هنگ
یگانهای نظامی | ||
---|---|---|
یگانها | شمار افراد | فرمانده |
بند | ۳ یا ۴ | سرباز یکم |
جوخه/گروه | ۸ یا بیشتر | سرجوخه/گروهبان |
دسته | ۱۵-۳۰ | ستوان |
گروهان | ۸۰-۱۵۰ | سروان |
گردان | ۳۰۰-۸۰۰ | سرگرد |
هنگ/تیپ | ۲٬۰۰۰-۴٬۰۰۰ | سرهنگ/سرتیپ |
لشکر | ۱۰٬۰۰۰-۱۵٬۰۰۰ | سرلشکر |
سپاه | ۲۰٬۰۰۰-۴۰٬۰۰۰ | سپهبد |
ارتش | ۸۰٬۰۰۰-۲۰۰٬۰۰۰ | ارتشبد |
هَنگ (به فارسی افغانی: غُند] یکی از یگانهای ارتشی است. هر هنگ معمولاً از ۲٬۰۰۰ تا ۴٬۰۰۰ سرباز تشکیل شدهاست. معمولاً ۲ تا ۴ گردان با هم یک هنگ و ۲ تا ۴ هنگ با هم یک تیپ تشکیل میدهند. فرمانده یک هنگ معمولاً درجهٔ سرهنگی دارد.
در دورهٔ قاجار فوج از یگانهای نظامی در همین معنی بهکار میرفت. افواج به سه رده تقسیم میشدند: فوج پیاده، فوج سواره و فوج توپخانه. در اواخر دورهٔ قاجار تقسیمبندی نظامی به این گونه بود: ارتش به ده تومان قسمت میشد که هر تومان شامل چهار تا یازده فوج میشد و فرمانده هر فوج مقام سرتیپ بود. هر فوج از ده رسد یا دسته تشکیل میشد و در رأس هر دسته یک سلطان و در زیر دست وی دو نایب، دو بیک زاده، چهار وکیل و چهار سرجوخه مشغول به خدمت بودند. در هر فوج یک مشرف یعنی ناظر خرج فوج و چهار منشی قرار داشتند. در رأس هرم یک فوج مقام سرتیپ و سپس دیگر مناصب عالی نظامی قرار داشتند که به ترتیب عبارت بودند از: سرهنگ، سرشته دار، یاور، مشرف، آجودان، بیرق دار، تحویلدار، ماجور، سرکرده، وکیلباشی، وکیل بیرق یا بیدق، بیکزاده، نایب اول و نایب دوم که هر کدام وظایف خاص خود را انجام میدادند.
در ردیف بعد از صاحبمنصبان، دستهٔ موزیکانچی قرار داشت که تعداد نفرات آن از این قرار بود:
شیپورچی بین ۷ تا ۹ نفر، طبّال بین ۱۲ تا ۱۵ نفر، سنجزن ۲ نفر، نیزن بین ۱۲ تا ۱۵ نفر.
بعد از دستهٔ موزیکانچی رسد یا دسته بهادران قرارداشت که در رأس آن مقام سلطان قرار دارد. ارباب مناصب این دسته عبارت بودند از یک نفرنایب اول، یک نفر نایب دوم و پنج نفر وکیل. دسته فوق خود به چهار جوخه تقسیم میشد که در رأس هر جوخه یک سرجوخه قرار داشت که تعداد نفرات تحت فرماندهی وی بین ۲۰ الی ۲۵ نفر بود.
بعد از دسته بهادران به ترتیب دستههای اول تا ششم قرار داشتند. تعداد نفرات هر دسته به ۸۰ الی ۹۰ نفر میرسید. در رأس هر دسته به مانند دسته بهادران مقام سلطان قرار داشت. ارباب مناصب هر دسته بعد از مقام سلطان به ترتیب ۲ مقام نایب و ۵ نفر مقام وکیل داشت. هر دسته بعد از ارباب مناصبش چهار جوخه داشت که سرجوخه فرماندهی نفرات ۲۰ الی ۲۵ نفری را برعهده داشت. نهایتاً در ردیف آخر تشکیلات یک فوج، دستهٔ مخبران (واحد مخابراتی) قرار داشت که چارت پرسنلی آن هم به ماننددیگر دستهها بود. (آرشیو اسناد آستان قدس رضوی، سند شماره ۹۲۹۰۶) (نمودارشماره ۱ پیوست) در هر فوج سمتها و مشاغل دیگری هم وجود داشت که در کنار سربازان مشغول به خدمت بودند که نام و خلاصه شرح وظایف آنها به شرح ذیل بود:
قَراوُل: مأمورین حفاظت از طرق و شوارع و پلها و انتظام دادن به افواج (استرآبادی، ۱۳۴۱، ص۵۷۲).
یَساوُل: کسانی بودند که اوامر شاه را به اشخاص و دستههای نظامی میرساندند (تکمیل همایون، ج۱، ص۸۶).
نَسَقچی: به هنگام جنگ در پشت سرپیادهها قرار داشتند و از فرار سربازان جلوگیری میکردند و همچنین مسئولیت نظم قشون و حفاظت اموال و تأمین امنیت معابر نیز از دیگر وظایف آنها بود (سردادور، ص۲۸۰).
نظام سربازگیری در سیستم پیادهنظام و سواره نظام با یکدیگر متفاوت بود. نظام سربازگیری در بخش پیادهنظام «بنیچه» نام داشت. بر این اساس، هر روستا یا طایفه متعّهد بود که متناسب با برآورد درآمد خود، سربازان مورد نیاز پیادهنظام را تأمین کند (فرهنگ معین، ذیل واژه). این قانون درسراسر ایران اعمال میشد ولی اراضی سلطنتی و مناطقی که درآنجا مالیات برزمین وضع نشده بود؛ به طور عمده از دادن سرباز معاف بودند.
سربازانی که مطابق نظام بنیچه مشمول بهشمار میرفتند و نامشان برای خدمت نظام ثبت میشد جیرهٔ خانوادگی سالانه موسوم به «خانواره» دریافت میکردند که به طور غیرمستقیم توسط روستاییان، یعنی درواقع از طریق مالیاتهای ارضی که به دولت میپرداختند، تأمین میشد. سربازانی که درحین خدمت متوفی میشدند یا فرار مینمودند، اهالی روستای آنها میبایست شخص دیگری را جایگزین وی مینمودند (از طوسی، تاریخ معاصر، ۱۳۶۹، ص۸۹).
منابع[ویرایش]
«هنگ / Regiment». ویکیپدیا انگلیسی.
- نگاهی به اسناد نظامی دورهٔ قاجار، موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نوشتهٔ مهدی خانیزاده
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ هنگ موجود است. |