اوز
| اوز اِوَز |
|
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| شهرستان | لارستان |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۲٬۴۰۱ نفر سال ۱۳۹۰[۱] |
| رشد جمعیت | ۲٫۵ |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۹۸۶ |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۲۲ |
| میانگین بارش سالانه | ۲۰۳ |
| روزهای یخبندان سالانه | ۰ |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | نوید خادمپور |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۷۱۵۲۵۱ |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
اِوَز (که در گویش محلی با نام اَوَز شناخته می‌شود) شهری است در جنوب استان فارس. اوز در ۴۰ کیلومتری شمال غربی لار و ۳۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شیراز در دشتی میان دو رشته کوه از دنبالهٔ کوه‌های زاگرس جنوبی واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۹۸۶ متر است.[۲]
محتویات
موقعیت و ویژگیهای جغرافیایی[ویرایش]
از شمال جویم و بخش جویم، از جنوب شهر لامرد، از مغرب خنج و از سمت مشرق به گراش محدود می‌گردد و از توابع لارستان بزرگ به شمار می‌آید. در این شهر ۲۳۸۲۱ نفر جمعیت زندگی می‌کنند.
نام اوز[ویرایش]
اوز در مکاتبات رسمی و زبان معیار اِوَز (به کسر الف) تلفظ می‌شود اما در گویش محلی به آن اَوَز (به فتح الف) می‌گویند.[۳] به نوشته دکتر محمدشریف کمالی، مردم‌شناس اهل اوز، در توضیح ریشه و معانی واژه اوز دست کم چهار نظریه وجود دارد:
- محمد هادی کرامتی مؤلف کتاب تاریخ دلگشای اوز اشاره می‌کند که اوز واژه‌ای است با ریشه عربی به معنای بط یا مرغابی.
- شخصی به نام عوض شهر اوز را بنیان نهاده و یا در تغییر محل سکونت مهاجرانی که به اوز آمده‌اند نقش مهمی داشته از این رو با تغییر نام او نام شهر به اوز مشهور شده است.
- اوز در اصل نامی باستانی با ریشه‌ای ایرانی است که در قدیم به صورت اروز یا اوزار بوده و به تدریج به شکل امروزی اوز درآمده است.
- به دلیل تغییر ناگهانی محل سکونت مردم اطراف اوز که جای زندگی‌شان عوض شده بوده است این محل به نام اوز مشهور شده.[۴]
تاریخچه[ویرایش]
زمان شکل گیری اوز به دقت مشخص نیست اما شواهدی وجود دارد که بر اساس آنها می‌توان قدمت اوز را تا دوره ساسانی به عقب برد. از جمله این شواهد وجود بناهای تاریخی در راه اوز به کوره است. گرد گروپ،[۵] باستان‌شناس آلمانی در سفر خود به منطقه خبر از وجود تپه‌ای با آثار دیوار سوخته می‌دهد و به مشاهده تکه سفال‌های سیاه مربوط به دوران ساسانی در نزدیکی روستای قلعه‌تنگ کوره و روستای کهنه اشاره می‌کند. گروپ در گزارش خود به کوره و نواحی اطراف آن به عنوان محدوده حاصلخیزی که در دوران پیش از اسلام‌آباد و مسکونی بوده اشاره دارد.[۶][۷] علاوه بر آن وجود بنای قلعه پرویز (که در گویش محلی پَروِدَ تلفظ می‌شود) در اطراف اوز که به لحاظ معماری به دژهای دوران ساسانی شباهت دارد این نظریه که منطقه اوز پیش از اسلام وجود داشته را تقویت می‌کند.[۸]
قدیمی‌ترین بنای شناخته شده در اوز با تاریخ مکتوب به گفته حمیرا کمال، پژوهشگر معماری و باستان‌شناسی اوز، آب انباری است که در اوز به آن برکه سَلَفی می‌گویند. تاریخ ساخت آب انبار ۸۹۱ هجری قمری (برابر با حدود ۱۴۸۶ میلادی) است یعنی اواخر دوره تیموریان.[۹]
