ارگونومی

ارگونومی (به انگلیسی :Ergonomics) عبارت است از دانش بکار بردن اطلاعات علمی موجود دربارهٔ انسان (و روش‌های علمی تولید چنین اطلاعاتی) در طراحی محیط کار. ارگونومی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های انسان را بررسی می‌کند و سپس اطلاعات به دست آمده را در طراحی مشاغل، فراورده‌ها، محیط‌های کار و تجهیزات به کار می‌بندد. معمولاً از اصطلاحات ارگونومی و عوامل انسانی (Human Factors) به طور مترادف بهره گرفته می‌شود. هر دو اصطلاح رابطهٔ دوسویهٔ کار و نیازمندی‌های شغلی را بازگو و تشریح می‌کند و هر دو درصدد کاهش فشارهای جسمانی و روانی در محیط کار هستند. آشکارترین اثر مثبت طراحی درست و مناسب مشاغل، تجهیزات و محیط کار، بالارفتن سطح ایمنی، بهداشت، تطبیق کار با کارگر بر اساس ابعاد بدنی فرد و در نهایت رضایت شغلی و بهبود بهره‌وری است.

پیشینه

نخستین بار در سال ۱۸۵۷ میلادی پژوهشگر لهستانی، وویجخ یستشنباوسکی (که در ایران آن را وجیسج جاسترزبوسکی نیز می‌خوانند) (۱۸۸۲–۱۷۹۹) اصطلاح ارگونومی را در مقاله‌ای با عنوان «پیرامون ارگونومی: علم کار، بر اساس واقعیات به دست آمده از علم طبیعت» به کار برد.

طی جنگ جهانی دوم گروهی از روانشناسان، مهندسان، مردم شناسان و فیزیولوژیست‌ها گرد هم آمدند تا مسائل طراحی و آموزشی را حل و فصل نمایند. در آن زمان، برای توصیف این نگرش مهندسی انسانی به کار می‌رفت. همزمان با رشد ارگونومی، انجمن‌های حمایت کننده نیز پاگرفته و با گذشت زمان، گسترش یافته‌اند.

اجزای ارگونومی

ارگونومی سخت‌افزار

این جزء، عمدتاً به بررسی فیزیکی و کاربرد اطلاعات به دست آمده در طراحی همهٔ سخت‌افزارهایی مربوط است که درمحیط کار، خانه و اوقات فراغت مورد استفاده قرار می‌گیرد (مثل ابزار، وسایل، میز، صندلی، نشانگرها، کنترل و...). [[[بیومکانیک]]]

ارگونومی محیطی

این جزء از ارگونومی با توانایی‌ها و محدودیت‌های انسان در برابر عوامل گوناگون محیطی مانند روشنایی، گرما، صدا، ارتعاش و... سروکار دارد. از این جزء در طراحی محیط کار انسان استفاده می‌شود.

ارگونومی نرم‌افزاریاارگونومی شناختی

این جزء ارگونومی با فعالیت‌های مانند پردازش اطلاعات، استدلال، و حل مسائل در ارتباط است و به چگونگی دریافت و پردازش اطلاعات در انسان می‌پردازد.

ارگونومی کلان

تازه‌ترین جزء ارگونومی است و به زیر سامانه‌ها یعنی انسان، ماشین و محیط توجه ویژه دارد.

برخی مباحث مطرح در ارگونومی

آنتروپومتری

از دو واژهٔ یونانی آنتروپوس به معنای انسان و مترین به معنای اندازه‌گیری و سنجش برگرفته شده است و با اندازه‌گیری ابعاد و دیگر ویژگی‌های جسمانی سروکار دارد. .

فیزیولوژی کار

شاخه‌ای از فیزیولوژی انسان است که اعمال و چگونگی کارکرد بافت‌ها و اندام‌ها را به هنگام کار توضیح می‌دهد.

فیزیولوژی محیط

در فیزیولوژی محیط، اثرات شرایط و عوامل محیطی مانند صدا، روشنایی، گرما، سرما و رطوبت بر فیزیولوژی بدن انسان بررسی می‌شود.

آسیب‌ها و عوارض ناشی از عوامل مکانیکی و ارگونومیکی نامناسب

آسیب‌های ناشی از حرکت‌های تکراری

آسیب‌های ناحیه‌ای اسکلتی-ماهیچه‌ای

پینه بستن

بورسیت

هیگروما

جستارهای وابسته

• بیومکانیک
• بهداشت حرفه‌ای
• طب کار
• مهندسی پزشکی
• مهندسی صنایع
• روان‌شناسی مهندسی
• تعامل انسان و رایانه