دی
<< | دی | >> | ||||
ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
۱ | ۲ | ۳ | ||||
۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ |
۱۱ | ۱۲ | ۱۳ | ۱۴ | ۱۵ | ۱۶ | ۱۷ |
۱۸ | ۱۹ | ۲۰ | ۲۱ | ۲۲ | ۲۳ | ۲۴ |
۲۵ | ۲۶ | ۲۷ | ۲۸ | ۲۹ | ۳۰ | |
۱۳۹۵ خورشیدی |
دی (در فارسی افغانستان: جدی[۱])، در زبان پشتو مرغومی (به پشتو: مرغومی) و در زبان کردی بهفرانبار (به کردی: بەفرانبار)، دهمین ماه سال خورشیدی است و در گاهشماری رسمی ایران و افغانستان همواره ۳۰ روز دارد و از روز ۲۷۷م سال آغاز شده و در روز ۳۰۶م سال پایان مییابد. دی نخستین ماه فصل زمستان است.
برج فلکی دیماه برج جدی (بزغاله) است که دهمین برج فلکی از دایرةالبروج است. نماد برج دی، بزغاله (در انگلیسی Capricorn) نامیده میشود. عنصر این برج خاک است.
در گاهشماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه دهم گاهشماری اوستایی نو برگرفته شدهاست. در گاهشماری زرتشتی روز هشتم، پانزدهم و بیست و سوم هر برج نیز دی نام دارد. ابوریحان بیرونی میگوید دی ماه را خُورماه نیز میگویند و روز اول ماه را خرهروز یا خورهروز نامند.
در آیین زرتشتی در هرکدام از دیروزها از دیماه، جشنی برگزار میشود که کوشیار گیلانی در زیج جامع این روزها را دی جشن مینامد. نخستین جشن که در روز نخست دیماه (اورمزد یا هرمزد) یعنی نخستین روز پس از جشن یلدا برگزار میشود، دی دادار جشن یا «جشن خرم روز» یا خور روز (روز خورشید)، و یا نود روز (۹۰ روز تا نوروز) نام دارد. روز هشتم از دی ماه یا روز «دی به آذر»، اولین جشن دیگان برگزار میشود که ابوریحان بیرونی در کتاب قانون مسعودی از این جشن با عنوان «عید دی الاول» نام برده است و کوشیار از آن با نام «دی جشن» نام برده است. روز پانزدهم از دی ماه یا روز «دی به مهر» جشن دیگان دوم (/دیبگان/بتیکان) برگزار میشود. در روز بیست و سوم از دیماه یا روز «دی به دین»، سومین جشن دیگان برگزار میشود. در بندهشن گلهای بادرنگ و کاردک و شنبلید به ترتیب ویژه روزهای «دی به آذر» و «دی به مهر» و «دی به دین» معرفی شدهاند.
ابوریحان بیرونی دربارهٔ دیماه مینویسد:
دی ماه، نخستین روز آن خرم روز است و این روز و ماه هر دو به نام خداوند است که «هرمز» نامیده میشود، یعنی حکیم و دارای رای و آفریدگار. در این روز عادت ایرانیان چنین بوده که پادشاه از تخت شاهی پایین میآمد و جامهای سفید میپوشید و در بیابان بر فرشهای سپید مینشست و دربان و یساولان را که شکوه پادشاه با آن هاست به کنار میراند و هر کس که میخواست پادشاه را ببیند، خواه دارا و خواه نادار بدون هیچ گونه نگهبان و پاسبان، نزد شاه میرفت و با او به گفتگو میپرداخت و در این روز پادشاه با برزگران مینشست و در یک سفره با آنها خوراک میخورد و میگفت: من مانند یکی از شماها هستم و با شماها برادرم، زیرا استواری و پایداری جهان به کارهایی است که به دست شما انجام میشود و امنیت کشور نیز با من است، نه پادشاه را از مردم گریزی است و نه مردم را از پادشاه
محتویات
واژه شناسی[ویرایش]
واژه دی در اوستا دتهوش(Dathush) یا دزوه(Daz-vah) و به معنی دادار یا آفریننده و آفریدگار است که همیشه به مانند صفتی برای اهورامزدا آورده شده است. در اوستا در آفرینگان گاهنبار بند ۱۱ صفت دتهوش برای دهمین ماه سال بکار رفته است. این واژه از مصدر دا آمده است که در اوستا و پارسی باستان و سانسکریت به معنی دادن، آفریدن، ساختن، و بخشیدن است. در پهلوی داتن(Datan) و در فارسی دادن است. از همین ریشه داتر(Dater) در پهلوی "داتار "و در فارسی «دادار» یا آفریدگار گفته میشود.[۲]
رویدادها[ویرایش]
- ۱۹۱۳ - چاپ نخستین جدول کلمات متقاطع در نیویورک ورلد.
- ۱۹۴۷ - اختراع ترانزیستور.
