رقص بختیاری

صدای ساز تُشمال و زنان و مردانی که دایره وار و با تکان دادن دستمالهای رنگارنگ و با حرکاتی موزون می رقصند، مشخصه ی مراسم عروسی و شادی در بین بختیاری ها است. زنان با لباسهای رنگارنگ محلی و مردان با شلوار دَبیت و چوقا می رقصند و هراز گاهی صدای کِل زدنِ زنها و گالِه ی مردان به گوش می رسد.

انواع رقصها

رقصهای بختیاری به دو گروه تقسیم می شوند.

گروه اول

رقصی که فقط توسط مردان انجام می شود چو بازی است که به آن تَرکه بازی و جنگنومه هم می گویند.

چوبازی

در این رقص تنها دونفر مرد شرکت کرده و بقیه در اطراف آنها ایستاده و به نوبت وارد رقص می شوند. یکی از دونفر چوب بزرگی که به آن دِرَک می گویند و دیگری یک عدد ترکه ی نازک را در دست دارند. کسی که ترکه را در دست دارد سعی می کند به هر شکل که شده به پای طرف مقابل ضربه بزند و دیگری هم با کمک دِرَک تلاش می کند جلو ضربه را بگیرد و پس از هر ضربه چوبها را عوض می کنند. معمولاً پس از یکی دوبار تعویض چوبها، افراد دیگری وارد رقص شده و جای نفرات قبلی را می گیرند.

گروه دوم

رقصهایی که توسط مردان و زنان و معمولاً به صورت مختلط انجام می شوند مانند سه پا، چهار دستمالی، هِی دِتِه، جیران جیران، رقص مجسمه و رقص عربی.

رقص سه پا

در این رقص زن و مرد در کنار هم با صدای ساز تشمال می رقصند. ابتدا سه قدم به جلو برداشته و سپس دو گام به عقب برمی گردند و همزمان یک دست را پایین و دست دیگر را بالا می برند. این حرکت با نظم خاصی تکرار می شود.

چهار دستمالی

مانند رقص سه پا است با این تفاوت که رقصندگان بعد از برداشتن سه قدم، دیگر دو گام به عقب برنگشته بلکه تنها دوگام به صورت درجا برمی دارند و بقیه ی مراحل مشابه رقص سه پا است.

رقص هِی دِتِه

در این رقص حرکت دستها و پاها سریع بوده و بدن باید انعطاف خوبی داشته باشد.

جیران جیران

از رقصهای گروهی است و مرد وزن در کنار هم می رقصند.

رقص مجسمه

در این رقص زن و مرد درکنارهم و باصدای ساز می رقصند. تشمال هر از گاهی نواختن را قطع می کند و در این زمان، رقصنده باید در هرحالتی که هست ثابت و بی حرکت بایستد . در این حال عده ای با دادن انعام و شیرینی از تُشمال می خواهند تا مجدداً ساز بزند. به این ترتیب نوای موسیقی باردیگر و بی خبرشروع شده و رقص به همین شکل ادامه پیدا می کند. مهارت رقصنده در این است که بتواند به موقع توقف کرده، حالت خود را حفظ و به موقع حرکت نماید.

رقص عربی

این رقص ریتم تندی دارد و چون در زمان اجرای آن رقصنده معمولاً یک باسن خود را تکان داده و حرکت می کند، در گویش محلی به یَلُمبِه ( یک لُمبِه ) معروف است . این رقص به علت نیاز به نیروی بدنی و وضعیت خاص خود، بیشتر مورد علاقه ی جوان ترها است.

در رقصهای مختلط گرچه زن و مرد در کنار هم می رقصند ولی فاصله ی مناسب بین آنها رعایت می شود. گاهی خواهر و برادر، مادروپسر، پدر و دختر و یا به ندرت زن و شوهر دست هم را گرفته ومی رقصند گرچه زیبایی رقصهای بختیاری به حرکت موزون دستمالهای رنگی است که افراد به دست گرفته و حرکت میدهند و اگر دستانشان آزاد باشد بهتر است. بجز رقص معروف به عربی، در بقیه ی رقصها زنان و مردان به شکل دایره حرکت می کنند و این نظم را تا انتهای رقص حفظ می کنند.

منابع

• [۱]
• های محلی اولین پایه تجربی موسیقی
• ترانه های محلی اولین پایه تجربی موسیقی
• در نزد بختیاریها
• موسیقی در نزد بختیاریها
• رقص ها
• موسیقی مجالس عروسی وشادی
• موسیقی مجالس عروسی وشادی
• رقص در ایل بختیاری