جین (دین)

نماد آیین جین

آیین جین (जैन)، یکی از مذاهب نشأت گرفته در هند در قرون ۵ تا ۷ قبل از میلاد می‌باشد. آیین جین هدفش را فراهم کردن مسیری به سمت پاکسازی روحانی و رستگاری معرفی می‌کند که بر اساس اعتقادات این آیین این پاکسازی از طریق زندگی بر پایه سنت اهیمسا (پرهیز از آزار هرگونه جاندار) قابل دستیابی است. در واقع کلمه جین (जैन) از لغتی در زبان سانسکریت می‌آید که به معنی فتح کردن می‌باشد. این اشاره‌ای به جنگی درونی علیه نفسانیات، شهوات و حواس بدنی که راهبان آیین جین اعتقاد داشتند آنها را به دانستن همه چیز، و پاکسازی روح یا رستگاری میرساند، می‌باشد. آیین جین بهمراه هندوئیسم و آئین بودایی تنها مذاهب زنده هند باستان می‌باشند. آیین جین در سیر تکاملی اش بصورت تدریجی به فرهنگی مبدل شده و نقش عمده‌ای در توسعه فلسفه و منطق، هنر و معماری، ریاضی و نجوم، و ادبیات هندی داشته‌است. آیین جین مفاهیم مشترک زیادی با هندوئیسم و آئین بودایی دارد که ناشی از پیش زمینه فرهنگی و زبانی مشترک آنها می‌باشد. مورخین در گذشته عموماً به آیین جین به عنوان شاخه‌ای از هندوئیسم یا بدعتی در آئین بودایی می‌نگریستند ولی مقبولیت این دیدگاه‌ها امروزه از بین رفته چنانچه به نقل از دانشنامه بریتانیکا آیین جین باید به عنوان پدیده‌ای مستقل نگریسته شود که بخشی جدایی ناپذیر از سنن و اعتقادات رایج در آسیای جنوبی را تشکیل می‌داده‌است.

بگفته دانشنامه کلمبیا آیین جین در اعتراض به آداب آیین هندوئیسم، خصوصاً مراسم قربانی کردن آن و قدرت و نفوذ وداها به وجود آمد. آیین جین البته پیدایشش را به ۲۴ پیشوا که یکی پس از دیگری جانشین هم شده‌اند نسبت می‌دهد. به عقیده دانشنامه کلمبیا به‌نظر می‌آید آخرین این پیشواها - که نامش مهاویرا بود- شخصیتی واقعی (و نه افسانه‌ای) دارد. مهاویرا رهبانیت بسیار شدید، و مراقبت خود در تمام زندگی جهت گریز از چرخه باززایی را آموزش می‌داد.

از لحاظ توزیع جغرافیایی محل زندگی پیروان، آیین جین بصورت کلی محدود به هند بوده اگر چه با مهاجرت اخیر هندیان به کشورهای انگلیسی زبان، از جمله آمریکا، آنها را در سطح جهان پخش کرده‌است. آماری دقیقی در مورد میزان پیروان این آیین در دسترس نیست. دانشنامه بریتانیکا تعداد آنها حدود چهار میلیون در هند و صد هزار نفر در بقیه نقاط دنیا ارزیابی می‌کند. دانشنامه کلمبیا تعداد آنها را پنج میلیون تخمین می‌زند.

پیشینه

دین جینی در میان آن دسته از ادیانی که توسط یک بنیانگذار خاص در هند بوجود آمده‌اند قدیمی‌ترین آنها به شمار می‌آید. همچنین این دین در خلال چند سده پیاپی، نخستین کوشش سازمان‌یافته‌ای بود که زیر نظر یک رهبر قدرتمند سعی در رشد و ارتقای دین هندویی داشت.

در میان دو خیزش اصلاحی بودایی و جینی که تقریباً به طور همزمان بوجود آمدند مکتب جینی تا حدودی متقدم‌تر است، این دین برخلاف بودائیسم هرگز در خارج هند پیشرفتی نداشته و در خود هند هم عمدتاً به مناطق کوچکی که بیشتر در غرب و جنوب هند واقع شده‌اند محدود است و حتی درصد این اقلیت دینی در هند نسبت به کل جمعیت هندوستان به تدریج رو به کاهش می‌رود.

دین جینی در معماری و باستان‌شناسی هند جایگاه مهمی دارد. تپه تاریخی «استوپا»ی جینی که در ماتورا به یادگار مانده دارای کتیبه‌ای است که تاریخ نگارش آن در حدود آغاز دوره مسیحیت است. این بنای مذهبی که از آجر بنا شده، احتمالاً قدیمی‌ترین بنای شناخته شده هند است. پرستشگاه‌های جاینی در احمدآباد، الورا، اجمیر و کوه ابو در غرب هند و معبد سنگی جاینی در کالی گامالای در جنوب هند، جزو ذخایر معماری آن سرزمین به شمار می‌آیند.

