویکی‌پدیا در میان دانشنامه‌های اینترنتی
دانشنامه‌های گوناگون دیگری روی اینترنت هستند و یا قبلاً وجود داشته‌اند. در برخی از آنها مانند دانشنامه فلسفه استانفورد و نوپدیا (که دیگر وجود ندارد) سیاست‌های مقاله‌نویسی سنتی و مالکیت مقاله وجود دارند. به طور اتفاقی وبگاه‌هایی مانند h2g2 یا اوریتینگ۲ وجود دارند که به مانند راهنماهایی کلی عمل می‌کنند و مقاله‌هایشان توسط همگان نوشته و بازنگری می‌شوند. پروژه‌هایی همچون ویکی‌پدیا، Susning.nu و Enciclopedia Libre همگی ویکی هستند و در همه آنها مقاله‌ها به دست نویسنده‌های بیشماری نوشته می‌شوند و هیچ گونه بازنگری رسمی روی آنها اعمال نمی‌شود. ویکی‌پدیا تبدیل به بزرگ‌ترین نوع دانشنامه ویکی چه از نظر تعداد مقاله‌ها و چه از نظر تعداد واژه‌ها شده‌است. از بین تمامی دانشنامه‌های موجود، ویکی‌پدیا به خاطر داشتن حق تألیف آزاد گنو متمایز گشته‌است.
ویکی‌پدیا مصرانه می‌خواهد تنها یک دانشنامه باقی بماند. هدف آن تبدیل شدن به مجموعه کاملی از دانش بشری نیست. مجموعه سیاست‌هایی تحت عنوان «ویکی‌پدیا چه چیزی نیست» وجود دارند که مشخص می‌کنند چه اطلاعاتی نباید در ویکی‌پدیا گنجانده شوند. این سیاست‌ها تا به حال غالباً باعث مشاجره بر سر اضافه کردن، حذف یا اصلاح مطلبی خاص شده‌اند.
مطالب آزاد
مجوز حق تألیف آزاد گنو (GFDL) که مقاله‌های ویکی‌پدیا با استفاده از آن عرضه می‌شوند یکی از مجموعه «کپی‌لفت» کپی‌رایت است که اجازه توزیع دوباره، خلق آثار مشتق شده و استفاده تجاری از مطالب مقاله‌ها به شرط ذکر نام نویسنده و ماندن اثر تحت مجوز GFDL را می‌دهد. هنگامی که یک نویسنده اصل اثر خود را به پروژه تحویل می‌دهد، حق تألیف او روی آن اعمال می‌شود ولی باید قبول کند که اثرش را تحت مجوز GFDL در اختیار عموم بگذارد. ممکن است مطالب موجود در ویکی‌پدیا روی منابع دیگری که از این مجوز استفاده می‌کنند قرار بگیرند و یا از آن منابع گرفته شده باشند. مطالب ویکی‌پدیا از طریق انبارهای اطلاعاتی روی صدها منبع به صورت آینه یا fork قرار گرفته‌اند. اگر چه تمامی متون عرضه شده در ویکی‌پدیا از مجوز GFDL استفاده می‌کنند، درصد بالایی از تصاویر و پرونده‌های صوتی ویکی‌پدیا رایگان نیستند. اقلامی چون لوگوی شرکت‌ها، نمونهٔ آهنگ‌ها یا تصویرهای دارای حق تألیفِ خبری با درخواست استفاده منصفانه استفاده می‌شوند. اقلامی نیز وجود دارند که با شرط عدم اشتقاق یا «فقط برای ویکی‌پدیا» به این دانشنامه داده شده‌اند.
زبان‌ها
ویکی‌پدیا تا (تا آذر ۱۳۹۴/ دسامبر ۲۰۱۵) دربرگیرندهٔ ۲۸۱ زبان با بیش از ده مقاله بوده‌است. به طور کلی ویکی‌پدیا دارای ۲۹۱ گونه زبان ملل دنیا و نزدیک به ۳۵ میلیون مقاله است.
زبانهای مختلف به صورت مستقل از هم کار می‌کنند. ویرایش‌های زبانی به بقیه زبانهای دیگر محدود یا وصل نشده‌اند و فقط محدود به سیاست‌های کلی نظیر «دیدگاه بی طرفانه» هستند. با اینکه مقاله‌ها و تصاویر بین زبان‌ها به اشتراک گذاشته نشده‌اند ولی اولی از طریق صفحاتی که در آنها درخواست ترجمه می‌شود و روی زبانهای بزرگ‌تر قرار دارند و دومی از راه انبار عمومی ویکی‌پدیا حل شده‌اند. مقاله‌های ترجمه شده بخش کوچکی از مقاله‌های موجود همهٔ زبان‌ها را تشکیل می‌دهند.
فهرست زیر رتبه‌بندی ۲۰ ویکی‌پدیای برتر از نظر تعداد مقاله همراه با آمارهای کلی (تا آذر ۱۳۹۴ «دسامبر ۲۰۱۵») است:
- انگلیسی (۵٬۰۰۰٬۰۰۰)
- سوئدی (۲٬۱۰۰٬۰۰۰)
- آلمانی (۱٬۸۷۰٬۰۰۰)
- هلندی (۱٬۸۴۰٬۰۰۰)
- فرانسوی (۱٬۷۰۰٬۰۰۰)
- سینوگبانونی (۱٬۳۰۰٬۰۰۰)
- روسی (۱٬۲۶۰٬۰۰۰)
- وینارایی (۱٬۲۵۰٬۰۰۰)
- ایتالیایی (۱٬۲۳۰٬۰۰۰)
- اسپانیایی (۱٬۲۱۰٬۰۰۰)
- لهستانی (۱٬۱۴۴٬۰۰۰)
- ویتنامی (۱٬۱۴۰٬۰۰۰)
- ژاپنی (۹۹۰٬۰۰۰)
- پرتغالی (۸۹۰٬۰۰۰)
- چینی (۸۴۰٬۰۰۰)
- اوکراینی (۶۰۰٬۰۰۰)
- کاتالان (۴۸۰٬۰۰۰)
- فارسی (۴۷۰٬۰۰۰)
- صربی کرواتی (۴۲۸٬۰۰۰)
- نروژی (بوکمل) (۴۲۴٬۰۰۰)
ویکی‌پدیای فارسی هم‌اکنون با ۵۱۱٬۴۰۸ نوشتار (شمارش زنده) در ردهٔ هجدهم، و در میان زبانهایی که عموماً در خاورمیانه تکلم می‌شود، بالاتر از زبان عربی (ردهٔ ۲۲)، زبان ترکی استانبولی (ردهٔ ۳۰) و زبان عبری (ردهٔ ۳۸) در رده نخست قرار دارد. همچنین در میان زبانهای رایج در آسیا، ویکی‌پدیای فارسی پس از ویکی‌پدیای ویتنامی، ژاپنی و چینی در ردهٔ چهارم قرار دارد.
