شهرستان تیران و کرون

شهرستان تیران و کرون
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	اصفهان
مرکز	تیران
سال شهرستان شدن	۱۳۷۷ (۱۳۷۶)
مردم
جمعیت	۶۹۰۴۷ نفر (۱۳۹۰)
داده‌های دیگر
پیش‌شماره تلفنی	۴۲۲۲–۰۳۱
شهرها
عسگران، تیران، رضوان‌شهر
تعداد بخش‌ها
مرکزی، کرون

مرکز شهرستان تیران و کرون (کروند) در ۵۱ درجه ۰۹ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۲ درجه و ۴۲دقیقه عرض جغرافیایی و ارتفاع ۱۶۴۰ متری از سطح دریا واقع شده است. این شهرستان در ۴۵ کیلومتری اصفهان واقع شده است. تیران و کرون از جنوب غربی به استان چهارمحال بختیاری و از شرق و شمال به شهرستان نجف آباد، از غرب به شهرستانهای فریدن و چادگان از جنوب به شهرستان لنجان محدود می‌گردد. این شهرستان دارای هوایی نسبتاً معتدل و زمستان‌های سرد است.

عبور جاده‌های اصفهان به استان‌های مرکزی و خوزستان و لرستان و غرب کشور و همچنین جاده به استان چهار محال و بختیاری در جنوب شهرستان باعث رونق شهرستان گردیده‌است. ایجاد کارخانه‌های سنگبری متعدد در رضوان شهر از توابع شهرستان تیران و همچنین توسعه منطقه صنعتی شهر تیران باعث ایجاد هزاران شغل برای مردم منطقه گردیده‌است.

تقسیمات کشوری

دروازه قلعه تاریخی حسن‌آباد آبریزه

• بخش مرکزی: (تیران، خمیران، خیرآباد، هومان، عزیزآباد، رضوانشهر، آبپونه، حسن آبادآبریزه، ورپشت، تندران، کوهان، خرمنان، جعفرآباد)
• بخش کرون: (مهدی‌آباد، محمدیه، میرآباد، گنهران، دره بید، چشمه احمدرضا کردعلیا، دولت‌آباد، کردسفلا، قلعه ناظر، دوتو، عسگران، الور، حسن آبادعلیا، ابگرم، قهریزجان، بودان، سوران)

در حدود ۶۰ روستا و دو شهر رضوان شهر و عسگران از توابع این شهرستان می‌باشد.

جمعیت

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان تیران و کرون در سال ۱۳۹۰ برابر با ۶۹۰۴۷ نفر بوده‌است.

گویش اصلی این شهرستان فارسی است.

کشاورزی

از سوغات و محصولات مهم کشاورزی این شهرستان می‌توان به بادام، گردو، انگور، انار، زردآلو، آلبالو، هلو، زعفران و... اشاره نمود.

تاریخی

منبع:مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی دلیل اینکه پسوند فامیل بسیاری از افراد این شهر تهرانی می‌باشد آن است که در گذشته‌ای دور تر نام این شهر طهران بوده است. تیران متشکل از دو کلمه «تیر» به معنی درخت و بیشه و «آن» محل آن می‌باشد. کرون نیز از «کر» به معنی توانا و «ون» نسبت آن می‌باشد. منبع: کتاب «الاصفهان» تألیف میر سید علی جناب سال ۱۳۵۳ هجری قمری.

در دورهٔ قاجاریه کرون از بلوکات اصفهان به شمار می‌رفته، و شامل دو قسمت علیا و سفلی بوده که مساحتی حدود ۴ × ۱۲ فرسخ را دربر می‌گرفته است. آبادیهای معروف کرون علیا دهق، علویجه و حُسنیجه بوده است؛ تیران و عسگران نیز از آبادیهای معروف کرون سفلی به شمار می‌رفته است. در منابع دورهٔ قاجاریه نام‌این شهر به صورت طهران، تیران و آهنگران نیز ضبط شده است

در ۱۳۷۶ ش، شهرستان تیران و کرون به مرکزیت شهر تیران تشکیل شد که مشتمل بر دو بخش، چهار دهستان (رضوانیه، وَرْپُشت، کرون سفلا و کرون علیا) و شهر تیران بود (ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی، ۱۳۷۷ ش، ص ۱۲). سپس در خرداد ۱۳۷۹ آبادی عسکران تبدیل به شهر شد و به عنوان مرکز بخش کرون، در ترکیب شهرستان تیران و کرون درآمد (همو، ۱۳۸۲ش، ص ۲۰).