بنیان‌گذار

به اعتقاد جین‌ها بنیانگذار این آیین مهاویرا یعنی بزرگ قهرمان، نامیده می‌شود. نام اصلی او{ناتپوته وردمانه}بود. مهاویره درقرن ششم قبل ازمیلاد{درسال۵۵۹قبل ازمیلاد}درقصبه وایشالی ازتوابع شهرپتنا، مرکزایالت{بیهار}درخانواده‌ای ازطبقهٔ کشتریه {اشرافی} به دنیاآمد. که ۲۳ پیشوا طی هزاران سال قبل از وی برخاسته‌اند و او بیست و چهارمین پیشواست.

اصول ومبانی جاین

1. هستی شناسی
2. معرفت‌ شناسی
3. کرمه
4. ریاضت
5. تهذیب نفس

باورها

جین‌ها پوشیدن لباس را حرام می‌دانند و معتقدند مهاویرا در حال ریاضت و ترک تعلقات نفسانی، پس از مشاهده تعلق خاطر خود به حیا، همه لباسهای خود را بیرون آورد و تا آخر عمر برهنه به سر برد.

در حدود سال ۷۹ قبل از میلاد، میان پیروان این مذهب در مورد حدود برهنگی اختلاف و دودستگی پدید آمد:

• فرقه آسمان‌جامگان (amhbra - Dig) هیچ لباسی را نپذیرفتند
• فرقه سفیدجامگان (Svetambara) گفتند استفاده از اندکی پارچه جایز است

گاندی رهبر انقلاب هندوستان تحت تأثیر این آئین لباسهای دوخته ایام جوانی را کنار نهاد و تنها از مقداری پارچه سفید استفاده می‌کرد.

آیین جین تنها آیینی است که در آن از راهبه تا مردم عادی همه باید گیاه‌خوار باشند و از خوردن جانداران پرهیز کنند. حتی برخی از آنان از خوردن سیب‌زمینی و بسیاری از گیاهان زمینی خودداری می‌کنند، چراکه باور دارند روی سیب‌زمینی میکروارگانیسم‌هایی غیر قابل دیدن، وجود دارند که با خوردن سیب‌زمینی آن‌ها نیز از بین می‌روند.

متون مقدّس

فرقه دیگمبره: کتاب مقدّس این فرقه پوروه‌ها (متون کهن) که تعداد آنها چهارده تا بوده‌است، ولی دیگر این کتاب وجودخارجی ندارد و از بین رفته‌است و متفکّران این فرقه هیچ متن دیگری را تأیید نمی‌کنند.

فرقه شوتامبره: اعلام می‌کند هرچند امروزه پوروه‌ها از بین رفته‌اند ولی متون دیگری نیز دارند

۱-سیدانته‌ها (ذخایر)

۲-آگمه‌ها (فرایض)

این متن‌ها درمجموع چهل و پنج کتاب می‌باشند، و به شش گروه تقسیم می‌شوند:

• آنگه‌ها (شاخه‌ها)
• اوپنگه‌ها (شاخه‌های فرعی)
• پرکیرنکه‌ها (گوناگون)
• چده سوتره‌ها (متون انضباطی)
• چولیکاسوتره‌ها (متون ضمیمه‌ای)
• مو له سوتره‌ها (متون اساسی)

زبان اصلی متون جاینی {اَردمگدی} یکی ازمشتقّات زبان پراکریت است.

پیروان

هم اکنون حدود ۲ میلیون پیرو آیین جین در هندوستان وجود دارد و درپاکستان نیز در حدود سیصد هزار نفر، و جمعیّت جهانی جاینها در حدود چهار میلیون نفر برآورد شده‌است. که لباس کامل به تن می‌کنند و به جای گدایی سرگرم تجارت هستند و وضع اقتصادی خوبی دارند. آنان آیین خود را نوسازی کرده‌اند و تنها قدیسان و اندکی از ایشان در زندگی به روشهای عجیب باستان روی می‌آورند.

جستارهای وابسته

• آئین بودایی

منابع

• حسین توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، سمت، شابک ۹۶۴۴۵۹۴۱۰x
• جاینیزم (خانه فرهنگ ایران در بمبئی). در نشریه: «چشم‌انداز ارتباطات فرهنگی»، تهران: شهریور ۱۳۸۲ - شماره ۳.

Wikipedia contributors, «Jainism,» Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jainism&oldid=184434812 (accessed January ۱۶، ۲۰۰۸).