آمار کلی ویکی‌پدیاها (انتهای سال ۲۰۱۵):
- بیش از ۲٬۱ میلیارد ویرایش
- بیش از ۱۴۱ میلیون کل صفحات
- بیش از ۳۷٬۰ میلیون مقاله
- بیش از ۲٬۴ میلیون تصویر
- بیش از ۵۹٬۰ میلیون کاربر
- ۴٫۰۲۲ مدیر
ویکی‌پدیاهای موجود به زبانهای خانوادهٔ زبانهای ایرانی از این قرارند:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نرم‌افزار و سخت‌افزار
ویکی‌پدیا توسط برنامه متن‌باز مدیاویکی روی دسته‌ای از میزبانان وب مستقر در فلوریدا اجرا می‌شود. مدیاویکی نسخه سوم این برنامه‌است. در ابتدا ویکی‌پدیا روی UseModWiki که توسط کلیفورد آدامز (نسخه ۱) نوشته شده بود کار می‌کرد. در ابتدا برای پیوندهایش از نگارش شتری استفاده می‌کرد ولی بعدها امکان استفاده از قلاب (bracket) هم در آن ایجاد شد. ویکی‌پدیا در ماه ژانویه ۲۰۰۲ در نسخه جدید خود استفاده از موتور PHP را به همراه پایگاه داده مای‌اس‌کیوال آغاز کرد. این نرم‌افزار که نسخه دوم به حساب می‌آمد توسط ماگنوس مانسک و مخصوص دانشنامهٔ ویکی‌پدیا نوشته شده بود. به خاطر تقاضاهای زیاد به منظور بهبود کیفیت، اصلاحات زیادی روی آن انجام شد. سرانجام این نرم‌افزار توسط لی دانیل کراکر دوباره‌نویسی شد. این نرم‌افزار که نسخه شماره سه محسوب می‌شد در ژوئیه ۲۰۰۲ نوشته شد و مدیاویکی نام‌گذاری گردید. مجوز استفاده از آن تحت گنو است و در تمامی پروژه‌های ویکی‌مدیا از آن استفاده می‌شود.
ویکی‌پدیا روی دسته‌ای از میزبان‌های وب لینوکس در فلوریدا و چهار مکان دیگر میزبانی می‌شود. این وبگاه تا سال ۲۰۰۴ تنها روی یک سرور بود تا آنجا که تنظیمات میزبان آن تقسیم به چندین قسمت شد. در ژانویه ۲۰۰۵ ویکی‌پدیا روی ۳۹ سرور مختلف در فلوریدا مشغول به کار بود. پیکربندی آن عبارت است از یک بانک اطلاعاتی بزرگ تحت مای‌اس‌کیوال، چندین میزبان خادم بانک اطلاعاتی و ۲۱ میزبان وب که با نرم‌افزار آپاچی کار می‌کنند و ۷ تا که تحت میزبان Squid Cache کار می‌کنند.
در سپتامبر ۲۰۰۵، گروه میزبان‌های وب ویکی‌پدیا به بیش از ۱۰۰ عدد افزایش یافت و بنابر تقاضای مسئول مرکز داده‌ها، تمامی میزبان‌ها با موفقیت، به ساختمان جدید واقع در مرکز شهر تامپا انتقال داده شدند.
تقاضاهای صفحهٔ وب ابتدا به میزبانان مخزن Squid caching فرستاده می‌شوند. درخواست‌هایی که قابلیت انجام شدن در این میزبان‌ها را ندارند به دو میزبان متعادل‌ساز که نرم‌افزار perlbal روی آنها نصب است فرستاده می‌شوند. سپس تقاضاها برای یکی از میزبان‌های وب آپاچی فرستاده می‌شوند تا مورد پردازش قرار گیرند. میزبان‌های وب، صفحات را به شکل لازم پردازش می‌کنند. برای افزایش سرعت، صفحاتی که برای کاربران ناشناس پردازش شده‌اند در یک فایل‌سیستم ذخیره (cache) می‌شوند تا زمانی‌که از درجه اعتبار ساقط شوند. این امر باعث عدم پردازش صفحات معمول شده و در نتیجه در زمان و انرژی صرفه‌جویی می‌شود. ویکی‌مدیا ساخت شبکه‌ای جهانی از میزبانان مخزن در کنار ۳ میزبان مخزن خود در فرانسه را آغاز کرده‌است تا سرعت پاسخگویی را بالاتر ببرد. در حال حاضر یک گروه میزبان جدید در هلند و در کره جنوبی شروع به کار کرده‌اند و پاسخگوی بخش بزرگی از ترافیک ویکی‌پدیا هستند.
گزارش وضعیت رو به رشد وبگاه ویکی‌پدیا به صفحه وضعیت فرستاده می‌شود.
