کتاب سلیم بن قیس هلالی

اسرار آل محمد، با نام اصلی کتاب سلیم بن قیس هلالی، نوشتهٔ سلیم بن قیس هلالی از قدیمی‌ترین کتب تاریخ بعد از پیامبر است. این کتاب که با داشتن حداقل چهار نسخه تا حد زیادی حفظ شده، اکنون در دسترس است.

نام

در روایت‌های امامان شیعه از این کتاب به «کتاب سلیم بن قیس» یاد شده‌است. بعدها برخی کتاب را «کتاب السقیفه» و برخی «کتاب اسرار آل محمد» نام نهاده‌اند.

قدمت

طبق نقل الفهرست ابن ندیم این کتاب اولین تألیف شیعه و نیز تنها کتاب باقی‌مانده حدیثی و تاریخی از قرن اول هجری است.. به گفت مدرسی، این کتاب یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌هایی است که به دست مسلمانان نوشته شده و متن اصلی آن هنوز باقی است. به نوشته مدرسی هسته اصلی کتاب که تا حد زیادی در نسخه فعلی حفظ شده‌است، مربوط به دوره هشام بن عبدالملک خلیفه اموی در فاصله سال‌های ۱۰۵ تا ۱۲۵ هجری است.

محتوا

این کتاب شامل99 روایت در سه نوع است:

• روایات نوع اول که اغلب طولانی اند. حدود نیمی از روایات سخنان علی (امام اول شیعیان و خلیفهٔ چهارم اهل تسنن) دربارهٔ حق خود برای جانشینی پیامبر اسلام است؛ و نیم دیگر آن مکالمات و نامه نگاری‌های او. بخشی از هر حدیث نیز توصیف موقعیتی ست که این سخنان در آن گفته شده.
• روایات نوع دوم در قالب فضایل و مناقب اهل بیت، امام‌شناسی و... برای پشتیبانی از ادعاها و سخنان علی، قبل یا بعد از روایات نوع اوّل آمده‌اند.
• روایات نوع سوم برای درک مطالب مربوط به حدیث بعدی در آن جا آورده شده‌اند و محتوایی کاملاً متفاوت دارند. مانند حوادثی که منجر به سخنرانی یا اظهار نظر علی می‌شوند.

نسخهٔ فعلی شامل اضافات آشکاریست که بعداً به کتاب افزوده شده ^∗. در چاپ‌های جدید نیز، توضیحات زیادی افزوده شده. امّا همه به گونه‌ای اند که با متن کتاب سلیم اشتباه نمی‌شوند؛ مانند پیش نویس‌ها و پاورقی‌ها.

صحت مطالب

موضوع کتاب اختلاف مذهب تشیع و تسنن است؛ نظرات زیاد و گوناگونی از طرف علمای شیعه و سنّی در مورد کتاب وجود دارد:

اغلب علمای شیعه و برخی از بزرگان و علمای اهل سنت در تاریخ، صحت مطالب کتاب را تایید کرده‌اند.

• در چاپ جدید این کتاب با نام «اسرار آل محمد» بخشس شامل ۱۰۸ صفحه در مورد سلیم بن قیس و صحت کتاب او و علمایی که صحت کتاب را تایید کرده‌اند نگاشته شده‌است.

نظرات موافق در میان علمای اهل سنت

مدرسی احتمال می‌دهد چنین شخصیتی وجود خارجی نداشته و تنها نامی است که از آن برای آغاز مباحث جدلی علیه بنی‌امیه استفاده شده ^∗. امّا برخی علمای اهل سنت مانند موارد زیر، معترف اند به این که کتاب سلیم بن قیس هلالی معروف و مشهور شیعه‌است؛ که در اصطلاح فقهی یعنی از نظر اغلب علمای شیعه صحیح است.

1. ابن ندیم: اولین کتابی که برای شیعه ظاهر شد همین کتاب سلیم بن قیس مشهور است.
2. قاضی بدرالدین سبکی: اولین کتابی که در شیعه تالیف شد کتاب سلیم است.
3. ملاحیدرعلی فیض آبادی: صحت این کتاب نزد محققین شیعه مورد اتفاق است... چرا که همه علوم این کتاب به ائمه می‌رسد.

پانویس

1. ^ ، مدرسی (Tradition and Survival)، صفحه ۸۴ و ۸۵
2. ^ ، مدرسی (Tradition and Survival)، صفحه ۸۳
3. ^ ، مدرسی (Tradition and Survival)، صفحه ۸۳
4. ^ ، مدرسی (Tradition and Survival)، صفحه ۸۵
5. ^ ، مدرسی (Tradition and Survival)، صفحه ۸۵

منابع

• Modarressi, Hossein, Tradition and Survival, A Bibliographical Survey of Early Shiite Literature (Volume 1), Oneworld Publications, Oxford, ۲۰۰۳
• مقدمه کتاب سلیم بن قیس به قلم علوی حسینی نجفی چاپ دارالکتاب الاسلامیه؛
• معجم رجال الحدیث ۸ /۲۱۶؛
• سفینه البحار ۴ / ۲۶۰؛
• قاموس الرجال ۵/ ۲۲۷

پیوند به بیرون

• نسخه آنلاین ۱
• نسخه آنلاین ۲
• نسخه آنلاین ۳