شهنی

خاک بختیاری، منتشر شده توسط دانشنامه ایرانیکا. ایرانیکا گستره سکونتگاه بختیاری‌ها را از فریدن تا اهواز معرفی می‌کند.

شِهنی یا طایفهٔ شِهنی یکی از طوایف ایل بختیاری، در ایران است. ایل بختیاری از دو شاخه هفت لنگ و چهارلنگ تشکیل می‌شود شاخه هفت‌لنگ به چهار باب بختیاروند، بابادی باب، دورکی و دینارانی تفکیک شده است، که طایفهٔ شهنی از طوایفِ زیرمجموعهٔ بابادی باب بشمار می‌آید. پیشینهٔ این تقسیماتِ طایفه‌ای سازمان‌یافته، به قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد، که امروزه به‌عنوان ساختار اجتماعی ایل بختیاری شناخته می‌شود. طایفه شهنی از ۱۲ تیره تشکیل شده است.

امروزه بیشترین درصد از افرادِ این طایفه، به ترتیبِ میزانِ جمعیت در استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری و اصفهان مستقر هستند و درصدی نیز در استان البرز و شهر تهران زندگی می‌کنند. همچنین شماری از افرادِ این طایفه، پس از وقوع انقلاب ۵۷ از ایران خارج شدند، ولی آمار دقیقی از تعداد و یا جمعیتِ آنها در دست نیست.

نام‌شناسی

شِهنی در لغت، به معنی شهنه؛ که در گذشته به سربازان حکومت شاهنشاهی که درب کاخ پادشاه، بصورت گارد شاهنشاهی، نگهبانی می‌دادند و به تناسب کاری که داشتند، از شمشیر با تیغه کوتاه استفاده می‌کردند، گفته می‌شد.

شهنی، نامی است که مختص منطقه پارسوماش بوده، که محل تولد و زندگی پدر کورش کبیر و خانواده هخامنش است.

معنی دیگر آن، شاهانی یا شاهنشاهی است، که تخلیص شده آن، می‌شود: شهنی.

محل زندگی

طایفه شهنی نیز قبل از یکجانشین شدن عشایر مانند تمامی طایفه‌های ایل بختیاری، به ییلاق و قشلاق، می‌پرداختند.

• قشلاق(گرمسیر): این طایفه، در اطراف مسجدسلیمان، کمفه، تل بزان، شلّا (در منتهی‌الیه جنوبی شیمبار)و دشتگل واقع در استان خوزستان است.
• ییلاق(سردسیر): در مناطق بیرگان، پَرجَفت، کوه اسپید، دشت آبدار، کوه مُلِر، احمدلیوه در استان چهارمحال و بختیاری است. امروزه روستاهای تل بزان، کُمُفِه در استان خوزستان و بیرگان در استان چهارمحال و بختیاری، از زیستگاه‌های این طایفه به‌شمار می‌آیند.

ساختار اجتماعی

ایل بختیاری، از دو شاخه هفت‌لنگ و چهارلنگ تشکیل شده است. شاخه هفت‌لنگ، به چهار باب تقسیم شده و شهنی از طوایف زیرمجموعهٔ بابادی باب محسوب می‌شود. طایفهٔ شهنی، خود، شامل ۱۲تیره است که هر یک از این تیره‌ها، خود شامل زیر شاخه‌های فراوانی بنام اولاد بوده، که این اولادها نیز، تعداد زیادی خانوار را شامل می‌شوند.

تیره‌های طایفه شهنی، به ترتیب الفبا عبارتند از:

۱. ارزانی‌وَند

۲. باروَند

۳. بِلِیل

۴. بهادروَند

۵. تاج‌الدین‌وند

۶. چَرم

۷. خواجه

۸. شاهسوند (شاه‌حسین‌وند)

۹. شیخ

۱۰. شیخ‌وند

۱۱. قنبروَند

۱۲. کاشانی

نصیر و گُمار

تا حدود دویست سال پیش، طوایف نصیر و گُمار نیز دو تیره از شهنی محسوب می‌شدند و طایفهٔ شهنی مشتمل بر چهارده تیره بود. بعدها با افزایشِ جمعیت و رشدِ این دو تیره، از طایفهٔ شهنی جدا گشته و هریک تبدیل به طایفه‌ای جداگانه شدند که با نام‌های طایفهٔ نصیر و طایفهٔ گُمار در بختیاری شناخته می‌شوند. از آن پس، تعدادِ تیره‌های این طایفه، به دوازده تیره کاهش یافت.