ویرایش
تقریباً هر کاربری می‌تواند مقاله‌های ویکی‌پدیا را ویرایش کند و تغییرات خود را سریعاً ببیند. فکر ویرایش مقاله‌ها بر این اساس شکل گرفته که همکاری کاربران با یکدیگر می‌تواند در بهبود کیفیت مقاله‌ها در طول زمان تأثیر به سزایی داشته باشد؛ همان‌طور که در توسعهٔ نرم‌افزارهای متن‌باز داشته‌است. نویسندگان آن نیازی به داشتن مدارک رسمی یا تخصص در زمینهٔ موضوعی که ویرایش می‌کنند ندارند. به آنها اخطار داده می‌شود که ممکن است مقاله‌های آنها توسط هر کس و به هر نحوی که می‌خواهد، بی‌رحمانه مورد ویرایش قرار گیرند و توزیع شوند. مقاله‌های آنها توسط هیچ شخص خاصی یا گروه تحریریه‌ای بازنگری نمی‌شوند. تصمیم‌گیری در مورد مطالب و سیاست‌های ویرایشی ویکی‌پدیا با توافق عام و رأی‌گیری صورت می‌گیرد، اگر چه تصمیم آخر همیشه با جیمی ولز است.[نیازمند منبع]
به دلیل بازبودن ویکی‌پدیا «جنگ‌های ویرایشی» (که «جنگ‌های بازنگری» نیز گفته می‌شوند) و مشاجره‌های طولانی غالباً وقتی اتفاق می‌افتند که ویرایشگران با نظرات مختلف خود، با هم به توافق نمی‌رسند. اعضای انجمن‌های ویکی‌پدیا روند ویرایشی آن را یک عمل دسته‌جمعی و نوعی جریان اجتماعی و تکامل تدریجی داروینی می‌دانند. مقاله‌ها همیشه در معرض ویرایش قرار دارند بدینگونه که ویکی‌پدیا هیچگاه مقاله‌ای را تمام شده تلقی نمی‌کند. تخریب، مشکل دائمی ویکی‌پدیا بوده‌است، امّا در این سایت اگر در مقاله‌ای اقدام به تخریب ویا لجن‌پراکنی صورت پذیرد بلافاصله با اضافات دیگران تصحیح خواهد شد.[۲۰]
سیاست‌ها
ویکی‌پدیا از تمام ویرایشگران خود می‌خواهد تا هنگام نوشتن «دیدگاه بی‌طرفانه» ای داشته باشند و پژوهش ابتکاری خود را در ویکی‌پدیا قرار ندهند. نگاه بی‌طرفانه که خود سیاستی «غیرقابل بازگشت» است هدف دانشنامه را اینگونه برمی‌شمرد: «نشان دادن عوامل اختلاف، توصیف آنها به جای وارد شدن در آنها». اگر به این مهم برسیم دیگر ویکی‌پدیا تنها از یک «دیدگاه بی‌طرفانه» بیان نشده‌است بلکه حاوی تمامی نظرات بی‌طرفانه مربوط به یک موضوع خواهد بود. این سیاست بیان می‌دارد که به هر دیدگاهی بسته به اعتبارش باید بها داد. از این سیاست به خاطر داشتن هدفی غیرقابل دسترس که در مورد آثار بی‌اعتبار بی‌مورد است و به دیدگاه‌های «ضد اخلاقی» اجازه ظهور می‌دهد انتقاد شده‌است.
آرا و نظراتی که تا پیش از نوشته شدن در ویکی‌پدیا منتشر نشده باشند، «تحقیق‌های ابتکاری» تلقی شده و اجازه ورود نخواهند داشت. سیاست «تحقیق غیر ابتکاری» اینگونه بیان می‌دارد که آثار این چنینی نمی‌توانند نمایانگر دیدگاهی بی‌طرفانه باشند. پس نظرات یا دیدگاه‌های جدید ویرایشگران نباید در ویکی‌پدیا معرفی شوند.
همکاران ویکی‌پدیا از سیاست‌ها و خط‌مشی‌های متنوع کوچک‌تری نیز پشتیبانی می‌کنند. بر خلاف دیگر ویکی‌های موجود مانند Ward Cunningham's Portland Pattern Repository، ویکی‌پدیا به جای قرار دادن بحث‌های مربوط به تغییرات مقاله‌ها در درون آنها، صفحاتی جداگانه را به نام «بحث» به این کار اختصاص داده‌است. همکاران ویکی‌پدیا گاهی مقاله‌هایی را که احساس می‌کنند مناسب یک دانشنامه نیست، تغییر یا انتقال داده و یا حذف می‌کنند. تعاریف فرهنگ واژه‌ها (dicdefs) یا اصل متن‌ها از اینگونه مقاله‌ها هستند. گاهی ویرایش‌های مختلف ویکی‌پدیا برای خود سبک نوشتاری خاصی ایجاد می‌کنند.
مدیریت و ویرایشگری
تفاوت‌های منحصربه‌فرد خاصی بین ویرایشگرهای ویکی‌پدیا وجود ندارد و تصمیم‌ها با رأی اکثریت گرفته می‌شوند. در ماه دسامبر ۲۰۰۵، ویکی‌پدیا حدوداً دارای ۲۷٬۰۰۰ کاربر بوده‌است که هر کدام دست کم در روز پنج ویرایش یا اثر از خود به جا گذاشته‌است. بنابر آمارهای ویکی‌مدیا، یک چهارم ترافیک ویکی‌پدیا از سوی کاربرانی است که دارای حساب نیستند و کمتر دست به ویرایش مقاله می‌زنند.
وظایف نگه‌داری به عهده گروه‌های داوطلبی از توسعه‌دهندگان، ناظران، مأموران و مدیران که به صدها نفر می‌رسند است. مدیران بزرگ‌ترین گروه بین آنها هستند که توانایی جلوگیری از ویرایش یک مقاله یا جلوگیری از دسترسی کاربران خاص طبق سیاست‌های جامعه را دارند. کاربران زیادی تا به حال به صورت اضطراری یا دائم از ویرایش مقاله در ویکی‌پدیا منع شده‌اند. ممکن است تخریب یا تخلف از سیاست‌ها، باعث منع اضطراری یک کاربر گردد. در حالی‌که تصمیم اخراج بلندمدت یا همیشگی توسط آقای ولز یا کمیته داوری تخلفات جدی و دامنه‌دار اتخاذ می‌شود.
