توشی‌هیکو ایزوتسو

توشی‌هیکو ایزوتسو (به انگلیسی: Toshihiko Izutsu) (به ژاپنی: 井筒俊彦) ‏ (زادهٔ ۴ مهٔ ۱۹۱۴ در توکیو – درگذشتهٔ ۷ ژانویهٔ ۱۹۹۳ در کاماکورا)، زبان‌شناس، قرآن‌پژوه، اسلام‌شناس و فیلسوف ژاپنی بود.

زندگی

در ۴ مه ۱۹۱۴ در توکیو به‌دنیا آمد. در سال ۱۹۶۰ دکتری خود را در رشتهٔ ادبیات دریافت کرد. وی پس از تکمیل تحصیلات آکادمیک در ژاپن، مدتی در دانشگاه کیو در توکیو به تدریس مشغول شد و در این زمان، زبان عربی را فراگرفت. وی همچنین مدرس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران بوده‌است.

فعالیت علمی

۱۶ ایزوتسو در ۲۶سالگی کتابی به زبان ژاپنی با نام تاریخ اندیشهٔ عربی و پس از آن کتابی دیگر دربارهٔ فلسفه و عرفان، با تأکید بر فلسفهٔ نوافلاطونی و عرفان یونانی در ۳۴ سالگی تألیف کرد و نیز کتابی در همین دوران دربارهٔ پیامبر اسلام به زبان ژاپنی نوشت. ایزوتسو نخستین کتاب خود را به زبان انگلیسی تحت عنوان زبان وسرش در همین ایام منتشر کرد.

علاقهٔ فراوان ایزوتسو به قرآن باعث شد که او برای اولین بار قرآن را به زبان ژاپنی ترجمه کند. این اثر در سه مجلد و طی سال‌های ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۸ تکمیل شد. ایزوتسو در سال ۱۹۶۱ به دعوت ویلفرد کنتول اسمیت، رئیس مؤسسهٔ مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل، به کانادا رفت و به تدریس متون مهم اسلامی همچون نجات ابن‌سینا در فلسفه و الاقتصاد فی الاعتقاد غزالی در کلام و فصوص‌الحکم ابن عربی در عرفان پرداخت.

او در سال‌های ۱۹۶۶–۱۹۶۷ در ژاپن اثری بین‌الادیانی تألیف کرد تحت عنوان یک مطالعهٔ مقارنه‌ای درخصوص مفاهیم فلسفی در تصوف و تائوئیسم با عنوان «ابن عربی و لائوتزو-چوانگ تزو»، که توسط مؤسسهٔ مطالعات فرهنگی و زبان‌شناسی دانشگاه کیو و تحت سرپرستی نوبوئیرو ماتسوموتو به‌چاپ رساند. توشی‌هیکو ایزوتسو، استاد فلسفهٔ دانشگاه مک‌گیل کانادا و استاد ممتاز دانشگاه کیو در سال ۱۹۱۴ م است. وی نخست به تدریس متون فلسفی یونانی و لاتین و مدتی نیز به تدریس مباحث علم زبان‌شناسی و معنی‌شناسی مشغول بود. وی از این طریق، با زبان عربی آشنا و برای نخستین بار قرآن کریم را از عربی به زبان ژاپنی ترجمه کرد. ممارست در فلسفه و تسلط به زبان عربی، وی را با آثار غزالی و کلام اشعری و هم‌چنین آثار ابن‌سینا آشنا ساخت و در مؤسسهٔ مطالعات اسلامی مک‌گیل، نجات ابن‌سینا و الاقتصاد فی الاعتقاد غزالی را تدریس کرد.

در سال ۱۳۴۴، که مهدی محقق به تدریس کلام شیعه و فلسفهٔ اسلامی ـ ایرانی در آن مؤسسه می‌پرداخت، ایزوتسو با تفکر فلسفی شیعی و حکمای شیعه آشنا شد و در این زمینه به تحقیق پرداخت. ازاین‌رو، وی با همکاری مهدی محقق «سلسلهٔ دانش ایرانی» را در آن مؤسسهٔ ژاپنی بنیان نهاد.

آثار

او بیش از ۱۲۰ اثر علمی ـ پژوهشی اعم از تألیف، ترجمه و مقاله از خود به‌جای گذاشت. ازجمله:

• فرهنگ اسلامی
• آگاهی و ماهیات
• تلاوت قرآن

او همچنین مقالات «ابن عربی» و «اشراقیه» را در دائرةالمعارف دین به سرپرستی میرچا الیاده تألیف کرد.

مرگ

او در ۷ ژانویه ۱۹۹۳ در شهر کاماکورای ژاپن درگذشت.

منابع

• محمدحسن زمانی، شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی غربیان، ص۲۵۵

پیوند به بیرون

• یادها و یادگارها از اسلام‌شناس ژاپنی، پروفسور ایزوتسو وبگاه حوزه
• آخرین دیدار با پروفسور ایزوتسو مجلهٔ نشر دانش
• ایزوتسو و معنی‌شناسی در آیات قرآن پژوهش‌های قرآنی