تفلیس
| تفلیس თბილისი تْبیلیسی |
|||
|---|---|---|---|
 مجسمهٔ جرجیس، کارتلیس ددا، کاخ ریاست جمهوری، کلیسای جامع تثلیث، رود متکواری |
|||
|
|||
 تفلیس
თბილისი تْبیلیسی |
|||
| مختصات: ۴۱°۴۳′۰″ شمالی ۴۴°۴۷′۰″ شرقی / ۴۱.۷۱۶۶۷° شمالی ۴۴.۷۸۳۳۳° شرقی | |||
| کشور |  گرجستان |
||
| بنیانگذاری شده | ۴۷۹ میلادی | ||
| حکومت | |||
| • شهردار | David Narmania[۲] | ||
| مساحت | |||
| • شهرستان | [[۱ E+۸_m²|۷۲۰ کیلومتر مربع]] (۲۸۰ مایل مربع) | ||
| بلندترین ارتفاع | ۷۷۰ متر (۲٬۵۳۰ پا) | ||
| پست‌ترین ارتفاع | ۳۸۰ متر (۱٬۲۵۰ پا) | ||
| جمعیت (۲۰۱۴) | |||
| • شهرستان | ۱٬۱۱۸٬۰۳۵[۱] | ||
| • تراکم | ۳٬۱۹۴٫۳۸/کیلومتر مربع (۸٬۲۷۳٫۴/پا) | ||
| • منطقهٔ کلان‌شهری | ۱٬۴۸۵٬۲۹۳ | ||
| منطقهٔ زمانی | ساعت گرجستان (یوتی‌سی +۴) | ||
| پیش‌شماره(های) تلفن | +۹۹۵۳۲ | ||
| وب‌گاه | www.tbilisi.gov.ge | ||
تفلیس (به گرجی: თბილისი، "تْبیلیسی") پایتخت و بزرگترین شهر گرجستان و شرق اروپا می‌باشد.
این شهر در دو طرف رود متکواری قرار داشته و جمعیتی حدود ۲٫۵ میلیون در آن زندگی می‌کنند. تفلیس در قرن پنجم میلادی و توسط واختانگ یکم پادشاه گرجستان باستان یا همان ایبریا بنیانگذاری شده و به سبب آچشمه‌های آب گرم آن، «تْبیلیسی» (مشتق از واژهٔ «تْبیلی» به معنای گرم؛ منسوب به چشمه‌های آب گرم تفلیس) نام گرفته است.
تفلیس در جنوب شرق اروپا قرار گرفته است، موقعیت مکانی تفلیس یعنی قرار گیری در مسیر شرق و غرب، این شهر را نقطهٔ اتصال امپراتوریی‌های رقیب گوناگون قرار می‌داده است و امروزه موقعیت آن را به عنوان یک مسیر مهم برای انرژی جهان و پروژه‌های بازرگانی و مسیر اتصال دو قراهٔ اروپا با آسیا را تضمین می‌کند.
تفلیس این کلانشهر عظیم بزرگترین شهر قفقاز و دقیقاً در مرکز قفقاز است. تفلیس سالانه میزبان همایش‌ها و نشست‌های متعددی است که این شهر در شرق اروپا را مطرح و اسم آن را زبانزد در دنیا کرده است.
تاریخ پرفراز و نشیب تفلیس را می‌توان از معماری آن درک کرد که ترکیبی از معماری قرون وسطی، معماری نئوکلاسیک و معماری استالینیست است.
تفلیس در طول تاریخ سکونتگاه مردم مختلفی با نژاد، فرهنگ و مذاهب مختلف بوده است ولی امروزه از نظر مذهبی در شمار شهرهای مسیحی ارتدکس شرقی به حساب می‌آید.
