جنبش زنان در افغانستان
جنبش زنان در افغانستان به جنبش اجتماعی برای حقوق زنان در افغانستان گفته میشود.
از سازمانهایی که اکنون در دفاع از حقوق زنان در افغانستان فعالیت دارند میتوان به سازمان خدیجه کبرا در کندهار به رهبری مریم درانی ، زنان جوان برای تغییر، کمیته مشارکت سیاسی زنان افغانستان، شبکه زنان افغانستان، اتحادیه سراسری زنان افغانستان، کمپاین پنجاه در صد، جمعیت انقلابی زنان افغانستان (راوا)، مؤسسه شهدا اشاره کرد.[۱][۲]
محتویات
تاریخچه[ویرایش]
در زمان امانالله شاه تشکل زنان با هدف پیشرفت و ترقی و نجات زن از محرومیت شکل گرفت و در پی حقوق و آزادی زنان به خصوص در تعلیم وتربیت، حق تحصیل، حق کار و استراحت، حق آزادی فردی، مصونیت فردی، آزادی گفتار و بیان، اجتماعات، فعالیتهای سیاسی و مدنی، و سفرهای تحصیلی به خارج کشور بود. در دورهٔ امانی، انجمن حمایت نسوان در کابل تاسیس شد که بیشتر در راستای آموزش سواد، دوخت و بافت و امور منزل فعالیت میکرد.[۱]
در زمان محمدظاهر شاه در سال ۱۳۲۲ اتحادیه زنان که بیست زن در آن عضویت داشتند، مؤسسه عالی نسوان را در مرکز شهر کابل با هدف تشکل، آموزش و روشنگری زنان افغان تاسیس کردند. با پیشنهاد و پیگیری بیبی زینب، خواهر امانالله شاه، یک قطعه زمین به این موسسه اختصاص یافت و در آن کودکستان، مکتب، سینما و دفترهای کار ساخته شد. مکتب آن به سوادآموزی برای زنان بزرگسال میپرداخت. فعالیت مؤسسه عالی نسوان به آموزشهای فنی و حرفهای محدود بود. نام این موسسه در سال ۱۳۴۲ به «میرمنو تولنه» تغییر یافت و زیر نظارت وزارت کار و امور اجتماعی افغانستان قرار گرفت و فعالیت آن به سمت «انکشاف مذید نهضت زنان و اشتراک آنها در امور مهمه معطوف گردید تا موقف زن را در جامعه افغانی بطور سالم تقویه نماید». موسسه نسوان در ابتدای دهه ۱۹۷۰ روز ۱۴ جون هر سال را برای بزرگداشت مقام مادر، روز مادر نامگذاری کرد. بعداً صالحه فاروق اعتمادی به مدیریت میرمنو تولنه رسید. او به مکتب مسلکی دمیرمن و تولنه توجهی خاص داشت و برای تحصیل دختران افغان در خارج از این کشور به آنان کمک میکرد.[۱]
در سال ۱۳۴۴ (نوامبر ۱۹۶۵ میلادی) سازمان دموکراتیک زنان افغانستان توسط دوکتور آناهیتا راتب زاد، ثریا پرلیکا، کبرا علی، حمیده شیرزی، مومنه بصیر و جمیله کشتمند در کابل بنیان گذاشته شد. از فعالیتهای این گروه میتوان به برپایی تظاهراتهایی در جهت حقوق زنان اشاره کرد. برای اولین بار در افغانستان، زنان در تظاهرات مظاهره سه عقرب که توسط گروههای چپگرا سازماندهی شده بود، شرکت کردند. در سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸ میلادی) برخی از اعضای محافظه کار ولسی جرگه میخواستند قانونی برای منع تحصیل دختران افغان در خارج کشور به تصویب برسانند ولی با سازماندهی سازمان زنان، صدها دختر علیه این پیشنهاد تظاهرات کرده و آن را مغایر با قانون اساسی افغانستان و تساوی حقوق زن و مرد دانستند. در نتبجه، ولسی جرگه از این پیشنهاد صرف نظر کرد. در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰ میلادی) اعضای جناح افراطی «جوانان مسلمان» علیه پوشیدن لباس کوتاه و شیک پوشی زنان، به پای دختران و زنانی که لباس کوتاه به تن داشتند، فیر کردند و گاه به روی بعضی آنها با تیزاب اسید پاشی کردند. سازمان زنان بیش از ۵۰۰۰ زن و دختر در شهر کابل را سازماندهی کرد و با تظاهراتی گسترده از حکومت وقت خواهان بازرسی و مجازات عاملین این کار شدند. حکومت نیز تعدادی از عاملین را دستگیر و زندانی کرد.[۱]
شوراهای ولایتی زنان که از سازمانهای زنان بسیار قدیمی در افغانستان و منطقه بود، در این زمان تاسیس شدند. این شوراها دارای ۱۶۵ هزار عضو در ۳۱ شورای ولایتی، ۲۵ شورای شهری، ۳۸ شورای ناحیوی، ۲۵ شورای ولسوالی و ۳۱۰۰ سازمان اولیه میباشد. دکتر آناهیتا راتب زاد که علاوه بر عضویت سازمان دموکراتیک زنان افغانستان، نماینده مردم کابل در پارلمان ۱۲ نیز بود در ایجاد شوراهای ولایتی زنان نقش مهمی داشت.[۱]
دورهٔ طالبان[ویرایش]
در ماه میزان سال ۱۹۹۲ میلادی طالبان در افغانستان به روی کار آمدند و زنان را از بسیاری از حقوق اجتماعی محروم کردند. همچنین مؤسسه عالی نسوان و میرمنو تولنه را ادغام کرده و کارمندان مرد را به جای زنان به کار گماشتند. حکومت طالبان در سال ۲۰۰۱ پایان یافت.[۱]
اکنون[ویرایش]
بعد از برکناری طالبان، بر اساس توافقات کنفرانس بن، در قوس ۱۳۸۰ وزارت امور زنان افغانستان در چوکات اداره مؤقت افغانستان تاسیس شد. همچنین اکنون سازمانهای زنان از جمله کمیته مشارکت سیاسی زنان افغانستان، شبکه زنان افغانستان، اتحادیه سراسری زنان افغانستان، کمپاین پنجاه در صد، زنان جوان برای تغییر، جمعیت انقلابی زنان افغانستان (راوا)، مؤسسه شهدا و … در افغانستان در جهت حقوق زنان در افغانستان فعالیت میکنند.[۱][۲]
سازمان خدیجة الکبرا[ویرایش]
سازمان خدیجة الکبرا برای کاهش مشکلات زنان در سال ٢٠٠٤ توسط مریم درانی ایجاد شد. سازمانی غیردولتی برای توانمندسازی زنان که ۲۴۰ عضو دارد. برگزاری صنوف مختلفی چون سواد پایه و یا فعالیتهای دیگری چون خیاطی، قالیبافی، گلسازی و آرایشگری و همچنان ایجاد نخستین نمایشگاه های صنایع دستی زنان در کندهار از کارهای این سازمان بوده است. این سازمان به خانوارها قرضه هاي کوتاه مدت و بدون بهره برای ساختن سرپناه و یا راهاندازی کار میدهد. این سازمان هفت سال بعد در سال (2011) کار رادیویی به نام میرمن را آغاز کرد که به موضوعات زنان و مشکلات آنان مثل ازدواجهای اجباری و رسوماتی میپردازد که مروج خشونت و تضییع حقوق زنان است. دو سال بعد یعنی سال 2013 نخستین انترنیت کیفی رایگان را برای دختران در افغانستان ایجاد نمود,در انترنیت کیفی ملالی میوندی دختران میتوانند بدون کدام ممانعت از طرف فامیل هایشان همه روزه بخاطر مطالعه سایت های علمی و خبری, به حل سوالات , مشکلات در دروس مکتب و پوهنتون توسط فیلم های آموزشی در یوتوب و همچنان با استفاده از شبکه های اجتماعی فیس بوک و اسکایپ با سایر دختران در ولایت مختلف افغانستان و خارج از افغانستان در ارتباط شده و این اقدام باعث تبادلات