ابوالقاسم لاهوتی

ابوالقاسم لاهوتی
زادروز	۱۲۶۴ کرمانشاه
درگذشت	۱۳۳۶ مسکو
آرامگاه	گورستان نووودویچی، مسکو
محل زندگی	مسکو
نام‌های دیگر	ابوالقاسم الهامی
پیشه	شاعر
نقش‌های برجسته	بنیانگذار تئاتر و اپرا در تاجیکستان، نخستین شاعر پرولتاریای ایران
سبک	رئالیسم سوسیالیستی
لقب	لاهوتی خان
منصب	وزیر فرهنگ تاجیکستان شوروی، نفر دوم کانون نویسندگان شوروی
مکتب	مارکسیسم، مارکسیسم-لنینیسم
آثار	اپرای کاوه آهنگر، قصیده کرملین، تاج و بیرق، مجموعه اشعار
همسر	نصرت آق اولی سسیلیا
فرزندان	دو پسر: گیو، دلیر دو دختر: لیلی، عطیه
والدین	میرزا احمد الهامی

ابوالقاسم الهامی متخلص به لاهوتی یا لاهوتی خان (۱۲۶۴ - ۱۳۳۶) شاعر، روزنامه نگار، نظامی و فعال سیاسی انقلابی در دوران انقلاب مشروطه. ابوالقاسم لاهوتی از اعضای حزب کمونیست ایران (دهه ۱۹۲۰) بود؛ و در دوران رضاشاه، تحت تعقیب قرار گرفت و غیاباً محکوم به اعدام گردید ولی موفق به فرار به شوروی گردید. او در کرمانشاه روزنامه بیستون را منتشر می‌کرد. وی همچنین در سال ۱۹۱۷ فرقه کارگر (حزب کارگر) را در شهر کرمانشاه بنیانگذاری کرد.

زندگی

ابوالقاسم الهامی در سال ۱۳۰۵ هجری قمری، برابر با ۱۲۶۴ خورشیدی در کرمانشاه به دنیا آمد. وی نام مستعار ابوالقاسم لاهوتی برای خود برگزید و اشعار نخستین وی در روزنامه حبل المتین به چاپ رساند. از نخستین کسانی است که قالب‌های شعری را درنوردید و به زبانی ساده و روان شعر گفت. از وی مجموعه‌ای شامل قطعه ٫غزل و مقداری تصنیف بر جای مانده‌است.

وی مدتی سمت وزیر فرهنگ و هنر تاجیکستان شوروی را برعهده داشت. در تاجیکستان تئاتر و اپرا را پایه‌گذاری کرد. وی همچنین معاون ماکسیم گورگی در هییت رییسه کانون نویسندگان شوروی بود.

وی مدت ۳۶ سال خارج از ایران زندگی کرد و هرگز به ایران بازنگشت و عاقبت در فروردین ماه سال ۱۳۳۶ خورشیدی در مسکو درگذشت. وی در گورستان نووودویچی مدفون گشته است.

آثار

• سرود جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان (سرود ملی تاجیکستان) در سال ۱۹۴۶ توسط ابوالقاسم لاهوتی سروده شد.
• کاوه آهنگر (۱۹۴۷)
• قصیده کرملین (۱۹۲۳)
• تاج و بیرق (۱۹۳۵)
• مجموعه اشعار (۶۳-۱۹۶۰)

شعر

لاهوتی اصطلاحات و واژگانی را که تا پیش از آن راهی در شعر فارسی نداشت به زبان شعر وارد کرد. در شعر وی واژگانی از قبیل سوسیالیزم، فاشیسم، کالخوز، کامسومول، فابریک، کالکتیو، آیروپلان و ... به وفور به چشم می‌خورد و افزون بر واژگان می‌توان استعاره‌ها و تشبیه‌های بی سابقه‌ای را نیز مشاهده نمود. در مجموع زبان شعر وی ساده و عامه فهم و نزدیک به زبان گفتار است، اما در غزل زبانی نزدیک به زبان رایج در ادبیات کلاسیک فارسی را به کار گرفته است.

لاهوتی برای بیان اندیشه‌های نو در وزن عر نیز دست به نوآوری می‌زند. در اشعار وی به سبب آشنایی وی با ادبیات اروپا گاه به اقتضای گفتگوهای بلند، مصراع‌ها کوتاه و قافیه‌ها جابه جا شده است.

به سبب همین نوآوری‌ها از لاهوتی به عنوان پیشگام شعر نوی فارسی یاد می‌شود و با توجه به تقدم زمانی وی بر نیما یوشیج، تجربه‌های نوآورانهٔ وی در شعر را نیز بر نیما مقدم شمرده‌اند.

لاهوتی خود را متأثر از میرزا علی اکبر طاهرزادهٔ صابر، شاعر ترک قفقازی می‌دانست. مضمون اصلی اشعار وی حمایت از رنجبران و مظلومان و دعوت آنان به تلاش و حرکت و حق طلبی است.

نمونه‌ای از اشعار

ترجمه

سرود انترناسیونال که به اکثر زبان‌های دنیا ترجمه شده‌است اولین بار توسط لاهوتی به فارسی ترجمه شد.

برخیز، ای داغ لعنت‌خورده، دنیای فقر و بندگی!

جوشیده خاطر ما را برده به جنگ مرگ و زندگی.

باید از ریشه براندازیم کهنه جهان جور و بند،

آنگه نوین جهانی سازیم، هیچ‌بودگان هر چیز گردند.

روز قطعی جدال است، آخرین رزم ما.

انترناسیونال است نجات انسان‌ها.

فعالیت روزنامه نگاری

ابوالقاسم لاهوتی در سال ۱۳۲۵ هجری قمری(۱۹۰۷ میلادی و ۱۲۸۶ هجری خورشیدی) اقدام به انتشار روزنامه‌ای با نام بیستون کرد که نخستین روزنامه رسمی در شهر کرمانشاه به شمار می‌آمد. وی همچنین در سفر دوم خود به استانبول، پس از شکست مؤتلفین، اقدام به انتشار مجله‌ای به نام پارس کرد که دوزبانه فارسی-فرانسوی بود. لاهوتی خود سردبیری بخش فارسی را بر عهده داشت.

منابع

• ایران در سه قرن اخیر نوشته علی رضا اوستایی
• «متن سرود به زبان فارسی (ترجمهٔ ابوالقاسم لاهوتی)». وب‌گاه داس و چکش. بازبینی‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۰۸. 
• سایت آفتاب [۱]

پیوند به بیرون

• «بلور بنفش؛ تاجیکستان قسمت چهارم». بی‌بی‌سی فارسی. 

جستارهای وابسته

• بیستون (روزنامه ۱۲۸۶)
• کودتای لاهوتی (۱۳۰۰)
• دیوان لاهوتی
• سرود انترناسیونال
• سرود ملی جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان