خالد بن ولید

خالد بن ولید
تمثال خوشنویسی در جهان اسلام
نام مستعار	شمشیر کشیده خدا
زاده	۵۸۵ مکه، شبه‌جزیره عربستان
درگذشته	۶۴۲ حمص، سوریه
مدفون در	مسجد خالد بن ولید
وفادار به/عضوِ	خلافت راشدین
سازمان/شاخه	ارتش خلفای راشدین
سال خدمت	۶۳۲–۶۳۸
بخش	سوارکاران ذخیره
فرمان‌های داده	فرمانده کل قوا (۶۳۲–۶۳۴) فرمانده ارشد (۶۳۴–۶۳۸) فرمانده سوارکاران ذخیره (۶۳۴–۶۳۸) فرماندار نظامی عراق (۶۳۳–۶۳۴) فرماندار قنسرین (۶۳۷–۶۳۸)

خالد بن ولید بن مغیره مخزومی ملقب به «سیف‌الله المسلول» (شمشیر کشیدهٔ خدا)، از صحابهٔ محمد، پیامبر اسلام و از بزرگان قریش بود. پدرش، ولید بن مغیره، از سرسخت‌ترین دشمنان اسلام و از نخستین کسانی بود که پیامبر را مسخره کرد، و مادرش، لبابه صغری، دختر حارث بن حزن هلالی، خواهر میمونه و لبابه کبری، همسر عباس بن عبدالمطلب، بود. خالد یکی از معدود فرماندهان نظامی تاریخ است که در تمام طول عمر خود شکست نخورد. او در بیش از یکصد جنگ شرکت داشت که بسیاری از آن‌ها در مقابل نیروهای از نظر عددی برتر امپراتوری بیزانس شاهنشاهی ساسانی و متحدانشان و همچنین قبیله‌های عرب دیگر انجام شدند.

دستاوردهای استراتژیک او فتح شبه‌جزیره عربستان، بین‌النهرین ایرانی و سوریه رومی از سال ۶۳۲ تا ۶۳۶ میلادی می‌شود. او در جنگ احد با مسلمانان جنگید و در سال ۷ هجری قمری پس از صلح حدیبیه اسلام آورد و در جنگ موته رهبری سپاه مغلوب مسلمانان را تا مدینه به‌عهده داشت. پس از کشته‌شدن سه فرمانده آن نبرد، جعفر بن ابیطالب و زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه، از سوی سپاهیان و جنگجویان موته به فرماندهی برگزیده شد و با عقب‌نشینی، سپاهیان مسلمان را به مدینه بازگرداند.

خالد در مدینه با واکنش‌های منفی مسلمانان مواجه شد. مردم مدینه از وی به عنوان فراری از جهاد یاد کردند و خاک بر سر و روی وی پاشیدند؛ ولی قلم‌پردازان اهل سنت از خالد بن ولید در این صحنه بسیار تجلیل نموده و از وی به عنوان «سیف اسلام» یاد کرده‌اند. پیامبر و یا بنا بر قولی، ابوبکر به او لقب «سیف‌الله» داد. وی در همان سال در عملیات فتح مکه شرکت کرد.

مقبرهٔ خالد در مسجد خالد بن ولید قرار دارد.

مسیر حملات خالد بن ولید در جنوب بین‌النهرین که در آن زمان در اختیار ساسانیان بود.

خالد بن ولید در زمان پیامبر نزد قبیله جذیمه رفت تا آنان را به اسلام دعوت کند، ولی از آنجایی که بین قبیله جذیمه و قبیله خالد بن ولید (بنی مخزوم) دشمنی بود، کینه دیرینه قبیلگی، خالد را بر آن داشت که علی‌رغم مسلمان شدن جذیمیان، نسبت به آنان بدبین باشد و به آنها حمله کند. وی عده‌ای از مردم مسلمان جذیمه را کشت و اموالشان را به غارت برد. رسول خدا از رفتار خالد ابراز انزجار نمود و فرمود: «خداوندا من از رفتار خالد بیزارم.» آنگاه علی بن ابی طالب را جهت دلجویی و پرداخت دیه به کشتگان آن حادثه به میان قبیله جذیمه اعزام نمود. پس از رحلت رسول خدا، خالد بن ولید به حمایت از گردانندگان سقیفه بنی ساعده برخاست و برای اقتدار حکومت ابوبکر تلاش فراوان کرد. در دوران ابوبکر با هدف مسلمان کردن اهالی تمیم به آنجا رفت. در آنجا با وجود اینکه مالک بن نویره تسلیم او شده بود، وی را کشت و با همسرش همبستر شد. ابوبکر بخاطر قتل مالک، او را توبیخ نمود ولی با وجود اینکه عمر، ابوبکر را به خاطر انتخاب خالد به فرماندهی سپاه نکوهش می‌کرد، خالد در سمت خود باقی‌ماند. وی در دفع شورش اهل ردّه از فرماندهان مورد اعتماد سپاه ابوبکر بود. کمی بعد از این رویدادها ابوبکر او را به جنگ با مسیلمه و سپس جنگ با ایرانیان فرستاد. در ربیع‌الاول ۱۲ ه. ق یا چند ماهی بعد، حیره را تسخیر کرد و اندکی بعد ناحیهٔ فرات را گرفت. سال بعد برای فتح شام عازم شد و با شکست رومیان، دمشق را گرفت.

با به قدرت رسیدن عمر از فرماندهی لشکر شام، عزل شد. او در شهر حمص سوریه در سن شصت سالگی وفات کرد و عمر را وصی خود قرار داد.

یادواره

• ورزشگاهی ۳۰ هزار نفری در شهر حمص سوریه به افتخار او، ورزشگاه خالد بن ولید نام‌گذاری شده‌است.
• جدیدترین تانک اصلی میدان نبرد نیروی زمینی پاکستان (محصول مشترک چین و پاکستان) به یاد وی الخالد یا ام‌بی‌تی-۲۰۰۰ نام گرفته‌است.

منابع

• تاریخ صحابه، مهدی اخوانی، چاپ سوم، مشهد، ۱۳۳۹
• اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۰۹
• قاموس الرجال، ج ۴، ص ۱۴۳
• فروغ ابدیت، ج ۳، ص ۳۴۷–۳۴۹
• الطبقات، ج ۴، ص ۲۵۳
• الاستیعاب، ج ۳، ص ۴۳۷
• بحارالانوار، ج ۲۱، ص ۱۴۲