گردشگری

• ۱- از مکان‌های معروف این شهر می‌توان به امامزاده احمد حنفیه نوه امام علی و فرزند محمد حنفیه، امامزاده عبداله بن موسی کاظم کوهان، منطقه نمونه گردشگری چشمه مرغاب، حیات وحش قمشلو، امامزاده احمد رضا و سد خمیران اشاره کرد. از دیگر نقاط دیدنی این شهرستان می‌توان به دربند، بنگله بند، تاقاراب، چشمه مرغاب، جوق شاه و باغات درب سنگی اشاره نمود.
• ۲- منطقهٔ حفاظت شدهٔ قمشلو:

این حیات وحش یکی از مهمترین و با ارزش‌ترین زیستگا ه‌های احیای گونه قوچ وحشی است و هم اینک به غیر از گله‌های قوچ و میش وحشی پستانداران دیگری از قبیل آهو، کل، بز وحشی، پلنگ، گربه وحشی، گرگ، روباه، کفتار، شغال، خرگوش، جوجه تیغی، تشی و نیز خزندگانی نظیر مار، مارمولک، بزمجه، لاک پشت و پرندگانی شکاری مانند عقاب طلایی، شاهین، بالابان، بحری، کرکس، قرق و پرندگان دیگر از جمله کبک، تیهو، کوکر، باقرقره، کبوتر، از وحوش این پناهگاه هستند.

این زیستگاه از قدیمی‌ترین ایام، محل تفرجگاه پادشاهان بوده است و به همین مناسبت است که بعضی از آنان مانند شاه عباس اول و مسعود میرزا ظل السلطان در این منطقه قصرهایی را ساخته که یکی از قصرها و پارک‌ها متعلق به ظل السلطان است که بر اثر سکونت در این ناحیه شکل یک دهکده را به خود گرفته است. این عمارت و باغ از آثار تماشایی دوران حکومت مسعود میرزا است.

• ۳- چشمه مرغاب: چشمهٔ آبی که منبع تأمین آب شهرستان تیران است و به سد شهید منتظری (خمیران) می‌ریزد.
• ۴- آبشار کرد
• ۵- منطقهٔ حفاظت شدهٔ دالانکوه
• ۶- دربند و چاه طبیعی دیو
• ۷- امامزاده احمدرضا
• ۸- روستای احمدرضا و پرواز تفریحی
• ۹- سد خمیران
• ۱۰- لاسمیون
• ۱۲- قلعه تاریخی قمیشلو

قلعه تاریخی قمیشلو در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهر تیران با مساحت تقریبی ۹ هزار متر مربع در مرکز پهنه گسترده پارک ملی قمیشلو (وسعت ۸۶ هزار هکتار) واقع شده است؛ که متأسفانه بر اثر کمبود فرهنگ حفظ ارزش‌های تاریخی دچار خرابی شده (از جمله نوشتن یادگاری، از بین بردن دیوار هاو.. که شدیداً در کشور ما مرسوم است) البته شایان ذکر است که میراث فرهنگی از این مشکلات جلوگیری کرده و توانسته کمی از این خرابی‌ها بکاهد. نکته جالب توجه این است که این قلعه دارای امتیاز برق بوده و برق آن توسط اولین موتور برق استان اصفهان که دراین قلعه قرار دارد تأمین می‌شده است.

قدمت ساخت قلعه به ۱۴۰ الی ۱۶۰ سال قبل بر می‌گردد

افراد موفق

از افراد موفق این شهر می‌توان آیت‌الله مظاهری (مرجع تقلید و رئیس حوزه علمیه اصفهان) و آیت‌الله سید محمد باقر امامی مجتهد وامام جمعه فقید شهر و حجت الاسلام شیخ مرتضی آقا تهرانی امام جمعه سابق شهر نیویورک آمریکا و معلم اخلاق دولت‌های نهم و دهم اشاره کرد او هم اکنون نماینده تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در مجلس شورای اسلامی ایران است.

منابع

• دیارما پایگاه اطلاع‌رسانی شهرستان تیران و کرون

دائرةالمعارف بزرگ اسلامی