ویکی‌پدیا از طریق بنیاد ویکی‌مدیا برپا شد. هزینه‌های ربع چهارم سال ۲۰۰۵ آن معادل ۳۲۱٬۰۰۰ دلار آمریکا بوده که ۶۰٪ آن مربوط به سخت‌افزار است. هم‌اکنون بنیاد ویکی‌مدیا بر روی کمک‌های خصوصی تکیه دارد و از رایزن‌های مالی استفاده می‌کند. رایزنی مالی سال ۲۰۰۷ موجب جمع‌آوری مبلغی بیش از ۱ میلیون دلار شد.
رئیس پیشین بخش ویرایش ویکی‌پدیا، لری سنگر گفته‌است وجود مجوز جی‌اف‌دی‌ال (GFDL) «به‌عنوان ضمانت آزادی، انگیزه خوبی برای کار در یک دانشنامه آزاد است.» پروفسور آندریا سیفولیلی در مطالعه ویکی‌پدیا به‌عنوان یک انجمن، این طور مطرح می‌کند که: «هزینه‌های پایین شرکت در نرم‌افزار ویکی، خود عامل فروگشایی برای توسعه جمعی است و دیدگاه «ساختِ خلاقانه» میزان شرکت‌پذیری را بالا می‌برد». ویکی‌پدیا را از منظر تجربه‌ای اجتماعی در آنارشیسم یا دموکراسی نیز مورد بررسی قرار داده‌اند. بنیانگذار آن اینگونه پاسخ می‌دهد که حتماً قرار نیست اینطور باشد اگرچه ممکن است دستاوردش این بوده باشد. در جستجویی که داخل ویکی‌پدیا انجام شد صفحه‌ای پیدا شد که نویسنده آن اینگونه بیان داشته که ارزش این دانشنامه به خاطر آن است که ویکی‌پدیا انجمنی اجتماعی است. به این معنا که می‌توان از نویسندگان خواست تا از کار خود دفاع کرده یا آن را روشن سازند و بحث‌ها سریعاً قابل مشاهده‌اند. ویرایش‌های گوناگون ویکی‌پدیا غالباً دارای میزهای مرجعی هستند که اعضای انجمن در آنجا به پرسش‌ها پاسخ می‌دهند.
جامعهٔ کاربری
در یک مقالهٔ تحقیقاتی منتشرشده در سال ۲۰۱۲ در پلاس وان، طاها یاسری و همکاران با بررسی میزان مشارکت کاربران در طول شبانه‌روز سهم مناطق جهان را در ویرایش چند نسخهٔ مختلف ویکی‌پدیا تخمین زدند. این بررسی‌ها نشان دادند برای مثال غالب مشارکت‌های انجام‌شده در ویکی‌پدیای فارسی از اروپا و آمریکای شمالی بوده‌است. یا مثلاً ۵۰٪ ویرایش‌های انجام‌شده از آمریکای شمالی در ویکی‌پدیای انگلیسی بوده‌اند و برای ویکی‌پدیای انگلیسی ساده این مقدار ۲۵٪ بوده‌است.[۲۱]
دوره‌های آموزشی ویرایش در ویکی‌پدیا توسط گروه‌های سیاسی
صهیونیست‌ها
اهداف دوره ویکی نویسی صهیونیست‌ها
نیویورک تایمز از قول هاآرتص می‌نویسد هدف سازماندهان این دوره، دو چیز بوده است. یکی اینکه بتوانند مردمی را که نقطه نظرات ایدیولوژیکی خود را به اشتراک می‌گذارند، در ویرایش و نوشتن در ویکی‌پدیای عبری مشارکت دهند و از این طریق بتوانند افکار عمومی اسرائیل را تحت تأثیر قرار دهند و دیگری اینکه در ویکی‌پدیای انگلیسی ویرایش داشته باشند تا وجهه اسرائیل در سطح جهانی بهبود یابد.[۲۲]
نیویورک تایمز از قول روزنامه اسرائیلی آروتز شوا می‌نویسد آیلت شیکد عضو جنبش اسرائیل من، یکی از سازماندهان دوره گفت که به کار بردن کلمهٔ «اشغالی» در مدخلهایی از ویکی‌پدیا که دربارهٔ تسخیر سرزمین فلسطین توسط اسرائیل در سال ۱۹۶۷ بحث می‌کنند، دقیقاً از مشکلاتی است که وی امیدوار است که توسط تیمی جدید از ویرایشگران، حل شود.[۲۳][۲۲]
جایزه انجمن ایشا
نیویورک تایمز از قول هاآرتص می‌نویسد انجمن ایشا جایزه‌ای را برای «بهترین ویرایشگر صهیونیست»، یعنی کسی که طی چهار سال آینده بتواند در بیشترین تغییرات «صهیونیستی» در ویکی‌پدیا مشارکت داشته باشد، تعیین کرد. این جایزه مسافرت با بالون ورزشی بر فراز اسراییل است.[۲۲]
ارزیابی‌ها
ادعای ویکی‌پدیا مبنی بر دانشنامه بودن یا این طور نشان دادن، همیشه مایهٔ بحث بوده‌است. ویکی‌پدیا را همیشه به خاطر کمبود محسوس اطمینان، فراگیری و قدرت کنترل کننده، مورد انتقاد قرار داده‌اند. بسیاری از کتابداران، دانشگاهیان و نویسندگان دانشنامه‌هایِ رسمی‌تر بر این باورند که ویکی‌پدیا به‌عنوان یک مرجع کاربردپذیری کمی دارد و یا هرگز ندارد. ویکی‌پدیا دست کم در برخی محیط‌های دیگر از نظر کیفی، مقبولیتی کافی دارد. این دانشنامه برنده یک آزمایش مقایسه‌ای توسط مجله آلمانی سِ تِ c't شده‌است. بیشتر ستایش آن به دلیل مطالب آزاد و اجازه ویرایش توسط همگان است.