ایده ها و نظریات بین زنان می شود. این سازمان همچنان شبکهای سازمان یافته از زنان را در قندهار به نام «شبکه دادخواهی زنان قندهار» به راه انداخت تا به دادخواهی و دفاع از حقوق زنان بپردازد. این سازمان در سال ٢٠١٤ نخستين انستيتوت تعليمات عصري را که توسط زنان رهبری می شود بنام خانه تعلیم را ایجاد نمود این انستوتیت درای صنوف کمپیوتر, لسان انگلیسی, مدیریت, حسابداری, رهبری, خبرنگاری و غیره میباشد که دختران را در بخش تعلیمات عصری آموزش و تربیه می سازد. این سازمان همچنان در سال ۲۰۱۵ نخستین کتابخانه مخصوص زنان را در حوزه جنوب افغانستان ولایت کندهار ایجاد نمود، این کتابخانه داری بیش از ۴۵۰۰ جلد کتاب در عرصه های مختلف میباشد که به دختران زمینه مطالعه کتاب را در کتابخانه و یا امانت گرفتن کتاب و مطالعه ان در بیرون از کتابخانه را مهیا می سازد. مریم درانی بنیانگذار این سازمان، چندین جایزه جهانی حقوق بشر و صلح را دریافت کرد.
شبکه زنان افغان یکی از سازمانهای فعال کنونی است. مشارکت در کمپین روسری سبزها برای تشویق زنان به مشارکت سیاسی در انتخابات افغانستان از کارهای این گروه است.[۲]
جمعیت انقلابی زنان افغانستان (راوا) یکی از سازمانهای سابقهدار زنان افغان است. به گفته وبسایت راوا، این جمعیت «از سال ۱۳۵۶ برای آزادی، دموکراسی و احقاق حقوق زنان در افغانستان بنیادگرا تلاش میکند.»[۲]
کمپین پنجاه درصد از گروههای فعال حقوق زنان در افغانستان است که برای بالا بردن مشارکت سیاسی زنان افغان و پیگیری مطالبات زنان از سیاستمداران افغانستان و مجامع جهانی تلاش میکند. بیانیهٔ این کمپین در آستانهٔ کنفرانس بن دوم از شرکت کنندگان در کنفرانس و دولت افعانستان میخواست در مذاکره با طالبان بر سر حقوق زنان معاملهای نکند و روند مذاکرات شفاف باشد. فعالان این کمپین در شهرهای کابل، هرات و مزار شریف فعالیت دارند. نام این کمپین در اشاره به زنان افغانستان است که به گفته این فعالان، «نیمی از جامعه و یا نیمی از رای دهندگان را تشکیل میدهند و نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری افغانستان باید برای به دست آوردن رای آنها به خواستههای زنان توجه کنند.»[۲][۳][۴]
زنان جوان برای تغییر یک موسسه غیر انتفاعی در کابل افغانستان است. این انجمن از دهها عضو داوطلب زن و مرد تشکیل شدهاست. اعضای «زنان جوان برای تغییر» به ایدهآلهای توانمند سازی زنان، و بهبود زندگیشان توسط مشارک اقتصادی و اجتماعی، توانمندی سیاسی، آگاهی و دادخواهی متعهد هستند و برای افغانستانی عاری از تبعیض مبارزه میکنند.[۵] این موسسه در میان جوانان این کشور کاملاً شناخته شدهاست و مبارزه علیه خشونت خانوادگی، بالا بردن آگاهی نسبت به حقوق زنان، بالا بردنِ مشارکت زنان در جامعه، و توانمندسازی زنان و دختران در افغانستان را پیگیری میکند.[۶] از فعالیتهای اخیر این موسسه باز کردن کافینت سحرگل در کابل بود.[۲][۷]