تفلیس تا کنون پایتخت موارد زیر بوده است:
- پادشاهی ایبریا (مستقل)
- پادشاهی گرجستان (مستقل)
- پادشاهی کارتْلی ۱۴۶۶ تا ۱۷۶۲ (مستقل)
- پادشاهی کارتْل-کاخِتی ۱۷۶۲ تا ۱۸۰۱ (مستقل)
- ایالت قفقاز امپراتوری روسیه ۱۸۰۱ تا ۱۹۱۷ (امپراتوری روسیه)
- جمهوری فدرال دموکراتیک قفقاز جنوبی ۱۹۱۸ (امپراتوری روسیه)
- جمهوری دموکراتیک گرجستان ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۱ (مستقل)
- جمهوری سوسیالیستی گرجستان شوروی ۱۹۲۱ تا ۱۹۹۱ (اتحاد جماهیر شوروی)
- جمهوری سوسیالیستی ماورای قفقاز شوروی ۱۹۲۲ تا ۱۹۳۶ (اتحاد جماهیر شوروی)
- گرجستان ۱۹۹۱ به بعد (مستقل)
محتویات
بنیانگذاری[ویرایش]
روزی واختانگ یکم - پادشاه گرجستان باستان یا همان ایبریا - به همراه اعضای دربارش در جنگلی نزدیک متسختا مشغول خوشگذرانی و شکار بودند. شاهین او به دنبال قرقاولی به هوا برخاست و پس از مدتی شاه و همراهانش پرنده‌ها را در کنار یک چشمهٔ آب گرم یافتند که بخار خوشایندی از آن خارج می‌شد، آنها از وفور این چشمه‌های آب گرم شگفت زده شده بودند و پادشاه دستور ساختن شهری را در آنجا صادر کرد که «تْبیلیسی» (دارندهٔ چشمه‌های آب گرم) نام گرفت.
نام[ویرایش]
نام این شهر در زبان گرجی «تْبیلیسی» است. (مشتق از واژهٔ «تْبیلی» به معنای گرم؛ منسوب به چشمه‌های آب گرم تفلیس). از آنجایی که تفلیس یکی از مراکز مهم فرهنگی اسلام به شمار می‌آمد، با نام عربی خود یعنی «طفلیس» مشهور شد و تا چندی پیش نیز در اکثر زبان‌ها «تفلیس» یا «تیفلیس» شناخته می‌شد که به خواستهٔ دولت گرجستان به نام اصلی آن تغییر نام داد، اما همچنان در ایران، ترکیه، آلمان، قزاقستان و کشورهای عربی «تفلیس» نامیده می‌شود.
جغرافیا[ویرایش]
تفلیس در هزارهٔ چهارم تا سوم پیش از میلاد مسکونی شد. برای اولین بار در سالنامه‌های قرن چهارم میلادی از تفلیس به عنوان قلعه ـ شهر نام برده شده‌است. تفلیس به علت واقع شدن در محل تلاقی راه‌های مهم همیشه دارای اهمیت منطقه‌ای بوده و همین ویژگی‌ها سبب گسترش و توسعه این شهر از دیرباز تاکنون شده‌است.[۳]
این شهر در ۱۲۰ کیلومتری رشته کوه قفقاز بزرگ و ۲۵۰ کیلومتری دریای سیاه قرار دارد و با شهرهای تاشکند، استانبول، رم، بارسلون، بوستون، و شیکاگو هم عرض است.[۴]
شهر در دو طرف ساحل رود متکواری در درون دره‌ای گسترده‌است. این رود که از کوه‌های ترکیه سرچشمه می‌گیرد به طول ۳۶ کیلومتر در شهر جاری است. سد اورتاچالا سرعت جریان آب را در مسیر شهر کاهش می‌دهد و رژیم آبی آن را تنظیم می‌کند.[۴]
پنج نهر کوهستانی که از آبراهه‌های زیرزمینی می‌گذرند از دامنه‌های اطراف تفلیس به کر می‌ریزند: دیگمیس تسکالی و تساوکیسیس تسقالی از مغرب گلدانیس تسقالی و لوچینیس تسقالی از مشرق. دو دریاچهٔ کوچک به نام لیسی و کو در دامنه‌های شمالی تفلیس واقع شده‌اند. «دریاچهٔ تفلیس» در پشت رشته کوه ماخات واقع است و پیرامون آن دشت سامگوری قرار دارد.[۵] کوه‌های متاتس میندا در مغرب تابوری و تیغه‌های سولولاکی در جنوب و رشته کوه ماخات در مشرق شهر واقع شده‌اند.[۴] در دامنه‌های شمال شرقی کوه تابوری چشمه‌های آب گرم جریان دارد که دارای ترکیبات قلیایی و سولفات است.[۴]