تاریخ جدید اوز بر اساس اسناد موجود با زوال حکومت صفوی و حمله افغان‌ها آغاز می‌شود. در این دوره ساکنین مناطق مختلف منطقه فارس و جنوب ایران به اوز مهاجرت می‌کنند. مهمترین عامل این مهاجرت‌ها نا امنی و نا آرامی‌های ناشی از حمله افغان‌ها به ایران است. افغان‌ها حتی تا نزدیکی لار در نزدیکی اوز پیشروی می‌کنند.[۱۰][۱۱]
اوز در دوران زندیه و قاجاریه بوسیله حکمرانانی که از آنها به عنوان کلانتر و کدخدا یاد می‌شود اداره می‌شده است. این حکمرانان از سوی والی فارس منصوب می‌شدند. تاریخ این دوره اما پرتلاطم و کشمکش بوده است. جنگ قدرت میان حاکمان اوز که گاه ابعاد منطقه‌ای پیدا می‌کرده و پای حاکمان بستک و جهانگیریه را به میان می‌کشیده است سبب می‌شود تا گروهی از مردم اوز که شمارشان را تا ۱۰۰ خانوار برآورد کرده‌اند به دلیل نا امنی از اوز به مناطق گرمسیر مانند بستک و بندرلنگه و بندرعباس مهاجرت کنند. با روی کار آمدن رضا شاه و مدرن شدن نحوه اداره کشور کلانترها و کدخداها جای خود را به شهردارها می‌دهند.[۱۲]
مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها[ویرایش]
- دانشگاه پیام نور مرکز اِوَز
- دانشگاه آزاد اسلامی مرکز اِوَز
- مدرسهٔ علوم دینی امام شافعی
- مدرسهٔ عالی احمدیه
- حوزهٔ علمیهٔ خدیجه کبری
آب آشامیدنی[ویرایش]
اوز از یک قرن پیش به این سو با مشکل تأمین آب آشامیدنی روبرو بوده و خشکسالی‌ها و شوری زمین به این مشکل دامن زده است. از گذشته‌ها منبع اصلی آب شرب مردم شهر اوز آب انبارهایی بوده که در شهر و اطراف آن وجود دارد. این آب انبارها که به دست نیکوکاران و مردم محلی ساخته شده بین اهالی لارستان به برکه مشهور است.[۱۳] آب لوله‌کشی این شهر تا پیش از سال ۸۶ شور بود و برای شستشو و آبیاری گیاهان مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما در بهمن ماه این سال آب شیرین از سد سلمان فارسی در شبکه لوله‌کشی شهر جاری شد. با این حال اوز هنوز هم با مشکل کمبود آب آشامیدنی روبروست و اهالی اوز برای تأمین دست کم بخشی از آب شیرین هنوز از آبِ باران موجود در آب انبارها استفاده می‌کنند. افزون بر این تأسیسات آب‌شیرین‌کن هم در اوز راه‌اندازی شده و بخشی از آب آشامیدنی مورد نیاز مردم اوز را تأمین می‌کند. البته مشکل تأمین آب آشامیدنی اوز در بیش از یک قرن پیش کمتر بوده است و شواهد و آثار بسیاری از قبیل سدها و فاریاب‌های مخروبه و همچنین قباله‌ها و اسناد ملکی موجود به وجود رطوبت بیشتر در منطقه گواهی می‌دهند.[۱۴][۱۵]
آثار باستانی[ویرایش]
دژهای کلاته پرویزه عبدالقادری آتشکدهٔ محلچه پس تنب و زیرجد برکهٔ سلفی که بر اساس مستندهای مهم و اعلام سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در زمان حکومت تیموریان ساخته شده است سد و چاه‌های تنگه عنوه مسجد جامع قلعه پرویزه توپ نادری در کنار این قلعه قدمت اوز را به سالیان دور و دراز می‌کشاند. از جمله آثار باستانی دیگری که در این شهر وجود دارد خانه‌های خشتی بسیار قدیمی با بادگیرهای بزرگ و زیبا است. علاوه بر آن به حمام قدیمی این شهر که معروف به حمام شهرداری است و آب انبارهای قدیمی از جمله به آب انبار ملا محمد کرامتی که قدمتی نزدیک به سیصد سال دارد نیز می‌توان اشاره کرد. در ۳ کیلومتری اوز در روی کوه قلعه‌ای درست شده است، به نام قلعهٔ پرویزه (به زبان محلی: پروده) که در آن آثار زیادی وجود دارد. از جمله خانه‌های مسکونی خشتی اوز می‌توان به خانهٔ رئیس محمد سعید سوداگر و خانهٔ حاجی ملا عبدالرحیم کرامتی اشاره کرد.