مؤسسه شهدا یکی از سازمانهای غیر دولتی، غیرانتفاعی و غیرسیاسی در افغانستان است که به هدف کمک به سلامت شهروندان افغان و بهخصوص زنان و کودکان در سال ۱۳۶۸ توسط سیما سمر ایجاد شد.[۸] این موسسه در حال حاضر مشغول فعالیت در ۹ ولایت افغانستان میباشد.[۹] و در شرایط سخت دورهٔ طالبان نیز به کار خود ادامه داد.[۱۰] این موسسه قدیمیترین سازمان غیر دولتی در منطقه و بزرگترین انجیاوی اداره شده توسط زنان (woman-led) است.[۱۱] داکتر سیما سمر بنیانگذار این موسسه، چندین جایزه حقوق بشر و صلح دربافت کرده و نامزد دریافت جایزه صلح نوبل بوده است.[۱۰]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ شیرین نظیری. «تاریخچه جنبش زنان در افغانستان». نگاه زن، ۱۱ حوت ۱۳۸۹. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۰۸ ژانویه ۲۰۱۳. بازبینیشده در ۱۰ دی ۱۳۹۱.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ صنم دولتشاهی. «گروههای فعال حقوق زنان در افغانستان». بیبیسی فارسی، 2012-04-24. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۰۸ ژانویه ۲۰۱۳. بازبینیشده در ۱ دی ۱۳۹۱.
- ↑ واسع سروش. «'کمپاین پنجاه درصد' برای حقوق زنان افغان». بیبیسی فارسی، ۱۴ ژوئیه ۲۰۰۹ (۲۳ تیر ۱۳۸۸). بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۰۸ ژانویه ۲۰۱۳. بازبینیشده در ۱ دی ۱۳۹۱.
- ↑ «تولد کمپین ۵۰ درصد، خواهر افغانی کمپین یک میلیون امضا • مصاحبه». دویچه وله فارسی، 24.07.2009. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۰۸ ژانویه ۲۰۱۳. بازبینیشده در ۱ دی ۱۳۹۱.
- ↑ «About us». زنان جوان برای تغییر. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۱۹ دی ۱۳۹۱. بازبینیشده در ۱۹ دی ۱۳۹۱.
- ↑ شهزاده سمرقندی. «تلاش زنان جوان افغان برای تغییر». رادیو زمانه، ۰۸/۱۸/۱۳۹۰. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۰۸ ژانویه ۲۰۱۳. بازبینیشده در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۱.
- ↑ «Women-only internet cafe opens in Kabul». The Irish Times، March 9, 2012. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۰۸ ژانویه ۲۰۱۳. بازبینیشده در ۱۸ دی ۱۳۹۱.
- ↑ «History of Organization». مؤسسه شهدا. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۱۹ دی ۱۳۹۱. بازبینیشده در ۱۹ دی ۱۳۹۱.
- ↑ «Where we work». مؤسسه شهدا. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۱۹ دی ۱۳۹۱. بازبینیشده در ۱۹ دی ۱۳۹۱.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ حسین سیرت. «استقبال مردم از نامزدی داکتر سمر برای جایزه صلح نوبل». دویچه وله، 06.10.2010. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۰۸ ژانویه ۲۰۱۳. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۱.
- ↑ «Shuhada Organization». دانشگاه هاوایی. بازبینیشده در ۱۹ دی ۱۳۹۱. - (صفحه اصلی پروژه در دانشگاه هاوایی)
پیوند به بیرون[ویرایش]
- «روایت نخستین حضور اجتماعی زنان افغان». کوفی (برگزیده از بیبیسی فارسی)، ۱۳۸۷/۲۰۰۸. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۰۸ ژانویه ۲۰۱۳.
|