انتقادات
همچنین نگاه کنید به: نقد ویکی‌پدیا
منتقدین بر این باورند که مجوز ویرایش همگانی، ویکی‌پدیا را دانشنامه‌ای غیرقابل اعتماد ساخته‌است. فیلیپ بردلی در مصاحبه‌ای که با روزنامه گاردین در سال ۲۰۰۴ انجام داد گفت که او هرگز از ویکی‌پدیا استفاده نمی‌کند و «هیچ کتابدار دیگری را نمی‌شناسد که این کار را انجام دهد. مشکل اصلی عدم وجود قدرت کنترل‌کننده در ویکی‌پدیا است. در کتب منتشرشده، ناشر باید تضمین کند که اطلاعات کتابش درست است زیرا امرار معاش او بستگی به آن دارد. اما با وجود چیزی مثل ویکی‌پدیا همه آن بر باد می‌رود.» تد پاپاس رئیس ویرایشگران دانشنامه بریتانیکا در مصاحبه‌ای با گاردین این طور می‌گوید که: «فرضیهٔ ویکی‌پدیا بر این استوار است که پیشرفت مداوم به کمال می‌انجامد. این فرضیه هیچگاه ثابت نشده‌است.» دانا بوید درسال ۲۰۰۵ در بحثی پیرامون ویکی‌پدیا به‌عنوان یک منبع دانشگاهی این طور می‌گوید که «ویکی‌پدیا هیچگاه یک دانشنامه نخواهد شد ولی حتماً در آینده تبدیل به منبع گسترده‌ای از دانش می‌شود که برای اهداف مختلف ارزش زیادی خواهند داشت.» با اینحال هنوز هم دانشنامه‌های سنتی حق خود می‌دانند که هیچ مسئولیتی در قبال خطاهای احتمالی به گردن نگیرند.
رابرت مک‌هنری ویرایشگر سابق بریتانیکا در مقاله‌ای تحت عنوان «دانشنامهٔ مورد اعتماد» ویکی‌پدیا را مورد انتقاد قرار داده‌است و می‌نویسد «هر چند که ممکن است مقاله‌ای در ویکی‌پدیا به درجه اعتبار بالایی دست یابد ولی تا ابد در معرض تغییر دخالت‌کنندگان بی‌اطلاع یا کم‌سواد قرار خواهد داشت.» آرون کرون مقاله تکذیبیه‌ای در رد روش‌های مک‌هنری نوشته و آنها را FUD که نوعی فن تجاری به حساب می‌آید و در زبان انگلیسی مخفف سه واژه به معنای «ترس، عدم اطمینان و شک» می‌باشد اطلاق کرده‌است. رئیس بخش تحریریه سابق، لری سانگر در اواخر سال ۲۰۰۴، از ویکی‌پدیا به دلیل داشتن ماهیت «ضد نخبه» که باعث رد بازنگری رسمی می‌شود و در نتیجه موجب کاهش اعتبار مقاله‌های آن می‌گردد انتقاد کرد.
ویکی‌پدیا را به خاطر فراگیر نبودن مورد اتهام قرار داده‌اند زیرا ماهیت آن داوطلبانه‌است و می‌تواند بازتاب جانبداری‌های جهت‌دار نویسندگانش باشد. دال هویبرگ رئیس بخش تحریریه دانشنامهٔ بریتانیکا این طور بیان می‌دارد که «مردم دربارهٔ چیزهایی می‌نویسند که به آنها علاقه دارند در نتیجه بسیاری از موضوعات پوشش داده نمی‌شوند ولی وقایع خبری با تمام جزئیاتشان ذکر می‌شوند. مدخل مربوط به تندباد فرنسس پنج برابر بزرگی مدخل مربوط به هنر چین است و مدخل خیابان کورونیشن دو برابر مدخل مربوط به تونی بلر است.» لری سنگر رئیس بخش سابق ویرایش نوپدیا در سال ۲۰۰۴ گفت: «هنگامی که به یک مسئله نسبتاً تخصصی می‌رسیم (که خارج از علاقه مردم است) اعتبار مقاله‌ها بسیار غیرقابل اعتماد می‌شود.»
در ماه مه سال ۲۰۰۵ (خرداد ۱۳۸۴) مثال هویبرگ صحت خود را از دست داد: مقالهٔ مربوط به هنر چین تقریباً سه برابر مقالهٔ مربوط به تندباد فرنسس شد و مقاله مربوط به تونی بلر در حدود ٪۵۰ بزرگ‌تر از مقالهٔ خیابان کورونیشن گردید. این نکته کاملاً روشن است که مقاله‌هایی که در پرسش مطرح شده بودند تنها به‌عنوان مثال‌هایی برای گرایش متمایل نویسندگان آورده شده بودند؛ اگر چه می‌توان از این مثال‌ها برای نشان دادن روند رو به تعادل منطقی ویکی‌پدیا استفاده کرد.
ویکی‌پدیابه دلیل اینکه اجازه می‌دهد مقاله‌هایش ضمن وقایع جاری به روز شوند یا مقاله‌ای بر اساس رویداد روز خلق شوند ستایش شده‌است. برای نمونه مقالهٔ مربوط به زلزله اقیانوس هند که اندکی بعد از وقوع آن در ویکی‌پدیای انگلیسی نوشته شد به سرعت توسط بعضی از مطبوعات چاپ شد. به همین دلیل محدودهٔ موضوعی این دانشنامه می‌تواند بسیار وسیعتر از بقیه دانشنامه‌ها باشد.
مجله آلمانی رایانه‌ای c't در اکتبر ۲۰۰۴ (مهر ۱۳۸۳) مقایسه‌ای بین دانشنامه‌های براکهاوس پرمیوم، مایکروسافت انکارتا و ویکی‌پدیا انجام داد. کارشناسان ۶۶ مقاله از رشته‌های گوناگون را ارزیابی کردند. امتیازات نهایی از این قرار بودند، ویکی‌پدیا ۶٫۳ از ۵ (-B)، براکهاوس پرمیوم ۳٫۳ و مایکروسافت انکارتا ۱٫۳.[نیازمند منبع] اِمیگ و هِرینگ پروفسورهای دانشگاه ایندیانا در تحلیلی پیرامون دانشنامه‌ها اینطور می‌نویسند که «ویکی‌پدیا در قلمروهایی که توانایی بیشتری دارد، همچون فناوری و وقایع جاری، اطلاعات سنتی را به روز می‌کند.»
