سیبویه
این مقاله نیازمند بازنویسی است. برای راهنمایی بیشتر به کپیکاری مراجعه کنید. در پایان، پس از بازنویسی این الگوی پیامی را بردارید. |
این نوشتار نیازمند جعبهٔ اطلاعات استاندارد است. الگوی مناسب را میتوانید در فهرست الگوها بیابید. |
ابوبشر عمرو بن عثمان بن قنبر سیبویه (۱۴۰ هـ / ۷۶۰ م-۱۸۰ هـ / ۷۹۶ م) معروف به سیبویَه شیرازی از دانشمندان ایرانی صرف و نحو زبان عربی[۱] و پیشوای مکتب نحوی بصره بود که آرامگاهش در شهر شیراز است.[نیازمند منبع] معنی نام او «منسوب به سیب» است. بسیاری از نامهای ایرانی پیش از اسلام و اوایل دوره اسلامی به پسوند نسبی -ویه ختم میشد همچون «دادویه»، «زادویه» و غیره. عربها و به تبع آنها غربیان نام سیبویه را به صورت سیبَوَیه (Sibawayh) یا سیبِوَیْهْ تلفظ میکنند. فیروزآبادی مؤلف قاموس دربارهٔ معنای نام او میگوید: سیبویه یعنی بوی سیب.[نیازمند منبع] بنا به نقل زرکلی، سیبویه در سال ۱۴۸ ه. در یکی از دهکدههای شیراز به دنیا آمده است، سپس به بصره رفته و از همراهان حلقه درس خلیل بن احمد شده و در آنجا کتاب مشهور خود را در صرف و نحو، تصنیف کرده است، آنگاه به بغداد عزیمت کرده و پس از مناظره ناراحتکنندهای با کسائی، به اهواز آمده و در آنجا به سال ۱۸۰ ه. وفات یافته است.[۲]
کنیههای وی را ابوبِشر، ابوعثمان و ابوالحسن ذکر کردهاند که کنیه نخست، مشهورتر است.
منابع کهن وی را از موالی بنیحارث بن کعب و آل ربیع بن زیاد حارثی دانستهاند.[۳]
سیبویه اصالتاً ایرانی بود و در سال ۷۶۰ میلادی در همدان متولد شد[۴] و در بصره نشو و نما کرد. پس از آن که در نحو استادی بی همتا شد به نزد یحیی بن خالد برمکی به بغداد رفت.
وی علاوه بر اینکه از خلیل درس میگرفت نزد استادان دیگری مانند عیسی بن عمر و یونس به شاگردی نشست و لغت را هم از ابو خطاب اخفش فرا گرفت. آنگاه به تألیف کتابی در نحو پرداخت که ابن ندیم دربارهٔ آن مینویسد: نه پیش از وی کسی مانند آن را تألیف نموده و نه بعد از او کسی تألیف خواهد کرد.[نیازمند منبع]
زندگی[ویرایش]
سیبویه به سال (۱۴۰) هجری قمری در شهر بیضا در شهرستان سپیدان امروزی از توابع فارس زاده شد، در سن ۱۴ سالگی برای تحصیل علم رهسپار بصره شد، چنانکه در آن دوران بغداد مرکز علم ودانش بود؛ و در آنجا یکی از برجستهترین علماء علم اللغة شد.
وی از علم نحو زبان عربی است و «الکتاب» وی، اوّلین کتاب حاوی صرف و نحو عربی و از منابع و مأخذ قابل اطمینان است.[۵]
وی نزد یکی از بزرگترین استادان علوم صرف ونحو در آن دوران خلیل فراهیدی کسب علم نمودهاست.
اهمیت تاریخی سیبویه از آن جهت است که نخستین فردی بود که برای زبان عربی صرف و نحو نوشت و صداها را در این زبان مشخص ساخت؛ بنابراین، علامات ضمه، فتحه، کسره و تنوینها اختراع و کار سیبویه ایرانی است. وی با این عمل عنوان «سیبویه نحوی» را به خود اختصاص داد. بدون کاری که سیبویه کرد و در آن زمان یک شاهکار بود، پیشرفت زبان عربی میسر نبود و استحکام این زبان به این صورت باقی نمیماند. به این ترتیب، این ایرانیان بودند که برای اعراب دستور زبان (صرف و نحو) نوشتند.
طبق نوشته روزنگارهای بینالمللی، «سیبویهSibavayh» زبانشناس معروف ایرانی در نخستین هفته ژانویه سال ۷۹۳ میلادی در شیراز درگذشت. بنا به روایتی، وی در سال ۱۸۰، در سن چهل سالگی درگذشت و در گورستان باهلیه مدفون شد. اینک بر قبر او سنگ سیاهی است که در دکانی در دروازه کازرون قرار دارد و به سنگ سیاه معروف است. یک مزار دیگر نیز درشهر قدیمی سیراف که اکنون بندر طاهری نامیده میشود واقع در عسلویه استان بوشهر وجود دارد که بنام مزار این دانشمند معروف است.
عدهای بر این باورند که اگر سیبویه ایرانی برای زبان عرب صرف و نحو ننوشته بود این زبان در نوشتار همانند لهجه (گویش) یکنواخت بودن خود را از دست میداد.[نیازمند منبع]
سیبویه هنگام که عزم سفر به خراسان نموده بودن در عرض راه بیمار میشود، ودر سال (۱۸۰هـ/ ۷۹۶م) در عمر ۴۰ سالگی در شهر شیراز درگذشت.[نیازمند منبع]
جستارهای وابسته[ویرایش]
کتابهای سیبویه (عربی)
منابع[ویرایش]
- ↑ Jonathan Owens, Early Arabic Grammatical Theory: Heterogeneity and Standardization, pg. 8. Volume 53 of Amsterdam studies in the theory and history of linguistic science. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 1990. ISBN 978-90-272-4538-0
- ↑ http://lib.eshia.ir/72017/1/968
- ↑ کتاب اطلاعات عمومی پیام صفحه ۳۹۰ پاراگراف اوّل
- ↑ Kees Versteegh, The Arabic Language, pg. 58. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2001. Paperback edition. ISBN 978-0-7486-1436-3
- ↑ Kees Versteegh, The Arabic Linguistic Tradition, pg. 4. Part of the Landmarks in Linguistic Thought series, vol. 3. London: Routledge, 1997. ISBN 978-0-415-15757-5
- الحموی، یاقوت، ابوعبدالله، (معجم البلدان) ، دارالکتب العلمیة، بیروت، لبنان، جلد سوم، چاپ سال ۱۹۹۰ مبلادی به (عربی).
- وفیات الأعیان.
- «سیبویه: دستورنویس و زبانشناس»، محمد دبیرمقدم، مجله دستور، شماره شش، اسفند ۱۳۸۹
پیوند به بیرون[ویرایش]
|
|
این یک مقالهٔ خرد پیرامون افراد است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |
- افراد ایرانیتبار در سده ۸ (میلادی)
- اهالی بیضا
- اهالی همدان
- درگذشتگان ۱۸۰ (قمری)
- درگذشتگان ۷۹۶ (میلادی)
- دستورنویسان اهل ایران
- دستورنویسان زبان عربی
- زادگان ۱۴۰ (قمری)
- زادگان ۷۶۰ (میلادی)
- زبانشناسان اهل ایران
- زبانشناسان زبان عربی قرون وسطی
- فارسیزبانان
- لغویان
- نامهای ایرانی با پسوند ویه
- نویسندگان ادبیات فارسی
- نویسندگان عربی سده ۸ (میلادی)
- درگذشتگان دهه ۷۹۰ (میلادی)