شهر دوستدار کودک[ویرایش]
شهر اوز در فروردین ماه ۸۹ از سوی مؤسسه پژوهشی کودکان دنیا وابسته به یونیسف به عنوان نخستین شهر دوستدار کودک در ایران انتخاب شد. «سابقه و پیشینه تاریخی شهراوز، افزایش سطح تحصیلات دختران و زنان، علاقه‌مندی بخش‌های دولتی و خصوصی در بهبود وضع کودکان، وجود نیروهای علاقه‌مند برای اجرای طرح، حضور چشمگیر زنان درفعالیت‌های اجتماعی» از جمله دلایل انتخاب اوز به عنوان شهر دوستدار کودک مطرح شده است.[۱۶] شهر دوستدار کودک یا CFC شهرهایی هستند که به گفته یونیسف «بیشترین نقش را در تحقق حقوق کودکان داشته باشند.»[۱۷]
سرشناسان اوز[ویرایش]
چهره‌های شناخته شده در دانش و هنر که اصالتی اوزی دارند:
- تائب اوزی (شاعر و عارف قرن سیزدهم هجری قمری)
- عبدالمجید ارفعی (پژوهشگر و متخصص زبان‌های باستانی اکدی و ایلامی)
- حسام‌الدین ارفعی (فیزیکدان و استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف)
- محمدشریف کمالی (مردم‌شناس)
- محمدرفیع محمودیان (جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در سوئد)
- مصطفی مصباح‌زاده (سناتور و مؤسس و مدیر روزنامه کیهان پیش از انقلاب)
- محمدرفیع ضیایی (کاریکاتوریست)
- حبیب‌الله فقیهی‌نژاد (فیزیکدان، مترجم و استاد دانشگاه)
- سیلوانا سلمانپور (شاعر)
- طاهر جام‌برسنگ (روزنامه‌نگار و فعال فرهنگی)
- عنایت فانی (مجری تلویزیون و سردبیر برنامه‌های بخش فارسی بی‌بی‌سی)
نگاره[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- ↑ Fallingrain.com
- ↑ نقدی بر خوانش کلمه " اوز" و معانی ذکر شده برای آن روزنامه صحبت نو
- ↑ کرامتی اوزی، محمدامین یادداشت‌های محمدامین کرامتی اوزی به کوشش فرشته کرامتی با مقدمه و توضیحات دکتر محمدشریف کمالی تهران: سمیرا، ۱۳۸۷ ۸–۹ شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۹۵۵-۳۱-۶
- ↑ Gerd Groop
- ↑ Groop، Gerd. Bericht uber eine rise in west-und sud Iran. Archaeologische mitteilungen aus Iran، 1970.
- ↑ کمال، حمیرا. بررسی آثار تاریخی و هنری اوز (درون‌شهری و برون‌شهری). شیراز: نویدشیراز، ۱۳۸۳. ۱۷. شابک ۹۶۴-۳۵۸-۱۰۶-۳.
- ↑ کمال. ۲۰۴.
- ↑ کمال. ۲۷.
- ↑ لاکهارت، لارنس. انقراض سلسله صفویه. ترجمهٔ اسماعیل دولتشاهی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۴. ۲۷.
- ↑ کرامتی، محمدهادی. تاریخ دلگشای اوز. تهران: سینا، ۱۳۳۳. ۲۱.
- ↑ کرامتی.
- ↑ برای بحث بیشتر نگاه کنید به توضیحات دکتر محمدشریف کمالی در کرامتی، محمدامین. ۱۰.
- ↑ محمد امین کمالی، مونوگرافی اوز، پایان‌نامه تحصیلی، تهران: دانشگاه تهران. ۱۳۴۶.
- ↑ کرامتی، محمدامین. ۲۳.
- ↑ روزنامه همشهری
- ↑ وبسایت رسمی شهرهای دوستدار کودک
منابع برای مطالعه بیشتر[ویرایش]
- کرامتی، محمدهادی تاریخ دلگشای اوز به کوشش محمدشریف کرامتی با مقدمه محمدابراهیم باستانی پاریزی ویرایش دوم شیراز: نوید، ۱۳۷۰
- کمال، حمیرا. بررسی آثار تاریخی و هنری اوز (درون‌شهری و برون‌شهری). شیراز: نویدشیراز، ۱۳۸۳. شابک ۹۶۴-۳۵۸-۱۰۶-۳.
- کرامتی اوزی، محمدامین یادداشت‌های محمدامین کرامتی اوزی به کوشش فرشته کرامتی با مقدمه و توضیحات دکتر محمدشریف کمالی تهران: سمیرا، ۱۳۸۷ شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۹۵۵-۳۱-۶
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای اوز دارد. |
- سایت ستاره‌های اوز وبسایت اطلاع‌رسانی و فرهنگی مربوط به شهر اوز
|
|||||||||||||||||||||||||
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون شهرهای ایران است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