قیاس خوبی که می‌توان در مورد نقاط قدرت و ضعف ویکی‌پدیا انجام داد در مقایسه استانداردهای دادگاه و مدارک کارآگاهی است. این حقیقت که هر کس می‌تواند ویکی‌پدیا را ویرایش کند این ادعا را که می‌شود تا حد مدارک دادگاه به آن اعتماد کرد مشکل می‌سازد. با اینحال بازبودن آن به سوی خیل وسیع ویرایشگران این اجازه را به ویکی‌پدیا می‌دهد تا به وسعت و عمق خلاقیت و ارتباطاتی که باعث ایده‌آل شدن آموختن و جستجوی آراء می‌شوند برسد. این روند بسیار شبیه به روشی است که در آن استفادهٔ بلندنظرانه‌تر از مدارک کارآگاهی می‌تواند باعث رسیدن به سرنخ‌های مهم و مدارک بیشتر بشود. این روند می‌توانست توسط استانداردهای سختگیرانهٔ دادگاهی در نطفه خفه شود.
ویرایش دسته‌جمعی
روند ویرایشی ویکی‌پدیا اینطور فرض می‌کند که قرار دادن مقالات در معرض ویرایش همگانی باعث صحت مطالب می‌شود. سانگر پیش از این با اشاره به قانون لینوس در مورد توسعه متن‌بازگفته بود: «با داشتن چشم‌های زیاد، خطاهای کمتری رخ خواهند داد.». مرورگران زیاد مقاله‌های ویکی‌پدیا باعث می‌شود تا مطالب خرابکارانه و جانبدارانه به سرعت واگردانی شوند.[۲۴] جوی ایتو یکی از شخصیتهای برجستهٔ فناوری در مورد صحت مطالب ویکی‌پدیا اینطور می‌نویسد که «هر چند این مسئله کمی بستگی به نوع رشته دارد، پرسش این است که آیا مطلبی که از یک منبع اطلاعاتی دقیق به دست می‌آید درست‌تر است یا مطلبی که توسط صدها هزار نفر (با امکان ویرایش) دیده شده و هنوز باقی‌مانده!» در آزمایش غیررسمی که روی توانایی ویکی‌پدیا در کشف اطلاعات غیرصحیح انجام شد، نویسنده این طور بیان می‌دارد که این جریان «مکانیسمی حقیقت یاب نیست بلکه بیشتر شبیه مکانیسم رای‌گیری است، در نتیجه ممکن است مطلبی که اشتباه به «نظر» نرسد صحیح تلقی شود.»
ویکی‌پدیا دارای انجمنی از کاربران است که هر چند نسبتاً کم هستند ولی بسیار فعال هستند. اِمیگ و هِرینگ می‌گویند «هنگامی که گروه اندکی از کاربران در یک سیستم باز ویرایشی به صورت یک کنسرت و همراه با هنجارهای توافقی کار می‌کنند، می‌توانند بر مطالب تولیدشده در سیستم، تنوع حذف مطالب، مشاجرات، تناقضات و سازگاری نظر شرکت کنندگان کنترل کاملی داشته باشند.» ویرایشگران ویکی‌اینفو که ویکی‌پدیا روی وبگاه آنها fork شده‌است از این که بعضی افراد کاربران جدید را ناعادلانه «جن» یا «کاربران مشکل ساز» لقب می‌دهند و آنها را از ویرایش و نوشتار منع می‌کنند انتقاد می‌کنند. انجمن ویکی‌پدیا به دلیل محول کردن ویرایش مقاله‌ها به کاربرانی که مشکلات آن مقاله‌ها را مطرح ساخته‌اند مورد انتقاد واقع شده‌است.
بسیاری از مشارکت‌جویان می‌گویند که ویرایش ویکی‌پدیا به دلیل وجود کشمکش‌ها، کار بسیار سختی است. کاربرانی هستند که با داشتن وقت زیاد و عقاید خاص، رأی خود را پیش می‌رانند زیرا هیچ‌کس وقت و نیروی مقابله با تعصب آنها را ندارد.[نیازمند منبع]
ارجاع به ویکی‌پدیا
ویکی‌پدیا تا به حال توسط رسانه‌ها، مراکز علمی و دیگر منابع به‌عنوان مرجع یا ضمیمه، مورد استفاده قرار گرفته‌است. سازمان‌های خبری مقاله‌های ویکی‌پدیا را به‌عنوان منبع نام برده‌اند و یا در گوشهٔ صفحهٔ وب خود، برای کسب اطلاعات بیشتر، ارجاعی به آن گذاشته‌اند. بعضی از آنها این کار را به طور مرتب انجام می‌دهند. بنابر فهرستی که توسط ویرایشگران ویکی‌پدیا تهیه شده‌است، مقاله‌های ویکی‌پدیا بیشتر از همه جا در رسانه‌های خبری ذکر شده‌اند. در رده‌های پایینتر، تحقیقات علمی، کتاب‌ها، همایش‌ها و دادگاه‌ها قرار دارند. ارجاع‌های زیادی به مقاله‌های ویکی‌پدیا در بخش «دیدگاه‌های بهتر» روزنامهٔ علم (Science Journal) قرار گرفته‌است. اولین ارجاع این روزنامه، پیوندی به مقالهٔ ویکی‌پدیا تحت عنوان «A White Collar Protein Senses Blue Light» (لیدن، ۲۰۰۲) بود. پس از آن مقاله‌های زیادی به پیوندهای مشابه ارجاع داده‌اند.
ارجاع به ویکی‌پدیا در رسانه‌های فارسی
در رسانه‌های فارسی بسیاری از مقالات ویکی فارسی کپی و منتشر می‌شود و غالباً منبع آن نیز ذکر نمی‌شود در پایان‌نامه‌های دانشجویی به وفور از منابع ویکی‌پدیا استفاده می‌شود با این تفاوت که دانشجو ریفرنس‌های ویکی‌پدیا را با نام خودش جا می‌زند و بسیاری از استادان نیز دانسته یا نادانسته مطالب را می‌پذیرند. همین کار در خصوص مقاله‌های انگلیسی ویکی‌پدیا می‌شود. پژوهشگر یک یا چند سرفصل را ترجمه و ریفرنس‌ها را بدون بیان ویکی‌پدیا در پایان می‌آورد.[نیازمند منبع] البته موارد بسیار زیادی نیز بخوبی منبع: ویکی‌پدیا را می‌آورند. در سالهای اخیر مراجعه به ویکی‌پدیای فارسی افزایش چشمگیری داشته که علت آن جلب اعتماد و همچنین مزایای متعددی است که سایت ویکی‌پدیا از آن برخوردار است. آمار نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۹ میلادی در حدود نیمی از بازدیدهای کاربران ایرانی از نسخه انگلیسی ویکی‌پدیا انجام می‌شده و کمی بیشتر از نیمی از دیگر مراجعات به نسخه فارسی این دانشنامه جهانی بوده‌است. بررسی همین آمار برای سالهای پیاپی اما حکایت از استقبال فزاینده جامعه ایرانی از نسخه فارسی ویکی‌پدیا دارد به طوری‌که در سال ۲۰۱۳ در حدود ۷۵ درصد از مراجعات ایرانیان برای کسب اطلاعات از این دانشنامه به نسخه فارسی بوده و نسخه انگلیسی تنها حدود ۲۲ درصد از مراجعات از ایران را به خود جلب کرده‌است.
طی این مدت البته تعداد مقالات نسخهٔ فارسی ویکی‌پدیا نیز رشد چشمگیری را نشان می‌دهد به طوری که شمار مقالات این دائرةالمعارف فارسی هم‌اینک از مرز ۳۴۶ هزار مقاله گذشته و از این نظر، زبان پیشرو در میان زبانهای منطقه خاورمیانه است.[۱] [۲]
.jpg)
سانسور ویکی‌پدیای فارسی
بر اساس یک بررسی در ژوئیهٔ ۲۰۱۳ از میان حدود ۳۳۱هزار مقاله ویکی‌پدیای زبان فارسی ۹۶۳ مقاله در زمینه‌های سیاست، سکس و مذهب در ایران فیلتر هستند. از این میان بیشترین حجم به مسایل سیاسی و بیش از همه به «انتخابات ۸۸» و «جنبش سبز» اختصاص دارد.[۲۵] در سال ۲۰۱۵ فیلتر هدفمند مقالات ویکی دربارهٔ موضوعات مذهبی، سیاسی، جنسی یا غیره در ایران برداشته شد اما سرور فایل‌های تصویری ویکی در ایران به صورت طولانی مدت از دسترس خارج شد و هنوز قابل دسترسی نیست.
جوایز و توجه سازمان‌های بین‌المللی
ویکی‌پدیا در ماه می۲۰۰۴ (خرداد ۸۳) دو جایزهٔ مهم را از آن خود کرد. نخستین جایزه Golden Nica برای Digital Communities بود که توسط Prix Ars Electronica اعطا شد. این جایزه به همراه ۱۰٬۰۰۰ یورو و دعوت از ویکی‌پدیا به جشنوارهٔ سال بعد PAE Cyberarts اتریش بود. دومی جایزه Judges' Webby برای بخش «انجمن» بود. همچنین ویکی‌پدیا نامزد جایزه «بهترین کوشش» از سوی Webby شد.
در سپتامبر ۲۰۰۴ (شهریور ۱۳۸۳) ویکی‌پدیای ژاپنی موفق به دریافت جایزهٔ ساخت وب (Web Creation) از سوی انجمن تبلیغ‌کنندگان ژاپن شد. این جایزه معمولاً به افرادی اعطا می‌شود که سهم بزرگی در پیشبرد وب به زبان ژاپنی دارند و این بار جایزه به شرکت‌کنندگان دائم ویکی‌پدیای ژاپنی داده شد.
در سال ۲۰۰۶ گزارش تحقیقی مولتی‌اسکوپ نشان داد که ویکی‌پدیای هلندی با امتیاز ۸/۱ پس از گوگل و جی‌میل محبوبترین وبگاه اینترنتی به زبان هلندی بوده‌است.
مجلهٔ تایم در گزارش سال ۲۰۰۶ خود، جیمی ولز را در گروه ۱۰۰ فرد تأثیرگذار سال اعلام کرد.[نیازمند منبع]
همچنین در همین سال ویکی‌پدیای روسی برندهٔ جایزهٔ رانِت (روسی: Премия Рунета) در بخش «دانش و آموزش» شد. این جایزه از طرف دولت اعطا می‌شود.
همچنین ویکی‌پدیا جایزهٔ یک میلیون دلاری مدیریت پروژه را از همایش دکرت صفاجو دریافت کرد.
سازمان ملل متحد
طی سالهای گذشته ویکی‌پدیا از طرف سازمان ملل متحد نیز به عنوان عامل گسترش دانش به صورت مردم نهاد معرفی شده و حتی در راستای رشد و گسترش ویکی به این پروژه کمک شده است.
ویکی‌پدیا بر اساس این هدف است که دانش می‌تواند موفق‌ترین چیزی باشد که با مدیریت خود مردم ایجاد شود.[۲۶]
پلتفورم اهداف توسعه پایدار United Nations:
به عنوان بخشی از پروژه «دسترسی به دانش» (ویکی‌پدیا) ما به گسترش ویکی‌پدیاهای هندی به عنوان نهادهای تأثیرگذار دانش عمومی دیجیتال کمک می‌کنیم.[۲۷]
پروژه‌های مشابه
ویکی‌مدیا دارای چندین پروژهٔ متن-آزاد می‌باشد که وظایف غیر دانشنامه‌ای را انجام می‌دهند، از جمله:
- ویکی‌واژه: که بزرگ‌ترین پروژهٔ دیگر ویکی و دربارهٔ فرهنگ واژه و اصطلاحات آزاد است.
