عماد فقیه کرمانی

خواجه عمادالدین علی فقیه کرمانی
زادروز	سال ۶۹۰ ه.ق کرمان
درگذشت	سال ۷۷۲ یا ۷۷۳ه.ق کرمان
ملیت	ایرانی
نام‌های دیگر	عماد فقیه کرمانی
لقب	عماد
دوره	قرن هشتم

شیخ الاسلام، "خواجه عمادالدین علی فقیه کرمانی، متخلص به "عماد"، و معروف به "عماد فقیه کرمانی" (زادهٔ :۶۹۰ه.ق -درگذشت:۷۷۲ یا ۷۷۳ه.ق)یکی از شاعران و عارفان برجسته و معروف قرن هشتم هجری به شمار می آید که معاصر حافظ و موردتوجه او بوده است. عمدهٔ شهرت او، به خاطر اشعار زیبا و عارفانهٔ اوست که مضامین معنوی و اخلاقی دارند.

زندگی

پدر ِوی، محمود فقیه کرمانی، از نزدیکان و محارم نظام الدین محمود کرمانی (عارف و صوفی نامدار قرن هفتم و از شاگردان عبدالسلام ماکوئی) محسوب می شد و به دستور وی خانقاهی در کرمان بنا نمود و خود به نمایندگی از نظام الدین محمود، ادارهٔ امور این خانقاه را عهده دار گردید. نظام الدین محمود در سال ۷۰۵ هجری قمری در کرمان خرقه تهی کرد و به دیارباقی شتافت و در روز هفتم ِفوت ِ او، "محمود"، پدر عمادفقیه نیز دیده از جهان فروبست. بدین ترتیب ، "عماد فقیه"، در سال ۷۰۵ ه.ق درحالیکه فقط ۱۵ سال سن داشت، به اتفاق برادرش، ادارهٔ امور خانقاه را برعهده گرفت و ضمنا به تحصیلات فقهی خویش نیز ادامه داد. در کنار تحصیلات، عمادفقیه سرودن شعر را آغاز کرد و از همان سنین جوانی در این زمینه به شهرت رسید. بیشتر عمر عمادفقیه و دوران اوج شاعری او، مقارن با حکومت دو تن از حُکّام نامدار سلسلهٔ آل مظفر در کرمان، یعنی: امیرمبارزالدین محمّد مظفّر و شاه شجاع (فرزند امیرمبارزالدین محمد ِمظفر)، بود و ضمناً وی از معاصران بزرگانی چون خواجه حافظ شیرازی، عبید زاکانی و خواجوی کرمانی محسوب می شد و با این بزرگان در ارتباط بود. بعلاوه وی در سروده‌های خویش، از میان ِ شاعران گذشته بیش از همه به سعدی ارادت می ورزید و از وی تقلید می نمود.

شهرت "عمادفقیه کرمانی" در سرودن شعر و مهارت ِ وی در این فنّ به حدی زیاد بود که در مورد وی در تذکرهٔ دولتشاه سمرقندی، به نقل از شیخ آذری چنین آمده است : «فضلا برآنند که سخن ِ مُتقدّمان و متأخرانِ جواهرالاسرار احیاناً در حشوی واقع شده است. امّا سخن ِ "عماد فقیه" که اکابر اتفاق کرده اند که در آن سخن اصلاً قصوری واقع نیست، نه در لفظ و نه در معنا و از سخن ِ"خواجه" بوی دلاویز عبیر می آید که به مشام صاحب دلان و هنروران، بلکه از بوی جان زیباتر می نماید.»

سرانجام "عمادفقیه کرمانی" که ستاره ای پرفروغ در آسمان دیار ِادب پرور ِ کرمان محسوب می شد، در سال ۷۷۲ یا ۷۷۳ه.ق، و درسن ّ ۸۲ یا ۸۳ سالگی، بدرود حیات گفت و در محوطهٔ خانقاهی که خود در محلهٔ "سرپل دولت آباد"ِکرمان ساخته بود، به خاک سپرده شد. هم اکنون اثری از این محلهٔ قدیمی کرمان برجای نمانده است، امّا محل تقریبی دفن عمادفقیه، در خیابان گنجعلی خان امروزی، حدّفاصل بین چهارسوق مسگری و مدرسه ابراهیم خان ظهیرالدوله، واقع است.

آثار

وی از عنفوان شباب، علیرغم مقام فقاهتی خویش، سرودن شعر را نیز آغاز نمود و تا پایان عمر، آثار متعددی از خود به یادگار گذاشت. از جملهٔ آثار او، علاوه بر دیوان غزلیاتش، می توان به پنج مثنوی نیز اشاره کرد، که عبارتند از : "محبت نامهٔ صاحبدلان" ، "صحبت نامه" ، "ده نامه" ، "طریقت نامه" و "صفانامه"(که این آخری با عنوان : "مونس الاسرار و انیس الاخبار" هم معروف است). قدیمی‌ترین این آثار "محبت نامهٔ صاحبدلان" است که عمادفقیه آن را در سال ۷۲۲ه.ق و در سن ۳۲ سالگی سروده است.

مثنوی طریقت نامه (مشتمل بر حدود ۲۷۷۰ بیت) او نیز، در روزگار اوج قدرت امیر مبارزالدین محمد مظفر (۷۶۵–۷۱۳ ق) سروده شده و به همین جهت متضمن اشاراتی به اوست.

جستارهای وابسته

• غزل
• مثنوی
• عرفان
• تصوف
• حافظ
• فهرست مشاهیر استان کرمان

منابع

• دانشور، محمد، چهره‌های ماندگار، انتشارات:مرکز کرمان‌شناسی، جلد اول، صفحه:۳۲۷
• تذکره دولتشاه سمرقندی، صفحه :۱۹۲