محمد شمس لنگرودی

محمد تقي شمس لنگرودی
زادروز	۲۶ آبان ۱۳۲۹ لنگرود، ایران
محل زندگی	تهران
ملیت	ایرانی
پیشه	آموزگار، کارشناس اقتصادی، دبیر
همسر	فرزانه داوری
فرزندان	الیانا
والدین	جعفر شمس لنگرودی (پدر)

محمد شمس لنگرودی (زادهٔ ۲۶ آبان ۱۳۲۹ در لنگرود) شاعر، پژوهشگر، بازيگر و مورخ ادبی معاصر ایرانی است.

وی دیپلمِ ریاضی و لیسانسِ اقتصاد و بازرگانی دارد و مدرس دانشگاه بوده و تاریخ هنر درس مي دهد.

زندگی‌نامه

شمس لنگرودی در جوانی

اوان زندگی

شمس لنگرودی در سال ۱۳۲۹ در محله آسید عبدالله لنگرود متولد شد. پدرش حجت‌الاسلام جعفر شمس لنگرودی به مدت ۲۵ سال امام جمعهٔ شهر لنگرود بود. وی در دبستان کورش و دبیرستان‌های امیرکبیر، ملی محمدیه و خیام شهر لنگرود تحصیل کرد و در سال ۱۳۴۸ دیپلم ریاضی گرفت. علاقه پدر به شعر و کتابخوان بودن مادر سبب شد که به شعر و ادبیات علاقمند شود و در سال ۱۳۴۶ اولین شعرش که تقلیدی از اشعار نادر نادرپور بود در هفته‌نامه امید ایران چاپ شد.

تحصیل در رشت

در مهر ماه سال ۱۳۴۹ تحصیل در رشته اقتصاد را در مدرسه عالی بازرگانی رشت آغاز می‌کند. شمس جوان که در لنگرود مجبور به حفظ شان روحانی پدر بود، با حضور در فضای متساهل و فرهنگی رشت، جهان دیگری را تجربه می‌کند. در همین ایام در حالی که سخت تحت تأثیر زندگی و شعر بودلر بود در دبیرستانهای رشت نیز تدریس می‌کرد تا در بهمن ماه سال ۱۳۵۳ توانست با درجه کارشناسی اقتصاد از مدرسه عالی بازرگانی رشت فارغ‌التحصیل شود.

انتشار اولین کتاب

در سال ۱۳۵۴ به تهران رفت و در دبیرستان دخترانه خوارزمی مشغول به تدریس ادبیات فارسی شد ولی پس از چند ماه به دلایل سیاسی از کار اخراج شدو به رشت بازگشت. نخستین دفتر شعرش رفتار تشنگی را با هزینه شخصی در سال ۱۳۵۵ منتشر کرد. خود او معتقد است که انتشار این کتاب در واقع خداحافظی با دوره خاص فکری و زیبایی شناسی و آغازی دیگر در نوع تفکر ادبی او بوده است. در سال ۱۳۵۸ با فرزانه داوری ازدواج می‌کند و در همان سال از محل کارش در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تهران که دوسال در آنجا مشغول به کار بود، اخراج می‌شود.

زندان

در شهریور ۱۳۶۱ و به دنبال زندانی شدن برادر، دستگیر شده و در اوین زندانی می‌شود، سرانجام با تلاش‌های پدر و وساطت و پیگیری آیت الله حسینعلی منتظری پس از حدود ۱ سال از زندان آزاد می‌شود. تجربه زندان تأثیر عمیقی در افکار و جهان‌بینی شمس لنگرودی گذاشت و تصمیم گرفت که با تمام وجود به ادبیات بپردازد.

شهرت

نام شمس لنگرودی پس از انتشار مجموعه‌های «خاکستر و بانو» و «جشن ناپیدا» در اواسط دههٔ ۱۳۶۰ مطرح شد و پس از چاپ «قصیدهٔ لبخند چاک‌چاک» به شهرت رسید؛ سپس ده‌سالی را با سکوت در شعر می‌گذراند و سرانجام در سال ۱۳۷۹، مجموعه شعر «نت‌هایی برای بلبل چوبی» را روانه بازار کتاب می‌کند. این شاعر در دههٔ ۱۳۸۰ سال‌های سکوت و کم‌کاری را جبران می‌کند؛ در این سال‌ها هشت مجموعه شعر از او منتشر می‌شود که از آن جمله‌است: «پنجاه‌وسه ترانهٔ عاشقانه»، «رسم‌کردن دست‌های تو» و «شب، نقاب عمومی است». از این میان، مجموعه شعر «۲۲ مرثیه در تیرماه» از طریق رسانه‌های اینترنتی منتشر شده‌است.
شمس لنگرودی در سال ۱۳۸۹ در فیلم فلامینگو شماره ۱۳ به کارگردانی حمیدرضا علیقلیان در نقش یک شاعر ظاهر شد. در سال ١٣٩٢ در فيلم پنج تا پنج به مارگرداني ليلا اوتادي همراه با رضا كيانيان بازي كرد و پس از آن در سال ۱۳۹۳ در فیلم سینمایی احتمال باران اسیدی به کارگردانی بهتاش صناعی‌ها مجدداً به ایفای نقش پرداخت
كه براي بازي در اين فيلم كانديداي دريافت جايزه بهترين بازیگر نقش اول مرد در نهمین جشن انجمن منتقدان سينماي ايران شد. <<http://icinema.ir/page/1074 ref]. در اسفندماه ۱۳۹۳، شمس لنگرودی طی نامه کوتاهی از جشنواره شعر فجر که در آن نامزد دریافت جایزه شده بود کناره‌گیری کرد.