- ویکی‌کتاب: درسنامه‌ها و دفترچه‌های راهنمای آزاد
- ویکی‌سفر: راهنماهای سفر
- ویکی‌گفتاورد: دانشنامه آزاد نقل قول‌ها
- ویکی‌نبشته: مخزن چندزبانه متون منبع آزاد
- ویکی‌انبار: انبار پرونده‌های چندرسانه‌ای عمومی
- ویکی‌داده: پایگاه داده آزاد
- ویکی‌خبر: مرجع خبری با محتوای آزاد
جستارهای وابسته
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ویکی‌پدیا در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
آشنایی با محیط ویکی‌پدیا
| دانلود نسخهٔ آفلاین |
پانویس
- ↑ m:List_of_Wikipedias
- ↑ Jonathan Sidener. «Everyone's Encyclopedia». بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۳.
- ↑ «آمار سایت ویکی‌پدیا در سایت الکسا». بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۰ مه ۲۰۱۶. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۹۵.
- ↑ «رتبه‌بندی پربازدیدترین سایت‌ها در ایران در سایت الکسا». بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۰ مه ۲۰۱۶. بازبینی‌شده در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۵.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ [Wikipedia. (2007, May 8). In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 10:27, May 8, 2007, from http://en.wikipedia.org/w/index.php?oldid=129105201]
- ↑ آمارAlexa.com
- ↑ List of Wikipedias/Table meta.wikimedia 5 December 2015
- ↑ Who knows?
- ↑ Why Wikipedia Must Jettison Its Anti-Elitism
- ↑ Academia and Wikipedia
- ↑ «Studying Cooperation and Conflict between Authors with History Flow Visualizations» (PDF). Retrieved on 2007-01-24.
- ↑ Rosenzweig, Roy (۲۰۰۶). «Can History be Open Source? Wikipedia and the Future of the Past». The Journal of American History 93: 117–146
- ↑ Mangu-Ward, Katherine (June 2007). "Wikipedia and beyond: Jimmy Wales' sprawling vision". Reason 39 (2). p. 21. Retrieved October 31, 2008.
- ↑ Hansen, Evan (December 19, 2005). "Wikipedia Founder Edits Own Bio". Wired News. Archived from the original on May 30, 2012. Retrieved October 31, 2008.
- ↑ Larry Sanger (November 1, 2005). "The Early History of Nupedia and Wikipedia: A Memoir". In Chris DiBona; Danese Cooper; Mark Stone. Open Sources 2.0: The Continuing Evolution. O'Reilly Media, Inc. p. 312. ISBN 978-0-596-00802-4. Retrieved June 4, 2011.
To be clear, the idea of an open source, collaborative/encyclopedia, open to contribution by ordinary people, was entirely Jimmy's, not mine, and the funding was entirely by Bomis. I was merely a grateful employee; I thought I was very lucky to have a job like that land in my lap.
- ↑ Sanger, Larry (April 18, 2005). "The Early History of Nupedia and Wikipedia: A Memoir". Slashdot. Retrieved October 31, 2005.
- ↑ Meyers, Peter (September 20, 2001). "Fact-Driven? Collegial? This Site Wants You". The New York Times. Retrieved November 22, 2007.
- ↑ Stöcker, Christian (August 31, 2010). "Eine Weltmacht im Netz" (in German). Der Spiegel. Retrieved October 14, 2012.
- ↑ Wales, Jimmy (June 20, 2003). "[Wikipedia-l] Announcing Wikimedia Foundation". Retrieved April 7, 2007.
- ↑ http://www.tabnak.ir/fa/mobile/news/67648/هولیگانیسم-سایبرنتیک
- ↑ Yasseri, Taha. “Circadian Patterns of Wikipedia Editorial Activity: A Demographic Analysis”. پلاس وان 7 (1). doi:10.1371/journal.pone.0030091.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ Wikipedia Editing for Zionists - NYTimes.com
- ↑ خبرگزاری فارس. «استخدام ویراستار برای ارائه چهره‌ای پاک از اسراییل در ویکی‌پدیا».
- ↑ Scientific Collaboration on the Internet. MIT Press, 2008. 62. ISBN 978–0–262–15120–7.
- ↑ سیاست، سکس و مذهب موضوع فیلترینگ در ویکی‌پدیا www.dw.de
- ↑ «EMERGING ISSUES IN DEVELOPMENT OPERATIONS - A report prepared for the United Nations Department of Economics and Social Affairs». United Nations، 4 آوریل 2012. بازبینی‌شده در 30 آوریل 2016.
- ↑ «Centre for Internet and Society - Information on your programmes and activities in areas relevant to the subject of the Summit and in which country or counties they are carried out.». Sustainable Development Goals United Nations.
منابع
- فهرست ویکی‌پدیاها فراویکی (نسخهٔ فارسی) List of Wikipedias wikimedia (نسخهٔ انگلیسی)
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ویکی‌پدیا موجود است. |
|
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ویکی‌پدیا در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
شمارشگرها
- تعداد ویرایش‌های مقالات
- ویرایش‌های هر کاربر
- ویرایش‌های هر کاربر ۲
- آمار نوشتن خلاصه برای ویرایش‌های هر کاربر
آمارها
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- ویکی‌پدیا
- انقلاب علمی
- برندگان جایزه اراسموس
- بنیانگذاریهای ۲۰۰۱ (میلادی) در ایالات متحده آمریکا
- پردازش جمعی اطلاعات
- پروژه‌های ویکی‌مدیا
- پروژه‌های همکاری
- تعامل انسان و رایانه
- جوامع مجازی
- دانشنامه‌های عمومی
- دانشنامه‌های برخط
- متعلقات اینترنت بنیانگذاریشده در سال ۲۰۰۱ (میلادی)
- وب ۲٫۰
- وب‌گاه‌های آمریکایی
- وب‌گاه‌های با مجوز کریتیوکامنز
- ویکیها