تفلیس در گذشته‌های دور ابتدا در طول سواحل رودخانه رشد کرد. بعدها با افزایش جمعیت ساخت و ساز به دامنه‌ها و تپه‌ها و فلاتهای اطراف رودخانه کشیده شد که این فلات‌ها در شمال و شمال شرقی شهر واقع شده‌است. قسمت‌های جنوب شرقی شهر از خیابان‌های تنگ و خانه‌های قدیمی دو یا سه طبقه تشکیل شده که مجموعهٔ قدیمی شهر تفلیس را تشکیل می‌دهد[۶]
آب و هوا[ویرایش]
هوای تفلیس به سبب نسیمی که از کوهستانها در دره‌های اطراف می‌وزد همیشه پاکیزه‌است. متوسط درجهٔ حرارت آن ۲ر۱۳است. در گرمترین ماه تابستان درجهٔ حرارت به ۲ر۲۵ و در سردترین ماه زمستان به ۹ر۰- می‌رسد. از آذر تا اسفند (بین ۳۰ تا ۳۵ روز) دمای هوا به زیر صفر می‌رسد. متوسط سالانهٔ بارندگی ۵۰۵ میلیمتر است که ۳۴ آن در ماه‌های گرم می‌بارد. حدود ۲۵ روز از فصل تابستان آن بسیار گرم است و دمای هوا تا ۳۰ بالا می‌رود[۷]
جمعیت[ویرایش]
بر اساس آخرین سرشماری ۲۰۱۶ جمعیت شهر تفلیس ۹۳۶ ۴۴۶ ۲ تن بوده‌است متشکل از: ۱ر۸۶٪ گرجی ۶٪ ارمنی ۷ر۲٪ اوس ۴ر۲٪ کرد ۸ر۱٪ یونانی ۴ر۱٪ آذربایجانی و ۳ر۱٪ اکراینی. یهودیها و یهودیهای گرجی، آسوریها بلاروسیاها (روسهای سفید) و تاتارها از دیگر اقوام ساکن تفلیس‌اند که نسبت هر کدام از آنها کمتر از ۱٪ کل جمعیت شهر است. ارمنی‌های تفلیس و روسها و یهودیها از جمله اقوامی هستند که تعداد آنها در فاصله ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۹ کاهش یافته‌است. احتمالاً جنگ آذربایجان و ارمنستان در کاهش ارامنه بی تأثیر نبوده‌است. مهاجرت یهودیهای شوروی سابق به اسرائیل نیز ممکن است سبب کاهش تعداد یهودیها در طی سالهای یاد شده باشد.[۸]
به نوشته مینورسکی[۹] در ۱۱۹۷/ ۱۷۸۳ پس از سلطنت تیموراز و ایراکلی شهر ۴۰۰۰ خانه با ۰۰۰ ۶۱ سکنه داشت. در ۱۲۱۸/۱۸۰۳ شهر فقط بین ۲۷۰۰ تا ۳۰۰۰ خانه با ۰۰۰ ۳۵ تن جمعیت داشت. این کاهش جمعیت به علت حملهٔ آقامحمدخان قاجار در ۱۲۰۹–۱۲۱۰/ ۱۷۹۵ بود. یکی دو دهه بعد جمعیت به سرعت افزایش یافت. در سرشماری ۱۳۴۰–۱۳۴۱/۱۹۲۲ تفلیس ۹۵۸ ۲۳۳ تن جمعیت داشت که از آن میان ۳۰۹ ۸۵ تن ارمنی ۸۸۴ ۸۰ تن گرجی ۶۱۲ ۳۸ تن روسی ۷۶۸ ۹ تن یهودی ۹۸۴ ۳ تن ایرانی ۲۵۵ ۳ تن ترکهای آذری ۴۵۷ ۲ تن آلمانی و غیره بوده‌اند.
ساختار و معماری[ویرایش]
تفلیس قدیمی از چهار بخش تشکیل می‌شد که سه بخش آن در ساحل راست کر واقع بود (که در ساحل رود از شمال به جنوب به شمال غربی ـ جنوب شرقی انحنا پیدا کرده‌است):
۱) کالا یا کالیسی (در غربی قلعه) بخش قدیمی اینتراموروس (بین نهرهای سولولاکی و دبه خانه که به کر می‌ریزند) و ارگ نارین قلعه.
۲) تفلیس در پیرامون چشمه‌های آب گرم رشد کرده بود. شهر در ساحل کر و در روبرو و پایین کالا قرار داشت. شاه صفی گروهی از سیدها را در ارتفاعات تابور (در شرق دبه خانه) سکونت داد.
۳) بخش خارجی ـ اوبانی نزدیک میدان اسبدوانی بالا و در جهت شمال دو بخش نخست.
۴) بخش واقع در ساحل چپ روبروی کالا به نام ایسانی یا نیسانی (بعدها آولابار) و ارتفاعات ماخاتا در شمال آن. ایسانی با صغدبیل منابع عربی مطابقت دارد. گورستان صغدبیل در زندگی سنت ابو ذکر شده‌است.