کتابشناسی

شعر

سال انتشار	نام کتاب	انتشارات
۱۳۵۵	رفتار تشنگی	مؤلف
۱۳۶۳	در مهتابی دنیا	نشر چشمه
۱۳۶۵	خاکستر و بانو	نشر چشمه
۱۳۶۷	جشن ناپیدا	نشر چشمه
۱۳۶۹	قصیده لبخند چاک چاک	نشر مرکز
۱۳۷۹	نت‌هایی برای بلبل چوبی	نشر سالی
۱۳۸۳	پنجاه و سه ترانه عاشقانه	انتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۳	باغبان جهنم	انتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۵	توفانی پنهان شده در نسیم (گزیده اشعار)	نشر چشمه
۱۳۸۶	ملاح خیابان‌ها	انتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۷	چوپانی سایه‌ها گزیده شعرها با انتخاب کریم رجب زاده	نشر تکا
۱۳۸۷	مجموعه اشعار	انتشارات نگاه
۱۳۸۸	هیچ‌کس از فردایش با من سخن نگفت گزیده شعرها با انتخاب و مقدمه آزاده کاظمی	انتشارات نگاه
۱۳۸۸	۲۲ مرثیه در تیر ماه مرتبط با رویدادهای پس از انتخابات ۱۳۸۸	به صورت الکترونیکی
۱۳۸۸	مرا ببخش خیابان بلندم گزیده شعرها با انتخاب غلامرضا بروسان	نشر شاملو
۱۳۸۹	لب‌خوانی‌های قزل‌آلای من	انتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۹	رسم کردن دست‌های تو	انتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۹	می‌میرم به جرم آن‌که هنوز زنده بودم	نشر چشمه
۱۳۹۰	شب نقاب عمومی است	انتشارات نگاه
۱۳۹۲	آوازهای فرشته بی‌بال (مجموعه اشعار)	انتشارات نگاه
۱۳۹۲	تعادل روز بر انگشتم (مجموعه شعر)	انتشارات نگاه

رمان

• رژه بر خاک پوک، نشر مرکز
• آنها که به خانه من آمدند * نشر افق ۱۳۹۴

تحقیق

• تاریخ تحلیلی شعر نو در ۴ جلد، نشر مرکز
• گردباد شور جنون، تحقیقی در سبک هندی و احوال و اشعار کلیم کاشانی، نشر چشمه
• مکتب بازگشت بررسی شعر دوره‌های افشاریه، زندیه، قاجاریه، نشر مرکز ۱۳۷۵
• از جان گذشته به مقصود می‌رسد (زندگی نیمایوشیج)، فرهنگ ایلیا رشت ۱۳۹۰
• رباعی محبوب من، نشر مرکز ۱۳۸۸
• روزی که برف سرخ ببارد، نشر مرکز ۱۳۸۹

دربارهٔ شمس لنگرودی

• سخت مثل آب، فیلم مستندی نود دقیقه‌ای دربارهٔ زندگی و شعر شمس لنگرودی به کارگردانی آرش سنجابی و تهیه کنندگی سعید ارهالی
• بازتاب زندگی ناتمام، مجموعه مصاحبه هابه کوشش مژگان معقولی
• تاریخ شفاهی زندگی نامهٔ شمس لنگرودی از سری کتاب‌های تاریخ شفاهی ایران زیر نظر محمد هاشم اکبریانی، مصاحبه کننده: کیوان باژن، نشر ثالث ۱۳۸۷

قصه برای کودکان

• شبی که مریم گم شد، تصویرگر: سارا ایروانی ۱۳۷۸
• رومی و بومی؛ روایت تازه از حکایت موش و گربه، تصویرگر: نیلوفر مهراد، نشر چشمه ۱۳۹۰

سبک

محمد شمس لنگرودی در ابتدای راه شاعری تحت تأثیر زبان و نگاه فریدون توللی، فریدون مشیری و به ویژه نادر نادرپور بود. با وارد شدن به جریانات سیاسی و تحت تأثیر شرایط زمانه به شعر سیاوش کسرایی و در نهایت احمد شاملو متمایل می‌شود و می‌توان بخش بزرگی از اشعار او را متأثر از زبان شاملو دانست. پس از کتاب قصیده لبخند چاک چاک بود که به تدریج توانست از تحت تأثیر بودن دیگران فاصله بگیرد و با سادگی و روانی کلام و مفاهیم به زبان محاوره نزدیک شود. او در کتاب «نت‌هایی برای بلبل چوبی» با آرمان‌خواهی و نگاه ایدئولوژیک خداحافظی و سعی در ساختن جهان جدیدی در شعرش می‌کند. زبان‌ساده، کوتاه نویسی، طنز، پرداختن به زندگی روزمره و پر رنگ بودن عشق از ویژگی‌های اصلی شعرهای اخیر شمس لنگرودی است.

جوایز

• سال ۱۳۸۱ جایزه بنیاد بیژن جلالی در عرصهٔ تحقیق

منابع

• وبلاگ رسمی شمس لنگرودی
• فصلنامه گوهران، بهمن ۱۳۸۷ شماره ۱۹ و ۲۰
• مصاحبه لادن پارسی در وب‌گاه بی‌بی‌سی فارسی
• خبر ایسنا در مورد انتشار کتاب‌های شمس لنگرودی
• مقاله وب‌گاه آتی بان درباره شمس لنگرودی
• سپیده زرین‌پناه. «مخاطب شعر همدلانه می‌خواهد؛ گفتگویی با شمس لنگرودی». بی‌بی‌سی فارسی، جمعه ۲۲ مهر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۱. بازبینی‌شده در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۱.