مراحل شکل گیری

اجداد این قوم، به همراه دیگر قومیت‌های ایلی، در کنار سلسله جبال زاگرس، روزگار می‌گذراندند. این کنفدراسیون فامیلی، به همراه خانواده و دیگر اعضای فامیل، در دشت وسیعی بنام مزرعه سینی، در نزدیکی کوه شین از توابع خان‌میرزا، استان چهارمحال و بختیاری زندگی می‌کردند.

در آن زمان مرسوم بود، که نام یک قوم یا طایفه را، به نام «محلی که در آن، زندگی می‌کردند» و یا بنام «بزرگ خانواده»، نام‌گذاری می‌کردند؛ بنابراین، نام‌گذاری طایفه‌ای بنام شینی و بعدها شهنی، بر این مبنا می‌باشد.

توضیح اینکه، در جلد دهم لغت‌نامه دهخدا، در مورد این طایفه نوشته است:

شهنی، طایفه‌ای است، از هفت لنگ بختیاری...

گفتنی است، که جـّد طایفه شهنی، فردی بنام: فردین می‌باشد، که نام برخی از تیره‌های این طایفه نیز، از نام فرزندان وی گرفته شده‌است.

مشاهیر

از مشاهیر طایفه شهنی، می‌توان به اشخاص زیر اشاره نمود:

• امیدعلی شهنی کرم‌زاده: ریاضی‌دان شاخص و چهره ماندگار سال ۱۳۸۲.
• بیژن عالی پور: مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب _{(بزرگترین تولیدکننده نفت ایران)}.
• سعید حافظی بیرگانی: مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره ایران _{(دومین تولیدکننده نفت ایران)}.
• سلبعلی کریمی: مدیرعامل شرکت نفت مناطق مرکزی ایران _{(بزرگترین تولیدکننده گاز و سومین تولیدکننده نفت ایران)}.
• بهزاد غلامپور: سنگربان اسبق تیم ملی فوتبال ایران.
• بهمن حسین‌پور: رئیس کنونی تشریفات رئیس‌جمهور و سفیر پیشین ایران در ترکیه.
• محمد شهنی: سیاست‌مدار و نماینده دوره دوم مجلس.
• آذر عالی پور: نویسنده، مترجم.
• فرامرز شهنی: بازیگر و کارگردان سینما.
• اسماعیل ارزانی بیرگانی: فرماندار اهواز.
• مهران کاشانی: فیلم‌نامه‌نویس.

جستارهای وابسته

• مردم بختیاری
• هفت‌لنگ
• بابادی باب
• بلیل
• بهادروند
• خواجه
• گمار
• نصیر
• راکی

منابع

• حسین ابراهیمی ناغانی. «اسامی طوایف و شعب ایل بختیاری». وب‌گاه انسان‌شناسی و فرهنگ، ۲ اسفند ۱۳۸۸. 
• شینی، داریوش. نگرشی بر ایل بختیاری و طایفه شهنی. اهواز: انتشارات معتبر، ۱۳۸۵
• تاریخ بختیاری نوشته سردار اسعد بختیاری
• عیدیوندی، حافظ. مروری بر تاریخ ایران از سپیده دم تاریخ و نگرشی بر ایل بختیاری. قم: نسیم حیات، ۱۳۸۳
• لغت نامه دهخدا

پیوند به بیرون

• وب‌گاهِ اطلاع‌رسانی طایفه ی شهنی
• وب‌گاهِ خانه ی شهنی