سه ارگ در تفلیس مشخص شده‌است:
- ۱) ارگ قدیمی تابور بر روی تپهٔ ساحل راست دبه خانه که در ۱۱۹۹/ ۱۷۸۵ بکلی ویران شد. این ارگ که دروازهٔ جنوبی کالا را محافظت می‌کرد دروازهٔ گنجه نامیده می‌شد.
- ۲) ارگ نارین قلعه در تپهٔ کالا. به نظر می‌رسد که این قلعه پیش از اسلام شوریس ـ تسیخه نام داشته‌است. این ارگ در ۱۲۳۳/ ۱۸۱۸ تخلیه شد.
- ۳) ارگ ساحل چپ که به عنوان سرپل عمل می‌کرد. در ۱۱۴۰/ ۱۷۲۸ ترکها برای آخرین بار شروع به سنگربندی و ایجاد استحکامات نظامی در این محل کردند اما کار را ناتمام گذاشتند.
قدیمی‌ترین قصر از قصرهای سلطنتی متخی در ساحل چپ روبروی پل قدیمی است. در ۱۰۴۸/ ۱۶۳۸ رستم شاه مسلمان قصری به طول حدود ۱۲۰ متر در امتداد رود کورا در تفلیس بنا کرد. در اینجا شاردن به حضور شاه نواز رسید. کمی دورتر به سوی جنوب شاه واختانگ ششم قصری ساخت که کاملاً به سبک ایرانی تزئین شده بود. ترکها در ۱۱۳۷/۱۷۲۵ این قصر را ویران کردند.
مترو[ویرایش]
متروی تفلیس در سال ۱۹۶۰ تأسیس شده و هم‌اکنون دارای ۴ خط و ۵۵ ایستگاه می‌باشد.
شهرهای خواهرخوانده[ویرایش]
تفلیس با شهرهای زیر خواهرخوانده است.[۱۰]
نگارخانه[ویرایش]
.jpg)
پیوند به بیرون[ویرایش]
- تفلیس.کام | پایگاه اطلاع‌رسانی اخبار، وقایع و رویدادهای گرجستان - TEFLIS.COM
- تفلیس.کام | پایگاه اطلاع‌رسانی اخبار، وقایع و رویدادهای گرجستان در فیس بوک
پانویس[ویرایش]
- ↑ "Preliminary Results of 2014 General Population Census of Georgia". NATIONAL STATISTICS OFFICE OF GEORGIA. Retrieved 30 April 2015.
- ↑ Tbilisi’s new Mayor: David Narmania. agenda.ge. 14 July 2014
- ↑ امیراحمدیان، ۹۲.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ امیراحمدیان، ۹۳.
- ↑ امیراحمدیان، ۹۳–۹۴.
- ↑ امیراحمدیان، ۹۴.
- ↑ امیراحمدیان، ۹۴–۹۵.
- ↑ امیراحمدیان، ۹۵.
- ↑ (د. اسلام چاپ اول ج ۸ ص ۷۶۲)
- ↑ ۱۰٫۰۰ ۱۰٫۰۱ ۱۰٫۰۲ ۱۰٫۰۳ ۱۰٫۰۴ ۱۰٫۰۵ ۱۰٫۰۶ ۱۰٫۰۷ ۱۰٫۰۸ ۱۰٫۰۹ ۱۰٫۱۰ ۱۰٫۱۱ ۱۰٫۱۲ "Tbilisi Municipal Portal – Sister Cities". © 2009 – Tbilisi City Hall. Retrieved 2009-06-16.
- ↑ "Medmestno in mednarodno sodelovanje". Mestna občina Ljubljana (Ljubljana City) (in Slovenian). Retrieved 2013-07-27.
- ↑ "Bristol City – Town twinning". © 2009 Bristol City Council. Retrieved 2009-07-17.
- ↑ "Yerevan – Twin Towns & Sister Cities". Yerevan Municipality Official Website. © 2005—2013 www.yerevan.am. Retrieved 2013-11-04.
- ↑ ԵՐԵՎԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԱՐԱՆՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ [Yerevan expanding its international relations] (in Armenian). [۱]. Archived from the original on 2013-05-12. Retrieved 2013-08-05.
- ↑ "Oraşe înfrăţite (Twin cities of Minsk) [via WaybackMachine.com]" (in Romanian). Primăria Municipiului Chişinău. Archived from the original on 3 November 2012. Retrieved 2013-07-21.
- ↑ "Tbilisi-Tehran direct flights will start next month" (in English). Agenda.ge. Retrieved 2015-05-20.
منابع[ویرایش]
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Tbilisi»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۴).
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای تفلیس دارد. |
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تفلیس موجود است. |
|
||||||||
|
||||||||||||||||