- ۲۰۰۵ - آغاز تخاصم میان چاد و سودان
- ۱۹۴۱ - امپراتوری ژاپن، در جریان جنگ جهانی دوم، هنگ کنگ را تصرف کرد.
- ۱۹۵۱ - اعلام استقلال لیبی از ایتالیا.
- ۱۹۶۸ - فضاپیمای آپولو ۸ با ۳ سرنشین وارد مدار ماه شد و ده بار به دور آن چرخید.
- ۱۳۴۱ - مأموریت نیروی هوایی شاهنشاهی ایران برای حفظ صلح در کنگو.[۳]
- 1382- پنجم دی ماه، سالروز زلزله ی بزرگ بم.
مناسبتها[ویرایش]
- ۱- روز میلاد خورشید، جشن خرم روز
- ۵ - بازارجشن
- ۱۴ - سیرسور، جشن گیاهخواری
- ۲۰ - قتل میرزا تقی خان امیرکبیر (احتمالا)
- روز مادر در اندونزی.
نامگذاریها[ویرایش]
زادروزها[ویرایش]
- ۱۸۵۸ - جاکومو پوچینی، موسیقیدان و آهنگساز بزرگ ایتالیایی.
- ۱۶۰۵ - تیانچی، پانزدهمین امپراتور سلسله مینگ.
- ۱۷۹۰ - ژان فرانسوا شامپولیون دانشمند، زبانشناس و شرقشناس فرانسوی.
- ۱۹۱۸ - هلموت اشمیت، سیاستمدار آلمانی.
- ۱۹۴۳ - سیلویا، شهبانوی سوئد.
- ۱۹۰۵ - هوارد هیوز، هوانورد، مهندس و کارگردان آمریکایی.
- ۱۹۴۳ - تاریا هالونن، یازهمین رئیس جمهور فنلاند.
- ۱۳۰۰ - عباس سحاب جغرافیدان و نقشهنگار (کارتوگراف)، بنیانگذار دانش نقشهنگاری به شیوهٔ نوین در ایران.
- ۱۳۱۳ - فروغ فرخزاد شاعر
- ۱۳۱۸ - تولد سیروس طاهباز جمعکننده آثار نیما یوشیج
- ۱۳۳۸ - حامد کرزی، رئیس جمهور افغانستان
- ۱۳۴۱ - سهراب رحیمی شاعر
- ۱۲۷۰- محمدعلی جمالزاده: اصفهان - داستاننویس
- ۱ دی ۱۳۰۸ -محمد نوری خواننده
- ۱ دی ۱۳۵۰ -رامبد جوان بازیگر،نویسنده،مجری و کارگردان
- ۵ دی ۱۳۴۸- هومن برق نورد بازیگر
- ۶ دی ۱۳۵۹ - مهرشاد بهرامی خواننده
- ۷ دی ۱۳۴۷- محمدرضا فروتن بازیگر
- ۱۰ دی ۱۳۴۰- کتایون ریاحی بازیگر و نویسنده
- ۲۲ دی ۱۳۶۲ - ترانه علیدوستی بازیگر و نویسنده
- ۲۹ دی ۱۳۳۰ - نصرالله معین خواننده
درگذشتها[ویرایش]
- ۱۹۸۹ - ساموئل بکت نمایشنامهنویس، رماننویس و شاعر ایرلندی.
- ۱۵۲۴ - واسکو دا گاما دریانورد و کاشف پرتغالی در هند.
- ۱۹۵۷ - اوکاوا شومیو، نویسنده و سیاستمدار ژاپنی و یکی از مترجمان قرآن به زبان ژاپنی
- ۲۰۰۷ - اکبر رادی نمایشنامهنویس ایرانی.
- ۲۰۰۸ - ساموئل هانتینگتون، دانشمند علوم سیاسی دانشگاه هاروارد.
جُستارهای وابسته[ویرایش]
- ویکیپدیا:یادبودهای برگزیده/۲۲ دسامبر
- ویکیپدیا:یادبودهای برگزیده/۲۳ دسامبر
- ویکیپدیا:یادبودهای برگزیده/۲۴ دسامبر
پیوند به بیرون[ویرایش]
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ دی موجود است. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ دی موجود است. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ دی موجود است. |
منابع[ویرایش]
- ↑ رئیس استخبارات پاکستان به کابل سفر کرد، بیبیسی فارسی
- ↑ «جشن دیگان». مهر میهن. بازبینیشده در ۳ آذر ۱۳۹۲.
- ↑ لطفینیا، سلیمان. «روزشمار تاریخ». هفتهنامهٔ امرداد، شنبه ۲۴ دی ۱۳۹۱، سال سیزدهم، شمارهٔ ۲۸۹، ص ۸.
- ↑ «شورای فرهنگ عمومی».
|
این یک مقالهٔ خرد گاهشماری است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |